مقام‌های حکومت پاکستان اعلام کرده اند که آنان به دنبال روابط دوستانه‌ی اقتصادی و تجاری با افغانستان اند.
خرم دستگیر‌خان، وزیر تجارت پاکستان در مصاحبه بایکی از شبکه‌های تلویزیونی پاکستان گفته است که این کشور به دنبال روابط دوستانه‌ی دیپلماتیک، اقتصادی و تجارتی با افغانستان می‌باشد.
این مقام پاکستانی می‌گوید که پروژه مشترک راه آهن چین (CPEC)، آینده‌ی موفق را نه تنها برای پاکستان، بل برای افغانستان و کشورهای منطقه نیز تضمین می‌کند.
از سوی هم مقامات افغانستان می‌گویند که پاکستان به گفته‌هایش صادق نیست. این مقامات اذعان می کنند در صورتی که پاکستان به تعهد شان برای داشتن یک رابطه نیک تجارتی با افغانستان پابند باشد، افغانستان بخاطر به‌کار افتادن پروژه های منطقه‌ای حاضر است که روابط دوستانه‌ی تجارتی با همسایه‌ای که بیشترین مرز را با آن دارد، داشته باشد.
صیام الدین پسرلی، سخنگوی اتاق تجارت و صنایع افغانستان به خبرنامه گفت که “پاکستان هیچگاه به حرف‌ها و تعهدات شان صادق نیست و همیشه تفاهم‌نامه دوجانبه (APTA) را نیز نقض کرده است. با آن‌هم اگر پاکستان در این حرف اش صادق باشد، افغانستان حاضر است برای منفعت منطقه‌ای اش با این کشور روابط خوب تجاری داشته باشد”
اظهارات وزیر تجارت پاکستانی در حالی مطرح می‌شود که روابط افغانستان و پاکستان به شمول روابط تجاری میان این دوکشور به وخامت گراییده است.
ممانعت صادرات گندم به هند از راه پاکستان، بسته شدن بندر ترانزیتی واگه به روی بازرگانان افغانستان و تهدید افغانستان برای بستن راه های کاروان های تجارتی پاکستان، سرانجام کار را به جایی کشاند که رییس جمهوری افغانستان از چیزی به نام جنگ اعلام شده سخن بزند.
رییس جمهور غنی در حاشیه‌ی سفر دو روزه اش به هند – جایی که تعهد یک میلیارد دالری بدست آورد – در گفتگویی با تلویزیون « ان.دی» هند گفت که پاکستان برای یک جنگ اعلام شده با افغانستان نزدیک شده است.
این منازعات در سطح رهبری دوکشور باعث شد که بازرگانان افغانستان به شکل بی‌پیشینه‌ای واردات شان را از پاکستان کاهش دهند، تاجایی که این کار سبب مسدود شدن ۸۰۰ کارخانه پروسس و تولید آرد در پاکستان شد.
کاهش بیلانس تجارتی
مقام‌های وزارت تجارت و صنایع افغانستان می‌گویند که بیلانس تجارتی افغانستان و پاکستان در سال‌های گذشته در حدود 3میلیارد دالر بوده است، اما این رقم در ماهای گذشته به 1.5 میلیارد دالر کاهش داشته است.
صیام الدین پسرلی، سخنگوی اتاق تجارت و صنایع افغانستان به خبرنامه گفت که این رقم ماه به ماه در حال کاهش است، او در تازه‌ترین آماری که امروز به خبرنامه ارایه کرد، بیلانس تجارتی افغانستان و پاکستان را 1.2 میلیارد دالر عنوان نمود.
آقای پسرلی افزود که “راه چابهار، راه لاجورد، نزدیکی افغانستان با چین و هند، بلند رفتن حجم تجارتی با ایران، از جمله عامل‌های دیگری است که سبب شد روز به روز بیلانس تجارتی با پاکستان کاهش پیدا کند.”
رسانه‌های پاکستانی نوشته اند که تجارت پاکستان با افغانستان به نفع پاکستان است. این رسانه‌ها گفته اند که صادرات پاکستان به افغانستان در حدود 1.23 میلیارد دالر است در حالی که واردات از این کشور تنها به 40 میلیون دالر باقی مانده است.
