به منطقهای در شرق کابل میرویم. جادهای که کابل را به ولایت شرقی ننگرهار و سپس به پاکستان وصل میکند. بیشترین حملههای انتحاری نیز در همین جاده و در همین منطقهای از شهر کابل صورت میگیرد. قرار است افرادی را ببینیم که پیش از این در بدترین حالت از زندگی قرار داشتند و اکنون زیر تداوی است که دوباره، زندگی عادی داشته باشند. یک محوطه بزرگ با دیوارهای بلند و زمخت و تدابیری امنیتی که نشان میدهد آدمهای مهم پیش از این در آنجا رفت و آمد داشته اند. داخل سالون صداهای زیاد و ناهمگون به گوش میرسد. از خندههای بلند تا صدای تلویزیون و اهنگ کبک زری…
کمی پیشتر که می رویم، جوانی در حالی که از موهایش آب میریخت، با صدای بلند میخواند: ای کبک زری بیا د پهلویم…
این جا که ما آمدیم کمپ فینیکس است که طبق فرمان رییس جمهور غنی، به مرکز تداوی معتادان تبدیل شده است و اکنون به نام شفاخانه تداوی معتادان هزار و پنجصد بیستر ابن سینا، شناخته میشود.
داخل شفاخانه میرویم. از درون دهلیز داخل اتاقها را میشود دید. مریضانی که چندی پیش در بدترین حالت زیر پلها و در کوچه و پس کوچههای شهر کابل گرسنه شب و روز می گذرانیدند، اکنون اینجا روی تختهای نرم و مجهز پا دراز کشیده اند و یا سر گرم بازیهای اند که به آنها امید میدهد. تختهای خواب و کمپلهای یکرنگ و جمعی از آدمهای که پیش از این، همه از آنها بیزار بودند درون اتاقها میباشند. اخر دهلیز راهپلهای میرسد، که ما را به منزل دوم هدایت میکند. داخل یکی از اتاقها میشویم، حدود 12 نفر در اتاق اند و هر کدام مصروف کاری میباشند.
از یکی از این افراد در مورد وضعیت زندگیاش میپرسم. نمیخواهد نامش گرفته شود، اما میگوید، اینجا زندگی دوباره را بدست آورده است. میگوید اینجا، جایی است که ما را از روزگار رقتبار نجات داد و به آینده امیدوار کرده است. از امکانات و غذای این مرکز نهایت خوش به نظر میرسد؛ میگوید “جای ما نرم است و غذای ما گرم. ساعت ما تیر است و کبک ما هم خروس میخواند”.
تمامی این مریضان برنامههای منظم روزانه دارند. صبح که از خواب میخیزند در کلپ ورزشی این مرکز، تا ساعت 9 صبح ورزش میکنند و بعداز آن تا ساعت 10 توسط استادان روانشناسی درس داده میشوند و همین طور با ورزش، تماشای فلم و سایر سرگرمیها، روزشان شام میشود.
این مرکز روز دو بار، یک شنبهها و چهار شنبهها به خانوادههای این افراد اجازه میدهند تا با آنها دیدار داشته باشند.
به اتاق دیگر میرویم، برخلاف اتاق قبلی سروصدا بیشتر است و آدمهای زیادتری در آن جا، به چشم میآیند. از یکی که نامش اسدالله است میپرسم تفاوت زندگی پیش از آمدنش به این مرکز و زندگی کنونی اش در چه است ؟ با خندهی میگوید، خودت میبینی که این جا ما چهره آدمی را داریم؛ همه سرو صورت منظم و لباسهای پاک دارند و به لب لبخند. در گذشته زنده های بیجان بودیم و منفور جامعه.
حبیب الله مریض دیگری است که بیشتر از دو ماه میشود در این مرکز، بستری است. او را اعضای خانوادهاش به این مرکز معرفی کرده اند. حبیب الله از شیوه تداوی و سهولتهای فراهم شده برایشان، خیلی راضی به نظر میرسد. حبیب الله زمانی عضو ارتش افغانستان بود و در ولایت هلمند با طالبان میجنگید. او در ولایت هلمند که یکی از مراکز اصلی تولید تریاک در افغانستان است، معتاد به مواد مخدر میشود.
مرکز درمان متفاوت
این کمپ، بزرگترین مرکز تداوی معتادان در افغانستان است که از تاریخ 6 جدی سال 1394 به فعالیت آغاز کرد. در این مرکز پیش از این نیروهای ناتو مستقر بودند. اکنون تبدیل شده به مرکز نجات افرادی که شاید خیلیهایشان امیدی برای زنده ماندن نداشتند.
