محرم یکی از ماههای مذهبی شیعیان و مردم هزاره افغانستان، یکی از ماههای مهم سال قمری است که به آن اهمیت زیادی داده میشود. این ماه برای مردم شیعه یادآور قیام اصلاحطلبانه سید و سالار شهیدان، امام حسین(ع) و واقعه کربلا است.
همهساله با فرا رسیدن این ماه، دشت برچی، منطقه هزارهنشین در غرب کابل و دیگر نقاط شیعهنشین این شهر، حال و هوای جدیدی به خود میگیرد؛ از هر سو صدای نوحه و شرح حال واقعه کربلا شنیده میشود، دروازههای بزرگی در ایستگاههای عمومی برپا میشود که روی آن پرچمهای سیاه و سبز با متنهای مختلف، نصب شده است، افراد با لباسهای سیاه، شالهای سبز و سربندهای سیاه، در حال نصب پرچمها بر سر مساجد و تکیهخانهها هستند، تعدادی از دکانها پرچم و زنجیر میفروشند و نوجوانان و جوانان برای اشتراک در مراسم عزاداری آماده میشوند.
با شروع ماه محرم، هیچکسی دیگر به انفجار و اتفاق ناگوار فکر نمیکند؛ هیچ کس به این باور نیست که بازهم امکان یک حمله انتحاری میرود و شاید اینبار آنها جانشان را از دست بدهند، بلکه با همان اراده در حال آمادگی برای عزاداری ماه محرم هستند.
آداب و رسوم ماه محرمالحرام
شیعیان افغانستان و به خصوص هزارهها، دهه اول ماه محرم را به صورت خاص برگزار میکنند. مراسم سینهزنی و نوحه خوانی یکی از برنامههایی است که از اول ماه محرم هر شب در مسجدهای محل برپا میشود و جوانان و نوجوانان در آن به سینهزنی، زنجیرزنی و نوحه خوانی در مورد کربلا و حوادث آن، میپردازند.
مراسم گهوارهگردانی، و بیرق علمدار کربلا نیز در دهه اول ماه محرم انجام میشود؛ به گونهای که اعضای هیأتهای عزاداری، علم و بیرقی را به نام علم حضرت ابوالفضل(ع) سبزپوش میکنند و آنرا به نام علمدار دشت کربلا، در روز هفتم ماه محرم، پس از خواندن روضه حضرت ابوالفضل العباس(ع) توسط روضهخوان مجلس، به اهتزاز درمیآورند و در بین مجلس بر دوش خود حمل میکنند.
مراسم گهوارهگردانی هم در روز نهم ماه محرم انجام میشود. در این مراسم، گهوارهای را به یاد گهواره کودک شیرخوار امام حسین(ع) سبزپوش میکنند و پس از آنکه روضه مصیبت شهادت حضرت علی اصغر(ع) به پایان رسید، گهواره آورده میشود و شرکت کنندگان نیز به یاد شهادت کودک شیرخوار امام حسین(ع) اشک میریزند و او را برای ادای حاجاتشان، در درگاه خداوند، شفیع قرار میدهند.
روز نهم محرم همچنان به روز تاسوعا مسمی است. این روز منتسب به نام حضرت ابوالفضل(ع)، علمدار کربلا و برادر امام حسین(ع) است که البته در روز دهم محرم(عاشورا)، در مسیر آوردن آب برای کودکان تشنه، به شهادت میرسد.
روز دهم محرم یا عاشورا نیز روز شهات امام حسین(ع) با 72 تن از یارانش است. در این روز همه مردم به اندازه توان خود نذر و طعامی را آماده کرده، بین همه مردم پخش میکنند.
مردم شیعه به عنوان مریدان خاندان اهلبیت پیامبر اسلام(ص) ارادت خاصی به پیامبر و اهلبیت(ع) او دارند و این ماه را با عزاداری و گرامیداشت از آنها، به خصوص امام حسین(ع) برگزار میکنند.
کمپاین اهدای خون
مردم شیعه در ماه محرم به سینهزنی و زنجیرزنی میپردازند و برخی از جوانان از قمه و تیغ نیز استفاده میکنند، اما علما و بزرگان به دلیل اینکه در روز عاشورا و تاسوعا خونی ریخته نشود، از جوانان و نوجوانانی که از قمه و تیغ استفاده میکنند، خواستهاند تا به جای این کار، به شفاخانهها و مریضانی که نیاز به خون دارند، خون اهدا نمایند.
