کشته شدن نقیب‌الله محسود، مدل 27 ساله پاکستانی از سوی پولیس شهر کراچی خشم پشتون‌های پاکستان را برانگیخته است. صدها تن از شهروندان پاکستان در اعتراض به کشته شدن این جوان وزیرستانی در اسلام‌آباد پایتخت پاکستان، دست به تحصن زده و خواهان بازداشت و محاکمه رائو انور، پولیس متهم به قتل نقیب‌الله، شده‌اند.
نقیب‌الله محسود متهم به همکاری با تروریستان بود و در یک رویارویی با پولیس پاکستان کشته شد. قتل او سرآغاز حرکت پشتون‌های پاکستان شده و معترضان می‌خواهند که دولت پاکستان اسناد و مدارک قتل تمام کسانی که زیر نام مبارزه با ستیزه‌جویان در نیم دهه اخیر از بین رفته‌اند، را به دادگاه ارایه کرده و جرایم آنان را ثابت سازد.
معترضان علاوه بر بازداشت قاتل نقیب‌الله محسود، خواهان توقف قتل‌های غیرقانونی در کراچی و دیگر نقاط پاکستان و پاکسازی مناطق صوبه سرحد FATA از ماین اند و می‌گویند باید کلیشه‌سازی پشتون‌ها به‌عنوان شبه‌نظامیان پایان یابد.
براساس گزارش‌های منتشر شده، از سال 2009 میلادی تاکنون 35 نفر توسط ماین‌های زمینی در وزیرستان جنوبی کشته شده و هزاران جوان پشتون از خانه‌های شان، دانشگاه‌ها و خیابان‌ها به‌نام مبارزه با ستیزه‌جویی ناپدید شده‌اند.
https://twitter.com/a_siab/status/962301406987333637
از سویی هم پس از حادثه 11 سپتامبر 2001 میلادی مناطق قبایلی پاکستان پناهگاه امن تروریستان شده است و آنان از این منطقه‌ی نیمه‌خودمختار که قانون در آن حاکمیت ندارد، برای راه‌اندازی عملیات علیه دولت پاکستان و نیروهای به رهبری امریکا در افغانستان استفاده کرده‌اند.
پس از 11 سپتامبر ارتش پاکستان دست‌کم 10 عملیات نظامی علیه مواضع شبه‌نظامیان در مناطق قبایلی انجام داده است. براساس آمار کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای پناهندگان، این عملیات‌ها باعث تخریب خانه‌ها، مکاتب، شفاخانه‌ها و امکانات شهری شده و دو میلیون نفر دیگر از این مناطق آواره شده‌اند.
هشتگ PashtunLongMarch# معترضان را از سراسر پاکستان و جهان باهم وصل کرده و هزاران پشتون از مناطق قبایلی پاکستان به تحصن اسلام‌آباد پیوسته‌اند. شماری از احزاب سیاسی پاکستان نیز حمایت خود را از این حرکت اعتراضی اعلام کرده‌اند.
محمد اشرف غنی، رییس جمهور افغانستان و شمار دیگر از مقام‌های حکومت این کشور نیز از اعتراض پشتون‌های پاکستان حمایت کرده‌اند. این مقام‌ها حرکت پشتون‌های پاکستان را سرآغاز بیداری جامعه پشتون خوانده که بر علیه استبداد دولت پاکستان صدای خود را بلند کرده‌اند.
در شرایطی که روابط افغانستان و پاکستان به شدت تنش‌آلود و وخیم است، حمایت اشرف غنی از اعتراض پشتون‌های پاکستانی بر علیه دولت اسلام‌آباد پرسش‌های زیادی را خلق کرده است. در کنار استقبال از این موضع‌گیری اشرف غنی، شمار زیادی از شهروندان افغانستان از این حمایت انتقاد کرده‌اند.
منتقدان اشرف غنی با اشاره به تظاهرات‌های جنبش روشنایی و تظاهرات جنبش رستاخیز تغییر در کابل گفته‌اند که حکومت اشرف غنی «تظاهرات مدنی در داخل افغانستان را سرکوب و در خاک پاکستان را حمایت می‌کند.»
این استدلال درحالی مطرح شده است که حکومت اشرف غنی از دو تظاهرات بزرگ جنبش روشنایی در کابل جلوگیری کرد و در درگیری میان پولیس و معترضان جنبش رستاخیز تغییر در نزدیکی ارگ، چندین تن توسط شلیک پولیس کشته شدند.
حمایت اشرف غنی
محمد اشرف غنی، رییس جمهور افغانستان در صفحه رسمی فیسبوک خود نوشته که از حرکت‌های مدنی و صلح‌آمیز پشتون‌های پاکستان که «بر علیه افراطیت و تروریزم شکل گرفته» حمایت می‌کند. او از جامعه جهانی و جامعه مدنی پاکستان خواسته که از این حرکت حمایت کنند.
