در میان کوه‌پایه‌های ولایت مرکزی غور در افغانستان، بنای تاریخی به نام “منار جام” واقع شده است. این منار از آثار باستانی قرن ١٢ میلادی است که در جمع میراث جهانی یونسکو قرار دارد، اما به دلیل آن که در یکی از مناطقه دورافتاده واقع شده، کمتر مورد توجه بوده است.
برای سفر به روستای جام، باید در مسیری که از مرکز غور به سمت غرب امتداد یافته حرکت کرد. این همان شاهراهی است که به دهلیز شرق و غرب افغانستان معروف است و ولایات هرات، غور، بامیان، دایکندی و کابل را به هم وصل می‌کند.
راهی که به منار جام منتهی می‌شود از دره های عمیق و کوه‌های بلند عبور می کند. این راه نسبتا امن اما به شدت ناهموار و صعب‌العبور است. طی نمودن فاصله 70 کیلومتری آن از مرکز غور، بیش از ۴ ساعت زمان می برد.
این اثر باستانی توسط یونسکو در سال ٢٠٠٢ در فهرست میراث‌های جهانی قرار داده شد. این منار از خشت پخته ساخته شده و تصویرهای که از آن نشر شده، نشان می‌دهد که یک اثر زمخت و باثباتی می‌باشد که با وجود سیل ها، زلزله ها و سایر حوادث طبیعی، هنوز به‌گونه‌ی مستحکمی پابرجاست.
این منار در تنگی جام که در تقاطع دریاهای جام و هریرود موقعیت دارد و یک آبده “فیروز‌کوه” شهری که اکنون از بین رفته، به‌شمار می رود. منار جام 65متر طول دارد و نمای بیرونی این اثر تاریخی از کاشی‌هایی به‌رنگ فیروزه و رسم الخط قدیم اسلامی ساخته شده است. در داخل این منار زینه‌هایی دارد که زمینه دست یابی به بلندترین نقطه آن را مهیا می سازد.
با توجه به اهمیتی که این اثر برای شهروندان غوری دارد، نمادی از این منار را در شهر چغچران مرکز این ولایت نیز ساخته اند.
ولایت غور یکی از ولایت‌های مرکزی افغانستان امروزی است که زمانی پایتخت امپراطوری غوری‌ها که بخش هایی از ایران و افغانستان را تشکیل می داد، بود. دورافتادگی این منطقه یکی از دلایلی است که برخلاف سایر مناطق افغانستان اکثر مناطق آن از جنگ های چهاردهه گذشته مصوون بماند.
منارِ جام
منار جام، که از آن به عنوان کهن‌سال ترين بنای خشت و گل جهان نام برده می شود، در قرن دوازدهم ميلادی ساخته شده و در سال 2002 میلادی توسط مرکز حفظ ميراث جهانی يونسکو در فهرست ميراث فرهنگی جهان ثبت شد.
یونسکو در مورد این اثر تاریخی که در حال فرسايش است، می گوید که اين منار، “احتمالا يکی از سازه های خارق العاده معماری و کهن‌سال ترين برج خشتی باقی مانده در جهان است.”
یونسکو اعلام داشته که به‌دليل جريان آب در رودخانه ای که در نزديکی منار جام قرار دارد، اين منار بزرگ، در حال فرسايش است.
منارجام سده هاي درازي به گونهء يك زيبايي فراموش شده در خم دره يي خاموشانه ايستاده بود. شايد بتوان گفت كه از كشف آن بيش از پنجاه سال نمي‌گذرد. چنان كه باستان شناسان روز هجدهم 1957 ميلادي را به نام روز كشف منار جام تلقي مي كنند.
باستان شناسان به اين باور اند كه اهميت منار جام تنها در زيبايي آن نيست، بل‌كه اين منار مي تواند كليدي باشد در جهت گشودن راز هاي دوره‌ی غوريان در افغانستان .
منارجام بر تهداب هشت ضلعی در چهار طبقه ساخته شده واز پایین به بالا قطر آن کم شده وشکل هرم را بخود می‌گیرد. طرز پوشش این منار گنبدی می‌باشد که مواد ساختمانی آن را خشت پخته بامرکبات چونه وگچ تشکیل می‌دهد.
نقش وتزیین در منارجام در مجموع کم‌نظیر و آرامش بخش بوده که ساختمان آن از پارچه‌های کوچک خشت ساخته شده و از هنر گچ‌کاری در آن استفاده کرده که نمای جالب ودیدنی دارد. این تزیینات کاملا پیچیده و ازهم متفاوت می‌باشد که به زیبایی منار افزوده و شامل طرح‌های هندسی از مواد چون سفال‌های شفاف، گچ وخشت می‌باشد .
در آستانه فرسایش
مقام‌های محلی در ولایت غور از فروریختن این منار ابراز نگرانی می‌کنند و می‌گویند که اگر چاره‌ای اساسی سنجیده نشود، ممکن است این اثر باستانی بیشتر از این چند سال دیگر سر پا نماند.
منارجام در عکس های قدیمی، راست قامت دیده می‌شد. حالا اما اندکی به طرف هریرود کج شده است. هریرود در فاصله ۵ متری تهداب منار جاری است. دیوار‌های محافظتی این منار در زمستان سال 1392خورشیدی تخریب شد اما در سال 2014 به هزینه 400هزار افغانی از بودجه اضطرای اداره محلی غور، دیوار کوچکی اطراف منار ساخته شد.
مقام‌های ریاست اطلاعات و فرهنگ ولایت غور گفته اند که حدود بیست تا سی درصد از تزیینات منار کاملا جدا شده و بقیه نیز در حال ریزش است. علاوه بر این، سیلابی که می‌آید احتمال فروریختن منار را تقویت می‌کند. با این وجود این مقام‌ها تاکید می‌کنند که اگر در سال 2014 میلادی دیوار حفاظتی برای آن ساخته نمی‌شد، حالا این منار سرپا نبود.
شاهراهی که با فاصله کمی از کنار این منار عبور می کند هنوز اسفالت نشده و وضعیت امنیتی نیز در غور رو به وخامت می باشد. به همین دلیل این اثر تاریخی و مناظر زیبای اطراف آن تماشاچیان اندکی دارد.
بر اساس گزارش‌ها افزون بر منارجام، در سراسر غور ۲۵۷ ساحه و بنای باستانی ثبت شده است. در صورت عدم توجه به این آثار باستانی، بخشی عظیمی از جلوه های متفاوت و درخشان تاریخ افغانستان در این ولایت نابود می شود.
https://www.youtube.com/watch?v=5F8SREfehZ4
افزودن دیدگاه