مریضانی که در این کمپ آورده شده اند باور دارند که روشهای تداوی در این مرکز متفاوتتر از دیگر مراکز تداوی معتادان میباشد. شماری از این مریضان معتاد، چندین بار توسط مرکزهای مختلف تداوی شده اند اما نتوانسته اند ترک اعتیاد کنند.
اسدالله که یک معتاد زیر تداوی در این مرکز است میگوید: ” برخورد کارمندان مراکز دیگر در کابل با معتادان هیچ خوب نیست و در صورت که یک مریض گاهی اشتباهی را مرتکب می شدند، نصف شب از اتاق بیرون انداخته میشدند. در حالی که داکتران این کمپ برخورد خیلی انسانی با آنها دارند”.
مسوولان این مرکز باور دارند که تا اکنون روند تداوی معتادان در کشور بیشتر پروژهیی بوده و برای همین هم نتیجه مفید نداشته است.
واحد الله کوشان معاون معالجوی این شفاخانه در گفتگو با خبرنامه تاکید میکند که “این مرکز متفاوت است و کارش هیچوقت متوقف نخواهد شد چون بودجهی ثابتی برایش از طرف حکومت افغانستان تعیین شده است و آنها، برنامههای آموزشی پس از تداوی دارند. از جمله برنامههای روانشناسی و فراهم کردن زمینه کار برای این مریضان است. او میگوید این برنامه در شش ولایت بزرگ کشور نیز توسعه خواهد یافت.”
محمد امین رضایی یکی از داکتران بخش روانی این مرکز میگوید “یگانه چیزی که برای درمان مطمئین این مریضان ضروری است، اهمیتدادن و احترام به آنها میباشد. ما همیشه تلاش میکنیم با مریض، رویه دوستانه و رفیقانه داشته باشیم.”
مراحل تداوی
تیم کاری ساحوی شفاخانه هزار و پنجصد بستر تداوی معتادان ابن سینا، مراحل مختلفی را برای تداوی معتادان در جدول کارشان درج کرده اند. پس از جمع آوری معتادان از نقاط مختلف شهر کابل، نخستین مرحله، آماده ساختن مریض برای بستری شدن است.
در این مرحله افراد معتاد، به صورت دقیق معاینه میشود که از کدام نوع مواد استفاده میکند، مدت زمان اعتیاد مشخص میشود که آیا او به مریضی دیگری هم دچار هست یا خیر. تمام مشخصات او درج پرونده تداویشان میشود.
مرحلهی دوم، دوره آمادگی است و از یک هفته تا سه ماه طول میکشد. یعنی بستگی به چگونگی وضعیت مریض دارد و این که اعتیاد آنها چقدر پیشرفته و یا ابتدایی است. مریضانی که وضعیت خیلی جدی نیست، در یک هفته از این مرحله عبور میکنند، اما مریضهای که وضعیت اعتیادشان خیلی جدی است، حدود دو تا سه ماه در این مرحله زیر تداوی باقی میمانند.
مرحله دوم را داکتران بسیار دشوار تعریف میکنند. زیرا معتادان در این چند ماه با آموزشهای روانشناسانه، تصمیم میگیرند که اعتیاد را ترک کنند. مرحله بعدی باید سم زدایی صورت بگیرد. این برنامه، زمانی استفاده میشود که افراد معتاد، مواد مخدر را ترک کرده باشند و دارویهای بدیل مواد مخدر برای آنان تجویز میشود.
بعد از سپری کردن مرحلهی سمزدایی، این افراد بستری میشوند و تحت تداویهای رواندرمانی قرار میگیرند، که نام آن را احیای مجدد گذاشته اند. در مرحله احیای مجدد به مریضان آموزش داده میشود که چگونه از مواد مخدر دور باشند. بعد از سپری کردن این دوره افرادی معتاد، دیگر انسانهای سالم اند.
مریضهای که شغل دارد و وابسته به فامیل شان اند، طبق رضایت و ضمانت فامیلشان، دوباره به خانواداههای شان برگردانده میشوند؛ اما آنها که خانه وشغل ندارند، وزارت کار و امور اجتماعی در نزدیک این شفاخانه، مرکز شغلی را به ظرفیت پذیرش حدود دو هزار تن، ایجاد کرده و در این مرکز شغلی به آنها آموزش داده میشود تا افراد حرفهیی در بخش های مختلف بار بیایند.
مرکز وزارت کار و امور اجتماعی، 10 بخش آموزشهای فنی- حرفهای دارد، و نظر به ذوق افراد، مریضان در آن بخش آموزش داده شده و به کار استخدام میشوند.
