ظهر روز گذشته، مهاجمان انتحاری بر مسجد امام زمان واقع در منطقه قلعه نجارها در ناحیه یازدهم شهر کابل حمله کرده و چندین ساعت با نیروهای ویژه پولیس افغانستان نیز جنگیدند.
وزارت صحت عامه افغانستان گفته است که در این رویداد 28 نفر کشته و 50 تن دیگر زخمی شده‌اند اما آمارهای غیررسمی رقم تلفات را بیشتر از این نشان می‌دهد.
در همین حال یوناما در افغانستان ضمن محکومیت حمله بر مسجد امام زمان، گفته است که 20 غیرنظامی به شمول 7 زن و یک کودک در این رویداد کشته شده و بیش از 30 تن دیگر زخم برداشته‌اند.
یوناما با نشر اعلامیه‌ای این رویداد را جنایت جنگی خوانده و گفته است “زمانی که صدها نمازگزار به‌شمول شماری از زنان و کودکان در جریان برگزاری نماز‌جمعه بودند، حداقل دو حمله کننده که یونیفورم پولیس به تن داشتند، مسجد شیعیان را آماج قرار دادند. یک حمله کننده کمربند انتحاری خود را بیرون از مسجد انفجار داد، و حمله کننده دیگر داخل مسجد شد و بی‌رحمانه شمار زیادی را کشت و شمار دیگری را زخمی نمود.”
اما کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان گفته است که در این رویداد 40 تن کشته شده و بیش از 90 تن دیگر زخمی شده‌اند. این کمیسیون از حمله بر اماکن مقدس ابراز نگرانی کرده و حمله بر مسجد امام زمان را در مغایرت با احکام دین اسلام، قواعد حقوق بشردوستانه بین‌المللی، قوانین ملی و اسناد بین‌المللی حقوق بشر خوانده است.
شش حمله
حمله بر مسجد امام زمان در ناحیه یازدهم شهر کابل نخستین حمله گروه داعش بر یک مرکز دینی-مذهبی در افغانستان نیست. در سال جاری این چندمین حمله گروه داعش بر مساجد افغانستان است. پیش از این، گروه داعش مسجد جوادیه در شهر هرات، در غرب افغانستان را هدف قرار داد. اندکی پیش از آن، داعش مسجد الزهرا در غرب شهر کابل را نیز هدف قرار داده بود.
حمله بر مسجد امام زمان در کابل ششمین حمله بر شیعیان در سال جاری میلادی بوده است که از این میان، 4 حمله در هرات و 2 حمله دیگر آن در کابل انجام شده است. به گفته یوناما، از این میان گروه داعش مسوولیت سه حمله آن را به عهده گرفته است. براساس آمار یوناما در مجموع، این شش حمله دست‌کم 64 کشته و 118 زخمی برجای گذاشته است.
سال گذشته نیز داعش چندین مراسم مذهبی شیعیان را در افغانستان هدف قرار داده بود. این گروه در ماه میزان سال گذشته خورشیدی بر زیارت سخی در کابل حمله کرد و اندکی بعد در ماه قوس سال گذشته مسجد باقرالعلوم را در شهر کابل هدف قرار داد.
علاوه بر هدف قرار دادن مساجد شیعیان، داعش سال گذشته تظاهرات مسالمت‌آمیز جنبش روشنایی را نیز در دهمزنگ کابل هدف قرار داد. در این رویداد 85 تن کشته شده و بیش از 413 تن دیگر زخمی شدند. یوناما در گزارش ویژه‌ای در این مورد گفته بود که این حمله به‌طور عمدی، افراد غیرنظامی و به‌صورت مشخص افراد متعلق به یک قومیت و مذهب مشخص را هدف قرار داده و در زمان پذیرفتن مسوولیت از لحنی استفاده شده که هدف آن ترویج نفرت مذهبی و تحریک به خشونت می‌باشد.
پاسخ حکومت
هرچند افغانستان تاکنون افتخار این را داشته است که در آن درگیری‌های فرقه‌ای و مذهبی وجود نداشته، اما حکومت افغانستان در این اواخر پس از هدف قرار گرفتن مساجد و اماکن دینی گفته است که این حملات برای راه‌اندازی جنگ مذهبی در این کشور صورت می‌گیرد.
