اجلاس صلح مسکو که قرار بود امروز با شرکت نماینده طالبان برگزار شود، تازه ترین تحولی است که حول محور مصالحه و گفتگو با شورشیان در افغانستان شکل می گیرد. این جلسه به دلیل این که حکومت افغانستان تا به حال با آن موافقت تام و تمام نکرده، برگزار نشد.
در همین حال، آمریکا نیز مبحث مصالحه را به یکی از مهم ترین بخش های از سیاست جنوب آسیا اداره رییس جمهور ترامپ تبدیل کرده است. دولت آقای ترامپ در تازه ترین تحول، نماینده ویژه ای را برای مصالحه در افغانستان گماشته است. زلمی خلیلزاد سفیر سابق آمریکا در افغانستان در 23 سپتامبر سال جاری میلادی به عنوان نماینده ویژه آمریکا در امور مصالحه در اداره ترامپ گماشته شد.
آقای خلیلزاد در اولین سفرش به کابل از تشکیل تیم وسیع متشکل از نمایندگان ادارات مختلف به شمول کاخ سفید و پنتاگون تحت مدیریت خود خبر داده و خواستار تشکیل چنین تیمی از سوی افغانستان و طالبان نیز شد. همزمان با این، حکومت افغانستان از آمادگی تمام و کمال خود برای مصالحه با شورشیان خبر داد و از مذاکرات آقای خلیلزاد با طالبان در قطر استقبال کرد. طالبان نیز پس از آن که وال استریت ژورنال از گفتگوهای مستقیم آقای خلیلزاد و نمایندگان طالبان در قطر پرده برداشت برای اولین با صدور اعلامیه ای ضمن تایید این گزارش، اسامی کسانی که با آقای خلیلزاد گفتگو کرده را فاش ساخت.
با توجه به این مورد، به نظر می رسد که گفتمان مصالحه در افغانستان وارد فاز جدیدی شده و این موضوع اکنون در راس سیاست کلان ایالات متحده و جزء از راه حل های اساسی پایان جنگ در افغانستان درآمده است.
اسلام آباد و حضور روسیه در مساله مصالحه
با آن که آمریکا به عنوان بزرگترین حامی افغانستان و جدی ترین کشوری که مبارزه با تروریزم را در این کشور به پیش می برد، برنامه بزرگی برای مصالحه ریخته و تیم های مشخصی را نیز در این راستا گماشته، اما به نظر می رسد اسلام آباد همچنان مشتاق پروسه های موازی دیگر در این حوزه می باشد. یکی از این برنامه های موازی تدویر نشست مصالحه در مسکو است؛ نشستی که طالبان نیز تایید کرده بودند، به تاریخ 4 سپتامبر در آن نماینده می فرستند. اما این نشست با مخالفت حکومت افغانستان و اعلام عدم شرکت در آن به تعویق افتاد.
اما اخیرا شماری از رسانه‌های پاکستان گزارش داده بودند که روسیه از اسلام‌آباد دعوت کرده که به تاریخ یک نوامبر نمایندگان خود را در نشست مسکو اعزام کند. روزنامه «دیلی تایمز» گزارش داده بود که پاکستان در نشستی‌که به رهبری کشورهای منطقه روی روند صلح افغانستان در روسیه برگزار می‌گردد، شرکت می‌کند. این روزنامه به نقل از خبرگزاری «انترفکس نیوز» روسیه نوشته که نشست روسیه روی روند صلح افغانستان قرار است در یکم نوامبر برگزار شود که در آن مقام‌های کابل و طالبان نیز شرکت خواهد کرد.
اما وزارت خارجه افغانستان تاکید دارد که در مورد چگونگی، تاریخ و دیگر جزییات نشست مسکو، تا کنون توافق میان کابل و مسکو صورت نگرفته است.
صبغت‌الله احمدی، سخنگوی وزارت خارجه افغانستان به خبرنامه گفت که: «هنوز هم تاریخ برگزاری نشست نهایی نیست، ما در این مورد با روسیه در حال بحث هستیم.»
سخنگوی وزارت خارجه افغانستان تصریح می‌کند که سهم گرفتن یا نگرفتن افغانستان ربطی به شرکت کردن یا نکردن امریکا ندارد و در این مورد افغانستان خودش تصمیم‌گیرنده خواهد بود. آقای احمدی می‌گوید: « هر نشست خارج از کشور بر محوریت صلح افغانستان، بدون رهبری و شرکت افغان‌ها، نتیجه مثمر نخواهد داشت.»