رییس جمهور افغانستان ادعا کرده که پس از وقوع رویدادهای مرگبار در کابل او به افغان‌ها و مردم منطقه خطاب کرده که صف تمدن، انسانیت و اسلامیت را از صف تروریزم و وحشت تفکیک کنند. او نوشته که «چنین خیزش‌های مردمی در پاکستان پس از ارایه بیانات اخیر من یک ابتکار عالی است که باید به‌گونه‌ی اخلاقی از آن حمایت و پشتیبانی شود.»
او این حرکت اعتراضی را حرکت تاریخی که هدف اصلی آن صف‌بندی علیه افراطیت است، خوانده و گفته که حرکت اخیر بر اساس ارزش پیشآهنگ عدم تشدد با فلسفه‌ی فخر افغان خان‌عبدالغفار خان ارتباط دارد.
علاوه بر آقای غنی شماری از مقام‌های افغان از جمله سفیر افغانستان در امریکا نیز از این حرکت اعتراضی پشتون‌های پاکستان حمایت کرده‌اند. در کنار این شماری از شهروندان افغانستان نیز در کابل در گردهم‌آیی حمایت شان را از حرکت اعتراضی شهروندان پاکستان اعلام کرده‌اند.
این افراد خواستار رسیدگی مردم پشتون پاکستان به حقوق شان شده و از رسانه‌ها نیز خواسته‌اند که «در مقابل آنچه در پاکستان رخ می‌دهند، سکوت نکنند.»
حمایت اشرف غنی از اعتراض پشتون‌های پاکستان بازتاب متفاوت یافته است. بسیاری‌ها او را متهم به دامن‌زدن به مسأله پشتونستان کرده و گفته که دامن زدن به این مسأله می‌تواند پیامدهای سنگینی را برای افغانستان داشته باشد.
همزمان با این، اعتراض پشتون‌های پاکستان نیز در افغانستان دو گونه بازتاب داشته است. عده‌ای این حرکت را «بیداری پشتون‌ها در برابر تروریزم» خوانده و عده‌ای دیگر آن‌را حرکتی در راستای تجزبه پاکستان. هر دو گروه اما به این اعتراضات با خوشبینی نگاه می‌کنند زیرا نفرتی برخواسته از دخالت پاکستان در امور افغانستان این افراد را به این باور رسانده که «اکنون باید پاکستان سزای اعمالش را ببیند.»
https://twitter.com/hmohib/status/961609438602973185
انگیزه‌ها
استدلال حکومت افغانستان این است که از حرکت‌های مدنی حمایت گردد و حرکت اعتراضی پشتون‌های پاکستان یک حرکت مدنی و در برابر گسترش افراط‌گرایی است، پس باید در حمایت از آن ایستاد.
شاه حسین مرتضوی، سخنگوی ریاست جمهوری افغانستان می‌گوید پیام عمده این اعتراض حرکت علیه افراطیت است از همین‌رو حکومت افغانستان از آن استقبال کرده است. او به خبرنامه گفت که «پیام‌ها و شعارهایی که داده می‌شود اگر توجه کنید اقداماتی که این‌ها انجام دادند در برخی جاها علیه پایگاه‌های افراطیت اقدام کردند. ما از این‌جاها عملاً آسیب می‌بینیم.»
بسیاری‌ها اما به این باور اند که اعتراض پاکستانی‌ها در اسلام‌آباد هیچ ربطی به افغانستان و دولت این کشور ندارد هرچند که این حرکت پشتون‌های پاکستان خبر خوب برای منطقه است.
عبدالمعین معین، استاد دانشگاه می‌گوید که اشرف غنی در تلاش هم‌سو ساختن پشتون‌های آنسوی مرز با خود است و فکر می‌کند که «این اعتراضات پشتون‌ها در آن‌طرف مرز باعث می‌شود که قسمت اعظم از پاکستان در آینده مربوط به افغانستان باشد.»
آقای معین به خبرنامه گفت که اعتراضات سیاسی در پشتونستان در طول سال‌های اخیر بارها شکل گرفته اما این‌بار شدت بیشتر دارد. او می‌گوید حمایت اشرف غنی از موضوعی که تابه‌حال از هیچ حمایت بین‌المللی برخوردار نشده، کار درستی نیست.
آقای معین گفت که «اگر ما به این فکر هستیم که این اعتراضات به استقلال پشتونستان بیانجامد یک بحث است و اگر به این فکر هستیم که این اعتراضات باعث شود که پشتونستان به افغانستان بپیوندند و ما به آب‌های گرم راه پیدا کنیم، این نادرست است.»