روز گذشته ارگ ریاست جمهوری افغانستان با نشر اعلامیه‌ای حمله بر مسجد امام زمان را محکوم کرده و گفته است، کسانی که غیرنظامیان را در این مسجد هدف قرار داده‌اند، به سزای اعمال‌شان می‌رسند. در این اعلامیه آمده است “گروه‌های تروریستی که به شکست شان پی می‌برند، اماکن مقدس، عبادتگاه‌ها و مردم را به شمول نمازگزاران، زنان و کودکان هدف قرار می‌دهند.”
ارگ گفته است که وحدت و هم‌پذیری مذهبی مردم افغانستان در سطح کشورهای اسلامی الگو و نمونه است و هیچ جریانی با انجام اعمال تروریستی نمی‌تواند این وحدت را خدشه‌دار بسازد.
ریاست اجرایی افغانستان نیز حمله بر مسجد امام زمان در ناحیه یازدهم شهر کابل را محکوم کرده و گفته است که چنین حملاتی بیشتر از پیش صف‌های مردم این کشور را مستحکم می‌سازد.
عبدالله عبدالله، رییس اجرایی این کشور گفته است که “به‌زودی فرصت تصفیه‌ی حساب با تروریستان و جنایت‌کاران جنگی فرا می‌رسد. گروه‌هایی که به دنبال کشتن غیرنظامیان و آماج قرار دادن اماکن مذهبی هستند، قابل بخشش و عفو نیستند.”
سرور دانش، معاون دوم رییس جمهور غنی نیز با صدور بیانیه‌ای گفته است که دشمنان مردم افغانستان با طراحی و اجرای حملات تروریستی بر اماکن مقدس و مذهبی تلاش می‌کنند تا میان مردم مسلمان این کشور نفاق‌های مذهبی و فرقه‌ای را شعله‌ور سازند. او گفته است که این دشمنان هرگز به نیت شوم و ضدانسانی‌شان نخواهند رسید.
محمد محقق، معاون دوم ریاست اجراییه افغانستان نیز هدف از حمله بر اماکن مذهبی و دینی را ایجاد نفاق مذهبی میان شهروندان افغانستان خوانده و از مردم خواسته است که هوشیاری و آگاهی‌شان را حفظ کرده و توطئه‌های دشمنان را خنثا سازند.
حکومت افغانستان پیش از این گفته بود که داعش در پی ایجاد نفاق مذهبی در افغانستان است. یوناما نیز گفته بود که عاملان حمله بر مساجد در پی شعله‌ور ساختن خشونت در برابر یک گروه خاص هستند.
واکنش‌های گسترده
محور مردم افغانستان با نشر اعلامیه‌ای گفته است که تروریزم با هدف قراردادن پی‌در‌پی پیروان یک مذهب اسلامی، وحدت و اخوت مردم افغانستان را نشانه گرفته و هدف اولیه آنان و حامیان بیگانه‌شان، شعله‌ور ساختن جنگ‌های فرقه‌ای در این کشور است.
محور مردم افغانستان در بیانیه خود در انتقاد از حکومت این کشور گفته است که برخورد سیاسی سران این حکومت با نهادهای امنیتی و گماشتن افراد در راس این نهادها، تنها به دلیل وابستگی‌های سیاسی، تیمی و تباری و اصرار بر این شیوه، باعث فروپاشی ساختار نهادهای امنیتی و ناکارآمدی آن‌ها شده و هزینه‌های سنگینی را بر مردم و کشور تحمیل کرده است.
در همین حال امرالله صالح، وزیر پیشین دولت در امور اصلاحات نهادهای امنیتی و دفاعی افغانستان گفته است که کشتار نمازگزاران در مسجد امام زمان، یکی دیگر از سلسله جنایات ضد بشری است که شبکه‌های طالبان زیر نام داعش مرتکب شده‌اند.
آقای صالح در یک یادداشت دیگر در فیسبوک خود نوشته است که “اگر روزی نمازگزاران، تروریست را قبل از انجام عمل کشتار شناسایی کرده، از پا درآورند و بکشند، دولت حتما موضوع را به بررسی و تحقیق گرفته و شماری را به استنطاق می‌کشاند. یعنی نفاق چنان رخنه کرده است که ملت مظنون و متهم است. اگر این دید تغییر نکند هر کوچه مظنون و مظلوم است. هر خانه مظنون و مظلوم است. هر شخص مظنون و مظلوم است. و تنها ظالم و قاتل از فضای باز، خونین‌ترین بهره را می‌گیرد.”