در سالهای اخیر، در روز عاشورا کمپاینهای وسیع اهدای خون در افغانستان راهاندازی شده و تعداد زیادی از مردم برای خون دادن به این مراکز مراجعه میکنند. به همین مناسبت، بانک مرکزی خون افغانستان به نام بانک خون سیدالشهدا نامگذاری شده است. خون جمعآوری شده از مرکز و ولایات به مراکز بانک مرکزی خون فرستاده شده و از آنجا به مریضانی که به خون احتیاج دارند، در هر شفاخانه و مراکز بهداشتی به صورت رایگان توزیع میگردد.
دوران سیاه تاریخ
مردم شعیه افغانستان به خصوص هزارهها قبل از سقوط طالبان، مشکلات زیادی را برای عمل به فرهنگ و آداب و رسوم مذهبی خود تحمل کرده و به خاطر مذهب و قومیت خود، ظلم زیادی را متحمل شدهاند. در زمان طالبان و پیش از آن، مردم هزاره به صورت جمعی قتل عام شدند و با عناوین مختلف به سبب مذهب خود، مورد تحقیر قرار گرفتند.
25 سال قبل، طالبان به تاریخ 26 سپتامبر وارد کابل شدند و با شکست حکومت برهانالدين رباني، کنترول پايتخت افغانستان را به دست گرفتند و در اولين اقدام، داکتر نجيبالله رييسجمهور پيشين افغانستان را کشتند.
پيش از ورود طالبان به کابل جناحهاي مختلف درگير جنگهای داخلی بودند و کابل به ميدان جنگ گروههاي جهادي تبديل شده بود. بيزاري مردم از جنگ و وضع موجود، به طالبان فرصت داده بود که به سادگي بتوانند پايتخت را تصرف کنند.
در دوره سیاه طالبان فقط کتابهای مذهبی محدودی که خود طالبان در اختیار مردم قرار میدادند، استفاده میشد و هر کار و عمل دیگر مغایر با اراده طالبان، مجازت و محاکمه میشد.
طالبان در طول دوران حکومت خود، هزارهها را در مزارشریف، یکاولنگ بامیان، سرپل و دیگر نقاط کشور قتل عام کردند. این قوم به صورت آشکار نمیتوانستند مراسم مذهبی خود را برگزار کنند و به سبب نفوس کم و سلب حقوق از آنان، به صورت مخفی مراسم فرهنگی و مذهبی خود را برگزار میکردند.
شیعیان و هزارههای افغانستان پیش از حاکمیت طالبان نیز همواره مورد ظلم و تجاوز قرار داشتهاند؛ سرآغاز این ظلم تاریخی، در دوران حاکمیت عبدالرحمن خان است که سیاست نسلکشی هزارهها را به صورت گسترده دنبال میکرد.
اما سقوط طالبان، عصر جدیدی را برای اقلیت شیعیان افغانستان و مردم هزاره رقم زد و باعث شد که این مذهب و قوم به حقوق خود دست پیدا کرده و حقوق آنها در قانون اساسی این کشور به رسمیت شناخته شود.
هزاره و عصر جدید
پس از سقوط طالبان و ایجاد قانون اساسی، مردم هزاره توانستند که همانند دیگر اقوام کشور به زندگی عادی خود برگشته و عصر جدیدی را تجربه کنند؛ زمانی که در آن بتوانند به حقوق خود دست پیدا کرده و به دور از هر خشونت پیشرفت نمایند.
بعد از این تاریخ سیاه، فرزندان هزاره به تحصیل و کار پرداختند و در این بین توانستند مراسم مذهبی و فرهنگی خود را به صورت آشکارا برگزار کنند و به خاطر دین و مذهب خود سرکوب نشوند.
در این سالها ،مردم هزاره هر سال به صورت باشکوه از روزهای مذهبی خود به خصوص ماه محرم را بدون محدودیتی برگزار کردند و هیچ مخالفتی در بین نبوده است. با برداشته شدن فشارها از شیعیان، جامعه شیعه در طول 17 سال گذشته آزادانه به انجام عبادات و مراسمهای فرهنگی و مذهبی خود پرداخته است.
اما از چهار سال گذشته به اینسو، گروه دیگری تحت نام حکومت اسلامی در عراق و شام(داعش)، پس از عراق و سوریه، پای خود را در افغانستان باز کرد و مردم شعیهمذهب این کشور را مورد هدف حملات هدفمند و سازماندهی شده خود قرار داد.
محور فعالیت این گروه، دشمنی با شیعه و اندیشههای شیعه است و مردم شیعه هزاره در سالهای اخیر، مورد حمله و تهاجم این گروه قرار گرفته و انجام مراسمهای مذهبی و فرهنگی، به دلیل تهدیدهای تروریستی، بار دیگر با محدودیتهای تازهای مواجه شده است.