دکتر فاروق انصاری، مورخ و نویسنده افغانستان هم به این باور است که باید تفکیک شود که در بین پشتون‌ها در پاکستان دو گروه، یکی تندور و افراطی مثل طالبان و داعش و دیگری گروه‌های ملی‌گرا، نفوذ کرده است.
او به خبرنامه گفت که «اگر منظور اشرف غنی این باشد که از گروه میانه‌رو حمایت شود، شاید به این نیت باشد که به یک تیر چند نشان را بزند. از یک طرف از گروه‌های میانه‌رو که به مبارزات مدنی ارزش قایل اند حمایت کرده باشد و از یک طرف نشان بدهد که در جامعه پاکستان هم می‌شود حامیانی برای خود پیدا کرد.»
مسأله پشتونستان
مسأله پشتونستان پس از جدایی پاکستان از هند بریتانیایی مطرح شد. این مسأله تبدیل به یکی از نزاع‌های سخت میان افغانستان و پاکستان شده و در دهه‌های گذشته این نزاع تا برخورد نظامی به پیش رفته است. ریشه این نزاع تاریخی به موضوع «خط دیورند» بر می‌گردد که در سال 1893 میلادی میان عبدالرحمان خان، پادشان سابق افغانستان و هند بریتانیایی (1893 میلادی) امضا شد.
براساس این معاهده، مرز میان افغانستان و هند بریتانیایی مشخص شده است. پس از تجزیه هند، افغانستان این معاهده را رد کرده و مدعی است که دیورند خط تحمیلی است که با از بین رفتن هند بریتانیایی این معاهده نیز از ارزش افتاده.
یکی از رهبران سیاسی افغانستان که پشتونستان‌خواهی را اولویت سیاست خارجی خود قرار داد، سردار محمد داوود خان، رییس جمهور پیشین افغانستان بود. سردار داوود پس از به قدرت رسیدن دفاع از حقوق پشتون‌ها و بلوچ‌های پاکستان را در سیاست خارجی خود جای داد. این سیاست باعث تنش در روابط کابل و اسلام‌آباد گردید.
هرچند داعیه داوود خان از سوی جامعه جهانی مورد استقبال قرار نگرفت، اما او هزینه‌ی سنگینی را در این راستا پرداخت. روی آوردن اعضای سازمان جوانان اسلامی به پاکستان زمینه‌ی بیشتر وسیله‌ی فشار دولت پاکستان علیه دولت داوود خان را مساعد نمود. همچنان عدم جانبداری کشورهای غربی و عربی از سیاست‌های محمد داوود، پاکستان را در موضع برتر قرار داد.
دکتر انصاری به این باور است که در آن زمان افغانستان موضوع پشتونستان را حیثیتی ساخته و ادعا داشت که پشتون‌ها یک بخشی از این کشور اند که باید با افغانستان باشند. او گفت که در پاکستان نیز شدیدترین موضع را بر علیه این ادعای افغانستان، جنرال ایوب‌خان، رییس جمهور سابق پاکستان که خود پشتون بود، داشت.
آقای انصاری گفت: «معمولاً سیاست‌مداران به‌خاطر مسایل روز، از مسأله پشتون و پشتون‌ها استفاده سیاسی و استفاده تبلیغاتی کرده‌اند.»
داوود خان در آن زمان نهادی را بنام اقوام و قبایل ایجاد کرد و تلاش نمود که از طریق آن بزرگان قبایل را با خود داشته باشد و از آن طریق بر پاکستان فشار وارد کند. پاکستان نیز آرام ننشست و دست به کار شد. این کشور اسلام‌گرایان مخالف حکومت داوود خان را حمایت کرد و در خاک خود پناهگاه داد.
حمایت اشرف غنی از اعتراض پشتون‌های پاکستان یک بار دیگر موضوع «پشتونستان» و «پشتونستان‌خواهی» را مطرح کرده است. به باور عده‌ای، آقای غنی مانند اسلاف گذشته خود در پی احیای سیاست پشتونستان‌خواهی است و همان ادعای مالکیت تا رودبار اتک را در سر می‌پروراند. این افراد استدلال می‌کنند که آقای غنی در شرایط حساس کنونی می‌خواهد از مسأله پشتونستان و حمایت از پشتون‌های آنسوی خط دیورند بر حکومت پاکستان فشار وارد کند.
عبدالمعین معین به این باور است که آقای غنی می‌خواهد این داعیه را مطرح بسازد تا پشتون‌ها را با خود هم‌سو بسازد. به گفته‌ی این استاد دانشگاه، پشتون‌های آنسوی خط دیورند حق دارند که در برابر استبداد ایستاد شده و حکومت مستقلی را ایجاد کنند.