با همه این ها، اما روزنامه «تایمز آف اسلام‌آباد» گزارش داده که قرار بود مقام‌های بلندپایه این کشور به سطح معاون وزیر خارجه، در این نشست شرکت کنند. این روزنامه نوشته که احتمال دارد تهمینه جنجوا، معاون وزیر خارجه پاکستان به نمایندگی از این کشور در نشست مسکو شرکت کند.
در نشست اول مسکو که قرار بود در ماه سپتامبر برگزار شود، از امریکا نیز برای شرکت در آن دعوت شده بود، اما در حال حاضر خبرگزاری «انترفکس نیوز» روسیه در گزارشی نامی از آمریکا نبرده و نوشته است که در این نشست علاوه بر کشورهای منطقه، مقام‌های کابل و طالبان نیز شرکت خواهد کرد. این نشست اما با ملحوظات حکومت افغانستان در اول نوامبر برگزار نشد.
برنامه صلح محور آمریکا
با تمام کش و قوس های که در تلاش ها برای مصالحه در افغانستان در طول 15 سال گذشته وجود داشته، تازه ترین تحول در این برنامه زمانی رونما شد که ایالات متحده به صورت واضح از تمایل واشنگتن به گفتگوی مستقیم با طالبان سخن گفت. این موضوع در ماه جولای سال جاری میلادی از سوی مقامات آمریکا به شمول مایک پمپئو وزیر خارجه ایالات متحده بیان شد. آمریکا در این موضع جدید از آمادگی کامل برای گفتگوی مستقیم با طالبان سخن گفت؛ امری که نشان از تغییر در سیاست کلان واشنگتن در قبال مصالحه داشت. پیش از این سیاست مداران آمریکایی همواره از گفتگوهای بین الافغانی صلح سخن گفته بودند.
طالبان همواره تاکید داشته اند که تنها در صورتی روی موضوع مصالحه گفتگو می کنند که آمریکا طرف مستقیم آن ها باشد. این مساله بارها از سوی مقامات ارشد این گروه بیان شده بود.
با این حال پس از این تصمیم آمریکا، بخشی از این تلاش‌های واشنگتن روی ترغیب رهبری دولت افغانستان متمرکز بوده تا به آنها اطمینان داده شود که گفت‌وگوهای مستقیم میان آمریکا و طالبان جایگزین مذاکرات مستقیم دولت افغانستان با گروه طالبان نیست بلکه زمینه‌ساز مذاکرات رسمی صلح میان دو طرف خواهد بود.
در ماه اخیر پس از اعلام رسمی تمایل به گفتگوی مستقیم با طالبان، واشنگتن اکنون توانسته تیم بزرگ و جدی را به رهبری زلمی خلیلزاد برای گفتگوی مستقیم با طالبان شکل دهد و در عین حال ماموریت آقای خلیلزاد را نیز به صورت واضح مشخص سازد تا او تنها به مسئله مصالحه رسیدگی نماید.
آقای خلیلزاد پس از گماشته شدن به سمت نماینده ویژه آمریکا برای مصالحه در سفری به کابل با طرف های مختلف در حکومت و محافل سیاسی بیرون حکومتی افغانستان دیدار کرد و در عین حال به صورت گسترده و واضح موضع ایالات متحده و پیامد های که مصالحه ای احتمالی با شورشیان داشته را بیان نمود. او در همین حال اولین گفتگوی مستقیم را با دفتر سیاسی شورشیان در قطر داشت، به عربستان صعودی سفر کرد و از پاکستان بازدید نمود.
در اعلامیه شورشیان طالبان که در باره دیدار 21 میزان نشر شده، آمده است که در ترکیب هیات گروه طالبان در این مذاکرات شیرمحمد عباس استانکزی، رئیس دفتر سیاسی این گروه در قطر و شماری دیگر از اعضای این دفتر حضور داشته‌اند. طالبان افزوده‌اند که گفت‌وگوهای نمایندگان‌شان با زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه آمریکا در ۱۲ اکتبر در دوحه انجام شده است.
اندکی پس از این دیدارهای آقای خلیلزاد، دولت پاکستان از آزادی ملا عبدالغنی برادر، یکی از موسسان گروه طالبان در نتیجه تفاهم سیاسی میان نمایندگان دولت امریکا و طالبان پس از هشت سال، از زندان خبر داد.
