امروز، سوم ماه می روز جهانی مطبوعات است. از این روز در حالی در افغانستان بزرگ‌داشت به عمل می‌آید که مطبوعات و روزنامه‌نگاران با چالش‌های فراوانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
از رسانه‌ها در افغانستان همواره به عنوان مشعل دموکراسی نوپای این کشور، پدیده‌ی جدید اما بالنده و پیشگام یاد شده است. اما نتایج نظرسنجی‌ها از وضعیت‌نابسامان کار برای روزنامه‌نگاران در افغانستان حکایت دارد. از افزایش حملات فیزیکی، آزار و اذیت جنسی، تبعیض جنسیتی، قتل ها، معافیت مجازات برای کسانی که دست به قتل روزنامه‌نگاران و خبرنگاران می‌زنند، مشکلات شدید مالی، تحقیر روزنامه‌نگاران و سانسور شماری از رسانه‌ها از سوی سخنگویان حکومت، به‌عنوان چالش‌های عمده فرا راه آزادی بیان و روزنامه‌نگاران خوانده شده است؛ چالش‌هایی که نتیجه‌ای جز تضعیف آزادی بیانی که همواره از آن به عنوان دستاورد قابل لمس در طول 15 سال گذشته در افغانستان یاد شده، نخواهد داشت.
The government's main spokesman encouraged me not ask him questions about security. "It's none of my business," he said. Era of censorship?
— Ehsanullah Amiri (@euamiri) April 22, 2017
در آخرین اعتراف‌ها سرور دانش معاون دوم رییس جمهور افغانستان از عملکرد نهادهای عدلی و قضایی دولت افغانستان در عدم بررسی و پیگیری رویدادهای خشونت علیه خبرنگاران انتقاد کرده و «عمیقاً» ابراز نارضایتی نموده است.
دانش که امروز در کاخ شورای وزیران، در مراسمی به مناسبت روز جهانی آزادی رسانه ها سخن می‌گفت، افزود که طی 15 سال گذشته، 679 پرونده خشونت علیه خبرنگاران ثبت شده که تا کنون تنها تعداد اندکی از این موارد، مورد بررسی قرار گرفته است.
با آن‌که سال گذشته‌ی میلادی به‌عنوان خشونت‌بار و خون‌بارترین سال در طول تاریخ خبرنگاری افغانستان، برای روزنامه‌نگاران افغان عنوان شده بود اما یکی از سخنگویان حکومت افغانستان در مقاله‌ای در روزنامه هشت صبح حکومت این کشور را حامی رسانه‌های همگانی، آزادی بیان و فعالیت آزاد رسانه‌ها می‌داند.
شاه حسین مرتضوی از سخنگویان رییس جمهور افغانستان در مقاله اش نگاشته است که ” اکنون عصر تحمیل افکار و اراده‌های سیاسی از مجرای زور و تفنگ به پایان رسیده است. در فصل جدید، گفت‌وگوهای سازنده و تعامل مثبت برای دست‌یابی به اهداف و عبور از چالش‌ها کم‌هزینه و با حمایت و استقبال مردمی همراه خواهد بود.”
پیشتر نیز فدارسیون بین المللی خبرنگاران در گزارش شان که افغانستان و عراق را از جمله مرگ‌بار ترین کشورها برای خبرنگاران اعلام کرده بود؛ چالشی در برابر خبرنگاران که به‌شدت نیازمند توجه حکومت افغانستان می‌باشد.
کاهش خبرنگاران زن
علاوه بر مسائل دیگر، بررسی نهادهای حمایت رسانه‌ای در مورد خبرنگاران زن در افغانستان نشان می‌دهد که این خبرنگاران اکثرا نمی‌توانند خشونت‌ها را با مسوولان رسانه‌های‌شان و خانواده‌های خود در میان بگذارند.
روز پیش نیز نهادهای مدافع آزادی بیان و رسانه‌های افغانستان گفتند که به دلیل تهدیدات امنیتی، در بیش از 20 ولایت این کشور خبرنگاران زن حضور ندارند.
رحیم الله سمندر، رییس انجمن خبرنگاران آزاد افغانستان گفت که وضعیت آزادی بیان و فعالیت‌های رسانه‌یی در افغانستان نگران‌کننده است و به دلیل تهدیدهای امنیتی و عدم مصوونیت جانی، حضور خبرنگاران زن در افغانستان اندک است و در بیش از 20 ولایت این کشور خبرنگاران زن حضور ندارند.