او اما گفت: «اگر ما به این فکر باشیم که این‌ها به ما می‌پیوندند، یک فکر غلط است و یک حرف دور از منطق و عقل. اگر این موضوع در سیاست خارجی افغانستان وارد شود، آسیب‌های کلانی را در پی خواهد داشت.»
ریاست جمهوری افغانستان اما این ادعا را رد می‌کند. شاه حسین مرتضوی می‌گوید که رویکرد اشرف غنی، رویکرد قومی نیست و حمایت او دلایل تباری ندارد بلکه صرفاً به دلیل این‌که یک حرکت مدنی گسترده علیه افراطیت شکل گرفته، رییس جمهور غنی از آن حمایت کرده است.
پیامدها
اشرف غنی در آغاز حکومتش تلاش کرد روابط کشورش با پاکستان را گرم سازد. او انتظار داشت که پاکستان در امر مبارزه با هراس‌افگنی دست افغانستان را بگیرد و ثبات و امنیت در این کشور حاکم شود. پاکستان اما آب سردی بر این انتظار آقای غنی ریخت و اشرف غنی در یک سال گذشته تبدیل به یکی از منتقدان جدی پاکستان شد.
اکنون در شرایط حساسی که فشارها هم بر پاکستان از سوی جامعه جهانی افزایش پیدا کرده است، حمایت اشرف غنی از اعتراض پشتون‌های آنسوی خط دیورند با این گمانه‌ها همراه است که در پیش گرفتن این سیاست پیامدهای خطرناکی را می‌تواند برای افغانستان داشته باشد.
کابل همواره پاکستان را متهم به دخالت در امور افغانستان کرده است. اکنون که آقای غنی از معترضان پاکستانی حمایت کرده، بسیاری‌ها این کار او را دخالت در امور داخلی پاکستان خوانده‌اند. به باور این افراد، این امر می‌تواند دست پاکستان را در لابی‌گری باز بگذارد تا از دخالت افغانستان به جامعه جهانی شکایت کند.
https://twitter.com/egharji/status/961988355050192896
افزون بر این آگاهان از پیامدهای در پیش گرفتن چنین سیاستی از سوی اشرف غنی هشدار می‌دهند. هرچند ریاست جمهوری افغانستان حمایت آقای غنی از پشتون‌های معترض در پاکستان را دخالت در امور داخلی آن کشور نمی‌داند، اما آگاهان می‌گویند این «یک دخالت مستقیم مقام ارشد حکومت افغانستان است.»
آقای معین می‌گوید پاکستان شاید چندین واکنش نشان دهد. “اول این‌که در امریکا و سازمان ملل لابی‌گری کرده و امریکایی‌ها را وارد خواهند کرد تا بر افغانستان فشار وارد کند. در کنار این پاکستان می‌تواند از مهاجرین افغان به‌عنوان یک ابزار فشار استفاده کند.”
او گفت که «فشار بعدی بحث روابط اقتصادی است. ترانزیت کالا است. فشار بعدی، فشار سخت و نگران کننده، فشار امنیتی است. امکان دارد که ناامنی در افغانستان و خصوصا در کابل تشدید پیدا کند.»
از سوی دیگر در حال حاضر افغانستان و پاکستان در تلاش بهبود روابط اند. هیأت‌های دو کشور چندین نشست را برگزار کرده تا برای یافتن راه‌حل مذاکره کنند. یک روز پیش هیأت افغانستان به اسلام‌آباد سفر کرده تا گفت‌وگوهایی که در کابل انجام شده را ادامه بدهد.
هیأت‌های دو کشور در این نشست‌ها روی «مبارزه با تروریزم، کاهش سطح خشونت‌ها، همکاری پاکستان در بخش صلح، همکاری پاکستان در امر برگشت مهاجرین و همکاری در بخش اقتصادی و اسنادی که از سوی افغانستان به پاکستان داده شده» بحت می‌کنند.
به باور برخی از آگاهان، حمایت اشرف غنی از پشتون‌های پاکستان در هنگامی که گفت‌وگوها میان کابل و اسلام‌آباد جریان دارد، می‌تواند اثرگذار باشد و راه رسیدن به صلح را مسدود کند. همزمان با این باورها بر این است که پاکستان در واکنش به این موضع آقای غنی می‌تواند به درخواست افغانستان مبنی بر اقدام علیه مراکز طالبان در خاک آن کشور و رهبران این گروه، پاسخ منفی بدهد و تلاش‌ها برای شکست تروریزم را از بین ببرد.
افزودن دیدگاه