حملات گروه داعش
گروه داعش در 4 سال گذشته، به مساجد، حسینهها، مراسمهای مذهبی و فرهنگی، اماکن فرهنگی، آموزشی و ورزشی شیعیان به خصوص هزارهها حمله کرده و آنان را هدف قرار داده است.
این حملات هدفمند بر مساجد، تکایا و اماکن مذهبی از 20 میزان سال 1395 آغاز شد که اولین حمله به زیارت کارته سخی در کابل بود. گروهی از تروریستان انتحاری در شب عاشورا، شیعیان را در زیارت کارته سخی شهر کابل هدف حمله قرار دادند. مسئولیت این حمله از سوی داعش پذیرفته شد که حدود 18 غیرنظامی به شمول زنان و کودکان کشته و 58 نفر دیگر زخمی شدند.
پس از اولین حمله، دومین هدف گروه داعش یک دسته عزاداری در بلخ بود که یک روز پس از حمله کارته سخی کابل در 21 میزان 1395، صورت گرفت. در این حمله، مواد انفجاری در کنار مسیر عبور دسته عزاداران در شهرستان بلخ ولایت بلخ در یازدهم محرم، منفجر شد و 14 کشته و 70 زخمی برجای گذاشت.
مسجد باقرالعلوم در شهر کابل در اربعین امام حسین(ع) به تاریخ 1 قوس 1395 توسط یک انتحارکننده مورد هدف قرار گرفت و 40 کشته و 80 زخمی از آن باقی ماند.
حمله 25 جوزا سال 1396 مسجد الزهرا در شب قدر ماه رمضان نیز 4 کشته و 8 زخمی داشت.
حمله 10 اسد سال 1396 با داخل شدن دو مهاجم به مسجد جوادیه شهر هرات صورت گرفت؛ ابتدا نمازگزاران هدف گلوله قرار گرفتند و سپس فرد مهاجم، خود را منفجر کرد. در این حمله، 36 تن کشته و 64 نفر دیگر زخمی شدند.
در حمله به مسجد امام زمان در شمال شهر کابل در 3 سنبله 1396، 40 شیعه کشته و 90 نفر زخم برداشتند. همچنان در حمله انتحاری کابل در جاده هفتم منطقه قلعه فتحالله در ظهر روز عاشورا به تاریخ 5 میزان سال 1396، 5 کشته و 20 زخمی داشت. حمله به مسجد امام زمان در غرب کابل نیز 56 کشته و 55 زخمی داشت.
اینبار چه باید کرد؟!
حملات هدفمند سال گذشته و سال جاری به صورت عموم اماکن شیعهنشین و عموما مراکز مذهبی، آموزشی و فرهنگی را مورد هدف قرار داده است. با این اتفاقات، تعدادی از مردم هزاره نگران برگزاری مراسم ماه محرم امسال بوده و خواهان توجه جدیتری از سوی حکومت اند.
غرب کابل ساحهای عمدتا هزاره و شیعهنشین است که در ماههای اخیر شاهد حملات خونینی از سوی گروه داعش بوده و بیتوجهی دولت برای تأمین امنیت این منطقه، خشم شماری از شهروندان را برانگیخته است.
اما در این میان عدهای نیز به این باوراند که همانند سال گذشته باید خود مردم امنیت مراسمهای مذهبی خود را گرفته و به حکومت و همکاری آنها چشم نداشته باشند.
مردم شیعه و هزاره افغانستان با وجود همه اتفاقاتی که در این اواخر افتاده، اما هیچ کدام باورهای مذهبی خود را از بین نبرده و مصممتر از گذشته به این اعتقادات پایبندی نشان دادهاند.
با گفتگو با مردم و گرفتن نظر آنها، این نتیجه به دست آمد که هیچ کسی نمیتواند آنها را از عقایدشان دور کند. آنها حاضراند بمیرند، اما افکار و باورهایشان همیشه پابرجا باشد.
مردم شیعه هراسی از مردن ندارند و گفتهاند که مراسم عزاداری محرم را همانند هر سال، اما باشکوهتر برگزار خواهند کرد و خود برای گرفتن تدابیر امنیتی تلاش خواهند نمود تا دشمنان دیگر نتوانند موفق به ریختاندن خون مردم شیعه و قوم هزاره شوند. مردم اینبار هم مانند سالهای قبل، دهه عاشورا را گرامی میدارند؛ در حالی که خود عزادار عزیزانشان هستند.
افزودن دیدگاه