در همین حال فهیم دشتی، رییس اجرایی اتحادیه ملی خبرنگاران افغانستان، نیز ضمن نگرانی از حضور کم‌رنگ خبرنگاران زن در ولایت‌های این کشور گفت که آزار و اذیت‌های جنسی و تبعیض جنسیتی نیز از مشکلات عمده در عرصه آزادی بیان و مطبوعات اند که زمینه‌های فعالیت زنان خبرنگار را محدود کرده است.
دلخوشیهای خبرنگار افغانی
با تمام این‌ها اما صبح امروز یک نهاد حمایت از خبرنگاران در افغانستان، جایزه‌ای را به نام عبدالصمد روحانی خبرنگار بی‌بی‌سی نامگذاری کرده است؛ روحانی که در آن زمان تنها 25 سال سن داشت، در هفتم ماه جون سال 2008 میلادی در مسیر راه ولسوالی “ناوه” به مرکز ولایت هلمند ربوده شد و جسد بی‌جانش با آثاری از برخورد سه گلوله، در ولسوالی مارجه روز بعد پیدا شد.
پیش از این در همین روز در سال گذشته‌ی خورشیدی یکی ازجاده‌های ولایت قندز نیز به‌نام مطبوعات نام گذاری شد و در ترند امروز رسانه‌های اجتماعی، به‌خصوص فیس‌بوک افغان‌ها آن مساله از مسایل بارز و قابل توجه‌ی می‌باشد.
روز جهانی آزادی مطبوعات
روز جهانی آزادی مطبوعات (World Press Freedom Day) در نوامبر سال 1991 میلادی به پیش‌نهاد یونسکو توسط مجمع عمومی سازمان ملل تصویب شد و از آن‌روز تا کنون از سوم ماه می به عنوان روز جهانی مطبوعات تجلیل به عمل می‌آید.
کشوری بدون صدا و سیما
آزادی بیان در افغانستان پدیده‌ی نوپا اما پیشگام به شمار می‌رود که پس از سقوط رژیم طالبانی در این کشور ظهور نموده است. در دوره تسلط طالبان بر افغانستان، نه‌تنها هیچ رسانه‌ی آزاد در این کشور وجود نداشت بل‌که خبرنگاری آزاد، دسترسی به انترنت، و رادیوهای مستقل نیز ممنوع بوده و هرنوع فعالیت در این راستا جرم پنداشته می‌شد و مجرم نیز باید با روش طالبانی مجازات می‌شد.
در دوران آنان تلویزیون غیر قانونی گردید. تصویربرداری هر موجود زنده، گناه پنداشته می‌شد و گفت‌وگو و مصاحبه‌ی آزاد نیز با قید شلاق و زندان ممنوع اعلان شده بود. در سال 2001 میلادی تنها آزادی نسبی خبرنگاری در وجود خبرنگاران و رسانه‌های خارجی تمثیل می‌یافت.
افغانستان آن‌زمان را جغرافیای بدون صدا و سیما نام می‌گذارند.
اما برق ظهور رسانه‌ها پس از سقوط رژیم طالبان روشن شد. برای اولین‌بار رسانه‌های آزاد در افغانستان پا گرفت و به سرعت گسترش یافت. بر اساس آمار دفتر نی، اکنون بیش از 1400 رسانه آزاد در افغانستان وجود دارد؛ بیش از 75 شبکه تلویزیونی، 200 ایستگاه رادیویی، و بیش از 1200 نشریه چاپی در این کشور فعالیت دارند.
ارایه مسائل تحلیلی، سرعت در اطلاع‌رسانی، حرکت و پیش‌بینی برخی از وقایع و رویدادها و ارائه‌ی آگاهی به جامعه برای بالابردن حساسیت مردم نسبت به واقعیات اجتماعی از نقش‌های موثر و بارز رسانه‌های داخلی افغانستان به شمار می‌رود. مسایلی که در صورت توجه جدی حکومت این کشور، آینده رسانه‌های افغانستان و دموکراسی نوپای آن را بیشتر تحکیم خواهند نمود.