پیش از این افغانستان بیشتر اموال تجارتی خود را از پاکستان صادر می‌کرد اما اکنون مسوولان در نهادهای تجاری افغانستان می‌گویند که در میان مردم افغانستان یک نوع دید منفی نسبت به محصولات پاکستانی ایجاد شده و این باعث شده است که تقاضای محصولات و کالاهای پاکستانی در داخل این کشور کم شود و تاجران نیز مال کمتری از پاکستان وارد کنند.
جایگزینی با ایران
پاکستان اولین انتخاب افغانستان برای ترانزیت کالاهای تجاری بوده است. اما پاکستان این مقام را به نوعی به ایران باخته است. مالیات بلند پاکستان در بندر های این کشور، رویه‌ی نامناسب با تاجران افغان، و استفاده از مرزها به عنوان ابزار فشار، از جمله دلایلی بوده که باعث شده است تا کابل برای انتقالات کالاهای ترانزیتی خود به ایران روی آورد.
بااین وجود افغانستان به دنبال بدیل پاکستان برای برقراری روابط ترانزیتی و تجارتی بوده است. به باور مقام‌های اتاق‌های تجارت و صنایع افغانستان، ساخت بندر چابهار توانسته است بدیل خوبی برای انتقال اموال بازرگانان افغان باشد.
روزنامه دان پاکستان نوشتته است که پاکستان سهم بسیار بزرگ خود را در چند سال گذشته از نگاه ترانزیت کالاها به واسطه کامیون‌ها، بیش از ۵۰ درصد از دست داده است. سطح این ترانزیت در سال ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ در حدود ۷۵۲۸۸ عدد کانتینر بوده است که این رقم در سال های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ به ۳۶۲۷۴ عدد کانتینرکاهش داشته است.
این روزنامه نوشته است که برعکس، جریان رفت و آمد کانتینرهای تجاری افغان از طریق ایران در سال ۲۰۰۸ و ۲۰۰۹ از ۳۰۱۸۲ عدد کانتینر به ۸۰۰۰۰ عدد کانتینر تا سال‌های ۲۰۱۳و ۲۰۱۴، افزایش داشته است.
افغانستان از کشورهای هند، ایران و پاکستان بیشترین واردات را دارد اما به نظر می رسد که نقش پاکستان در این میان کمرنگ تر شده است. به نظر می رسد هند و ایران با ایجاد و سرمایه گذاری در بندر چابهار روابط سازنده تری با افغانستان ایجاد کرده اند.
با این وجود مسوولان اتاق تجارت و صنایع افغانستان می‌گویند که با عملی شدن تعهدات حکومت افغانستان، هند و ایران مبنی بر فعال شدن بندر چابهار، تجارت افغانستان با پاکستان تا ۲۰ درصد کاهش خواهد یافت.
دگرگونی اقتصادی
مقام‌های حکومت افغانستان باور دارند که دیگر این کشور از جمله کشورهای محاط به خشکه به شمار نمی‌رود. آنان می‌گویند که این کشور توانسته است از طریق موافقت‌نامه‌های ترانزیتی ریلی با کشورهای منطقه، کشورهای آسیای میانه و هم‌چنان ممالک اروپایی راه پیدا کند.
محمد اشرف غنی، رییس جمهوری افغانستان در یک سخنرانی خود در کابل گفته است که “ما دیگر وابسته به بندر یک کشور نیستیم.”
رییس جمهوری افغانستان با اشاره به این که افغانستان در حال بیرون شدن از انزوا است، گفته است که “افغانستان قلب آسیاست، اخیرا بار اول به صورت مستقیم اموال تاجران افغان از چین به افغانستان رسید و در عین حال خط آهن از ایران به سرحد کشور وصل شد.”
راه آهن چین- افغانستان، راه آهن ترانزیتی خواف- هرات و هم‌چنان راه آهن ترکمنستان- آقینه از جمله راهای ترانزیتی ریلی افغانستان است که این کشور را از محاط بودن به خشکه نجات داده و به کشورهای اروپایی وصل می کند.
با این وجود دوماه پیش، اولین قطار حامل کالاهای تجاری تاجران افغان از چین از طریق راه آهن چین- افغانستان به حیرتان، مرز شمالی افغانستان رسید.