جنگ مذهبی
هرچند حکومت و رهبران سیاسی افغانستان با اشاره به وحدت و هم‌پذیری مذهبی پیروان مذاهب مختلف اسلام در افغانستان می‌گویند که داعش یا هر گروه تروریستی دیگر قادر به ایجاد نفاق مذهبی یا راه‌اندازی جنگ فرقه‌ای نیست، اما بسیاری از آگاهان هشدار می‌دهند که اگر برای جلوگیری از تداوم این حملات اقدام فوری صورت نگیرد، این وحدت و هم‌پذیری مذاهب مختلف در افغانستان شکننده بوده و احتمال دارد از بین برود.
محمد محق، مشاور امور اجتماعی و فرهنگی رییس جمهور افغانستان در یادداشت فیس‌بوکی زیر نام «وحدت سنی و شیعه و ضرورت آسیب‌شناسی» نوشته است سلسله حملاتی که مساجد شیعیان را هدف می‌دهد، ادامه روندی است که ابو مصعب زرقاوی، پدر معنوی و طراح استراتژی داعش، در سال‌های 2003 و 2005 در عراق و سوریه شروع کرد و پیروان او پس از تاسیس رسمی خلافت شان، آن را به مثابه استراتژی‌شان جهت به آشوب کشاندن منطقه در پیش گرفتند.
آقای محق با اشاره به وحدت شیعه و سنی در افغانستان گفته است که قابل تحسین بودن این وحدت به این معنا نیست که هیچ آسیبی متوجه آن نخواهد شد بلکه برعکس، برای کسانی که درکی از حساسیت‌های امور مذهبی دارند به راحتی قابل تشخیص است که چگونه ممکن است جای این وحدت را وحشت و خشونت مذهبی بگیرد.
مشاور امور اجتماعی و فرهنگی رییس جمهور همچنان گفته است تاکید بر نقش داعش، که به گفته‌ی او تاکیدی به جا و مهم است، نباید ما را از مسوولیت دیگر عوامل داخلی و منطقه‌ای که تسهیل کننده کار داعش هستند، غافل بسازد.
در همین حال دکتر ناصر رحمانی، استاد دانشگاه بر این باور است که گروه‌های هراس افگن با راه‌اندازی حمله بر مساجد تلاش می‌کنند بین مردم ترس و وحشت ایجاد کرده و از سوی دیگر، فاصله میان مردم و حکومت افغانستان را بیشتر ساخته و مشروعیت دولت این کشور را کاهش دهند.
آقای رحمانی در گفت‌وگو با خبرنامه گفت که هدف دوم هراس‌افگنان، شکستاندن حرمت مساجد و اماکن مذهبی و ایجاد تزلزل در باورهای مردم افغانستان است. به باور این استاد دانشگاه، آنان با راه‌اندازی این حملات می‌خواهند به نحوی یک عده را ناخودآگاه به سمتی بکشانند تا به این باور برسند که اماکن مذهبی قداست ندارد.
این استاد دانشگاه در عین حال تاکید کرد که “سومین هدفی را که این‌ها در چنین حملاتی دنبال می‌کنند که در واقع یک مجموعه خاص، قوم خاص و مذهب خاص را هدف قرار می‌دهند، بحث ایجاد اختلاف هست بین مردم. این‌ها تلاش می‌کنند بین مذاهب مختلف و اقوام مختلف اختلاف ایجاد کرده و به نحوی جنگ مذهبی و قومی را در افغانستان دامن بزنند.”
آقای رحمانی افزود که مردم افغانستان امروزه یک هماهنگی خوب دارند و شهروندان افغانستان بارها اعلام کرده که دشمنان مردم این کشور با راه‌اندازی این حملات به اهداف شان نمی‌رسند، اما درصورت تکرار این حوادث ممکن است که مردم از روی ناچاری، در راستای اهداف دشمن و گروه‌های هراس‌افگن قرار گیرند.
دکتر رحمانی تاکید کرد که دولت افغانستان مسوول تامین امنیت مردم است و باید امنیت آنان را در اماکن عمومی و مذهبی تامین کند. به گفته‌ی او علمای افغانستان نیز در این راستا، رسالت مهمی دارند که باید به آن بپردازند.