دکتر کوشان، معاون معالجوی این شفاخانه میگوید “آنها هیچ گونه محدودیتی را برای پذیرش افراد معتاد ندارند و افراد معتاد به چرس گرفته تا معتاد خطرناکترین مواد مخدر، یعنی مبتلایان کریستال را، میپذیرند.”
به گفتهی کوشان، آنان تا حال 180 تن را با فامیلهای شان وصل کرده اند، یعنی کسانی که خانوادههای شان هیچ خبری از آنها نداشتند. او میگوید تا اکنون در حدود 150 تن، بهطور کامل ترک کرده اند، اما بازهم تحت درمان اند و برایشان آموزش داده میشود که چگونه خود را از ابتلای دوباره به مواد مخدر دور نگه بدارند.
در این مرکز 750 معتاد زندگی میکنند که در سه مرحله از شهر کابل جمع آوری شده اند. در جمع این 750 نفر معتاد، برخی شان از سوی خانواده های شان از ولایات معرفی شده اند. مسوولان شفاخانه میگویند، بررسی آنها نشان میدهد که 45 تا 50 درصد مریضان شان از ولایات افغانستان هستند و بقیه این افراد در شهر کابل زندگی و خانواده دارند.
اکثر این معتادان، جوانان هستند. ظاهرا تا هشتاد درصد از این افراد، بین سنین 18 الی 35 سال عمر دارند. بر بنیاد اظهارات دکتر کوشان، در حدود 60 الی 70 درصد این افراد، در خارج از افغانستان معتاد شده اند.
درد آورتر این که حدود 10 تا 15 درصد، دارای تحصیلات عالی هستند و شماری نیز ورزشکار، خطاط و نقاش اند. احمدشاه نقاش در میانشان معروف است. او در جوانی، عضو سازمان های کمونیستی وقت بوده و هنر رسامی و نقاشی را از آن زمان فرا گرفته است. تمام تابلویها و نقاشیهای روی دیوار دراین مرکز، اثرهای اوست. او اظهار خرسندی میکند از این که توانسته دوباره نقاشی و خطاطی کند و به گفتهی خودش زیباییهای زندگی را، به دیگران معرفی نماید.
خدمات و امکانات شفاخانه
در این شفاخانه در حدود 300 نفر مصروف رسیدگی به معتادان مواد مخدر اند. از جمله آن ها، 150 نفر داکتران و روانشناسان اند. این شفاخانه دارای 150 جریب زمین میباشد. اداره فارمسی، تیم تداوی مسلکی، خوابگاه، طعامخانه، دو میدان فوتبال، سالون ورزشی و همچنان سالون به نام «خانه سبز» از امکانات دیگر این مرکز تداوی معتادان است.
تیم تداوی این مرکز شامل چهار بخش است. بخش معالجوی به لحاظ صحی مریضان را مراقبت میکنند. بخش دوم متخصصین روانی و نرسها را شامل میشود. بخش سوم مشاورین اجتماعی و در نهایت مشاورین روانی که افراد معتاد را به لحاظ روانی مشوره میدهند.
با این حال به گفتهی معاون شفاخانه، آنها مصروفیتهای گوناگون را به خاطر بالا بردن کیفیت تداوی مریضان شان، عرضه خدمات سالم طبی، برنامههای ورزشی و سرگرمی های دیگری که این افراد را از فکر دوباره به اعتیاد به دور نگه دارند، ایجاد کرده اند.
در کنار بقیه کارها، این مریضان مسابقات دوش و محافل شب نشینی دارند و نوازنده های شان از دورن همان معتادان اند.
به گفته واحدالله کوشان، آنان 20 جریب زمین را یک گرینهوز (خانه سبز) ساخته اند که تمام سبزیجات را حتی در زمستان نیز در آن جا می کارند. این طرح با کمک وزارت زراعت عملی شده است که حدود 1500 تن از مریضان که علاقه به زراعت دارند آن جا به کار گاشته خواهند شد.
این مرکز هم چنان در حال ساخت و ساز نیز است. یک ساختمان جدید دیگر با ظرفیت 500 بستر زیر کار است و ظاهرن 90 درصد کار ساخت آن تکمیل شده است.
قرار است بخش زنانه این مرکز تداوی در هشت مارچ یعنی تا حدود ده روز دیگر افتتاح شود. این شفاخانه 300 بستر برای زنان معتاد شروع به کار خواهد کرد.
علی اکبر همکار این گزارش بوده است.
افزودن دیدگاه