اعضای مشرانو جرگه افغانستان در جلسه روز سه شنبه این هفته خود ابراز امیدواری کردند که آزاد شدن ملا برادر احتمالا در تسریع روند صلح کمک خواهد کرد. فضل هادی مسلمیار، رییس این مجلس گفت: «رها شدن ملا برادر و مذاکرات خلیلزاد در راستای همان خواست طالبان است که می‌گفتند ما با حکومت افغانستان مذاکره نمی‌کنیم. امیدواریم حالا این گفتگوها نتیجه دهد.»
از سویی هم به تازگی نیویارک تایمز گزارش داده است که پنج تن از اعضای بلندپایه طالبان که در سال ۲۰۱۵ از زندان گوانتانامو آزاد شده بودند، در دفتر طالبان در قطر حضور دارند و احتمالا در مذاکرات با ایالات متحده امریکا نقش دارند.
گماشته شدن این هئیت با آن که پیام میکس و مبهمی را نسبت به نیت واضح طالبان در امر گفتگوی مستقیم با آمریکا می رساند، اما در عین حال می تواند به عنوان پاسخی به درخواست آقای خلیلزاد مبنی بر تشکیل تیم مشخص مصالحه از سوی حکومت افغانستان و طالبان قلمداد شود؛ درخواستی که در جریان سفر اخیر او به کابل انجام شد.
تلاش های داخلی کابل
همزمان با اقدامات بین المللی در باره مصالحه در افغانستان، تلاش های حکومت افغانستان نیز در جریان یک سال گذشته جدی بوده است. شورای عالی صلح در ابتکاراتی اندونیزیا را به مبحث مصالحه افغانستان وارد کرد و رییس این شورا در سفر به اندونیزیا در ماه جون سال جاری میلادی، زمینه ورود آن کشور برای کمک به بحث مصالحه را فراهم ساخت.
در عین حال، حکومت افغانستان نشستی را با اشتراک حدود دو هزار تن از عالمان دین افغانستان در کابل برگزار کرد. در ماه جوازی سال جاری خورشیدی صدها نفر از علمای دینی از سراسر افغانستان در کابل جمع آمده و فتوایی در مورد جنگ این کشور صادر کردند. در این فتوا با بیان شماری از آیات قرآن و احادیث آمده که جنگ جاری افغانستان ناجایز و ناروا است و هیج دلیل شرعی ندارد.
در این فتوا از طالبان خواسته شد به درخواست بی‌قید و شرط حکومت افغانستان برای گفت‌وگوهای صلح پاسخ مثبت بدهند.
همچنان اجلاس سه‌جانبه‌ای میان علمای دینی افغانستان و پاکستان و اندونزی در راستای تقویت روند صلح در افغانستان تدویر یافت.
علاوه بر این، حکومت افغانستان در آستانه عید فطر امسال، آتش بس یک جانبه با شورشیان را اعلام داشت که با استقبال طالبان مواجه شد. این آتش بس برای سه روز عید فطر ادامه یافت و امیدواری های گسترده ای برای اولین بار در طول هفده سال گذشته نسبت به چشم انداز روشن مصالحه به وجود آورد. این آتش بس در عید قربان نیز اعلام شد که از سوی شورشیان رد گردید.
با همه این تلاش ها اما تا کنون چشم انداز گفتگوهای جدی با پیامدهای روشن و مشخص در داخل افغانستان پدیدار نیست. به این جهت، به نظر می رسد که تلاش های داخلی حکومت افغانستان به تنهایی نتوانسته راه به جایی ببرد.
اما همزمان با تلاش های داخلی، تلاش های بین المللی به ویژه ابتکار آمریکا در حوزه مصالحه و تیم ویژه این کشور برای پیشبرد گفتگوهای مستقیم با طالبان امیدواری های را نسبت به آینده مصالحه به وجود آورده است. علاوه بر این امیداوری ها، مسئله اساسی که نیاز به ارزیابی و تحلیل جدی دارد، چگونگی موضع گیری بازیگران منطقه ای نسبت به مصالحه در افغانستان می باشد؛ بازیگرانی نظیر پاکستان که نفوذ جدی بر طالبان دارد و ظاهرا تا کنون نگاه تاکتیکی به بحث ایجاد فشار بر شورشیان و ورود به مبحث مصالحه داشته است.
افزودن دیدگاه