اختلاف بین شیعه و سنی
همزمان با این هشدار آگاهان امور نسبت به آسیب پذیری زیاد جامعه افغانی، قاضی نذیر احمد حنفی، عضو مجلس نمایندگان افغانستان نیز به این باور است که جنایت‌کاران می‌خواهند با انتحار خود، صدها انتحار دیگر را ایجاد کنند. او گفت وقتی اختلاف بین شیعه و سنی ایجاد شود، مانند صد انتحار دیگر است که دشمنان اسلام و مسلمانان در پی آن هستند.
درحالی که حکومت، وحدت بین مذاهب افغانستان را دستاویزی برای پاسخ به حملات تروریستی بر مساجد قرار داده، اما آقای حنفی در گفت‌وگو با خبرنامه تاکید کرد که وظیفه حکومت راهنمایی مردم افغانستان بل که جلوگیری از وقوع این حملات می باشد.
هرچند حکومت افغانستان مدعی است که داعش، طالبان و دیگر گروه‌های تروریستی در جنگ رویارو شکست خورده‌اند اما آقای حنفی در این مورد تصریح کرد که “حکومت باید به این فکر باشد که دیگرانی هم خواهند بود برای استفاده از ابزاری که بتوانند امت اسلامی را بکشند … ولو اگر آن‌ها موفق نباشند و شکست دایمی داشته باشند، برای بهبود وضعیت باید گام‌های موثر برداشته شود.”
اقدام ناکافی
در همین حال، مسولان مساجد در وزارت حج افغانستان دیدگاه دیگری دارند. مولوی فضل الکریم سراجی، رییس ارشاد و انسجام مساجد وزارت حج و اوقاف انجام حمله بر مساجد را از نظر اسلام حرام خوانده و گفت که باید برای جلوگیری از تداوم این حملات در جبهه های تبلیغاتی و نظامی ایستادگی زیادی صورت گیرد.
آقای سراجی تصریح کرد که شورای امنیت و وزارت داخله افغانستان بارها در جریان گذاشته شده است که مساجد در امان نیستند و هر لحظه امکان حملات انتحاری، انفجاری و خشونت‌بار در آن می‌رود اما اقداماتی که تاکنون صورت گرفته، کافی نیست.
او گفت که وزارت داخله برای هر مسجد دو پولیس را در اکثر مساجد مهم مستقر می‌کند ولی با این تعداد پولیس نمی‌شود جلوی حملات انتحاری را گرفت. آقای سراجی افزود که “دیروز وقتی حمله صورت گرفت، اولین شهید و قربانی در این حادثه پولیس بود.”
درحالی که حمله بر مساجد و اماکن دینی در طول یک سال اخیر بیشتر شده و رقم تلفات هر روز افزایش یافته است، حکومت افغانستان اما تاکنون اقدامات لازم را برای جلوگیری از تکرار چنین حوادثی انجام نداده است. بسیاری از کارشناسان و آگاهان نیز به این باورند که حکومت افغانستان باید فراتر از صدور اعلامیه و بیانیه، برای جلوگیری از چنین رویدادهای خون‌بار در آینده، طرح‌های عملی را به اجرا بگذارد.
تجربه در کشورهای عراق، سوریه و یمن نشان داده است که راه‌اندازی حملات بر اماکن دینی و هدف قرار دادن گروه‌های خاص قومی و مذهبی چگونه تبدیل به درگیری‌های بزرگ فرقه‌ای شده است. آگاهان در افغانستان نیز می‌گویند که حکومت این کشور نباید به وحدت و هم‌پذیری مذهبی افغان‌ها در گذشته اکتفا کند و دست روی دست بگذارد.
به باور این آگاهان، در صورت عدم اقدام فوری و نداشتن یک طرح جامع امنیتی برای جلوگیری از وقوع چنین رویدادهایی، ممکن است هزینه‌های دوام حملات بر مساجد و اماکن مذهبی مردم پیامدهای زیان‌بار و غیر قابل جبران داشته باشد.
خبرنامه تلاش کرد تا پاسخ دفتر شورای امنیت ملی افغانستان را نیز در این مورد داشته باشد اما همانند گذشته، موفق به دریافت پاسخ از سوی این اداره نشد.