اتفاق نادر در افغانستان. افغانستان برای اولین بار، فراغت تعدادی از معلولان ذهنی را در شرایطی جشن می‌گیرد که معلولان وضعیت مناسب ندارد. عبدالعلی بارکزی، مسوول نهاد خیریه پیر هرات می‌گوید که در سال جاری این نهاد به گونه آزمایشی ۳۰ معلول ذهنی را به گونه موفقانه آموزش داده و این افراد فارغ می‌شوند.
مسوول این بنیاد در گفتگو با خبرنامه گفت که «حدود ۳۰ فرد دارای معلولیت ذهنی را ما آموزش داده‌ایم. مهارت های زندگی، سرگرمی و تفریح تا معلولان ذهنی بتوانند با فراگرفتن آن، بهتر زندگی کنند. بنیاد خیریه پیر هرات تاریخ ۳ جدی سال روان برای این افراد جشن فراغت گرفت.»
بارکزی تاکید می‌کند که با تکمیل این دوره آنها معلولان ذهنی دیگر را نیز آموزش می‌دهند و برای رسیدگی به وضع این معلولان و درمان آنها خدمات پزشکی نیز ارائه می‌دهد. در کنار این آقای بارکزی گفت که برای سرگرمی معلولان امکانات ورزشی و آموزشی نیز فراهم شده است. در حال حاضر در این مرکز ۹۲ معلول ذهنی، آموزش داده می‌شوند.
2.7 درصد جمعیت معلول
از سی میلیون جمعیت افغانستان ۲.۷ درصد جمعیت را اشخاص معلول شدید تشکیل می‌دهد و براساس آمار وزارت معارف افغانستان، ۳۷۹۵ کودک معلول در چهار بخش (نابینایی، معلولیت فیزیکی، ناشنوایی و معلولیت ذهنی) مصروف آموزش اند و تداوم جنگ و ناارامی هر روز به این رقم می‌افزاید.
هرچند که وزارت معارف افغانستان می‌گوید که در مناطق مختلف مانند کابل، ننگرهار، مزارشریف، تخار، غزنی و هرات برای این معلولان زمینه آموزش فراهم شده، اما معلولان همچنان از وضع خود شاکی‌اند.
آنان می‌گویند که ادارات دولتی توانایی رسیدگی و حمایت از آنها را ندارد و در بعضی‌حالت‌ها تعدادی از آنها از سوی خانواده‌های شان طرد می‌شوند. در افغانستان برای این طرد شدگان و افراد معلول بخصوص افرادی دارای معلولیت ذهنی کمتر توجه شده و جای برای شان اختصاص یافته‌است.
در کابل پایتخت افغانستان و شماری از ولایت‌های این کشور، برای نابینایان و ناشنوایان مراکز آموزشی وجود دارد که در این مراکز نیز معلولان ذهنی جا ندارند.
با این حال بسیاری از معلولان افغان از برخورد نامناسب نیز شکایت دارند و مدعی اند حقوق معلولان تنها در قوانین مدنظر قرار می‌گیرد.
معلولان می‌گویند که بر اساس ماده 54 قانون اساسی افغانستان باید 3 درصد در ادارات دولتی نقش داشته باشند. اما تا هنوز به این مساله مهم توجهی نشده است. معلولان می‌گویند در بسیاری از موارد معلولان برای زنده‌ماندن در هر کوچه وخیابان مصروف تکدی گری اند و مورد تمسخر مردم قرار می‌گیرند.
اما حالا این وضعیت در ولایت هرات تا حدی تغییر کرده است. هرات تنها ولایتی است که یک مرکز برای نگهداری و آموزش برای معلولان ایجاد شده‌‌است. بنیاد خیریه‌ای پیرهرات تا کنون توانسته به صدها معلول زمینه آموزش و کار را فراهم نماید.
این بنیاد مرکز توانبخشی معلولان از سال ۱۳۷۹ تا اکنون در شهر هرات فعالیت دارد و در جریان این سال‌ها پذیرای شماری زیادی از معلولان جهت آموزش و پرورش، مراقبت و کمک برای پیشبرد زندگی آنها بوده است. به گفته رییس این بنیاد، آنها یکی از معیاری‌ترین مرکز‌های حفظ و مراقبت از معلولان نیازمند در سراسر افغانستان را به میان آورده اند.
آقای بارکزی می‌گوید: «تمام مردم ما مظلوم واقع شده اند ولی معلولان بی نهایت مظلوم واقع شده که از هیچ گونه حق وحقوق خود برخوردار نیستند و من سعی کردم با تاسیس این مرکز و یک استراتیژی منسجم برای برگرداندن کرامت انسانی شان، گامی بردارم که این عزیزان را از انزوا، ناتوانی، ناامیدی وبی کسی نجات دهم. بنا بر آن شدم تا یک مرکز را ما پایه گذاری بکنم تا بتواند به تمام مشکلات معلولان در افغانستان خاتمه دهد.»
تهیه خوراک برای معلولان
اولین آسایشگاه برای نگهداری از افراد دارای معلولیت و مرکز توانبخشی به معلولان افغانستان در ولایت هرات را یک معلول ساخت. این مجتمع نه تنها سرپناه برای افراد دارای معلولیت است بل که جایی است که شهروندان معلول در آن برای همپذیری اجتماعی آموزش داده می‌شوند.
این آسایشگاه معیاری در افغانستان توسط بنیاد خیریه انفاق و نوع دوستی پیر هرات و با کمک مالی PRT ایتالیا در ولایت هرات اعمار گردید. زیربنای این تعمیر۸۰۰ متر مربع می‌باشد. این آسایشگاه دارای ۶۰ بستر بوده و می‌تواند تعداد ۵۰ معلول بی سرپرست را حمایت و نگهداری نماید.
بارکزی انگیزه اصلی خود از ایجاد آسایشگاه پیر هرات برای معلولان را این‌گونه بیان کرد: «من یک معلول هستم. درد و رنج معلولیت و محرومیت را چشیده‌ام. خیلی از مردم معلولان را می‌بینند اما از رنج‌ها و خواسته‌های آنها فکر نکنم کسی آگاه باشد. در ایران که مهاجر بودم احساس کردم تا به این قشر رنج‌دیده مکانی برای مراقبت و حمایت از آنها ایجاد کنم.»
مسوول بنیاد خیریه پیر هرات می‌گوید که برخی از معلولان ذهنی از سوی خانواده‌های‌شان رها می‌شوند و تعدادی از خانواده‌ها توان نگهداری از افراد دارای معلولیت را ندارند. به این دلیل در این مرکز برای آنان مکانی زندگی نیز در نظر گرفته شده است؛ مکانی با امکانات خوب.
توانبخشی 1000 انسان
آقای بارکزی در عین حال می‌افزاید که در مرکز توان بخشی معلولان پیرهرات تلاش شده تا معلولان از توانایی‌های‌شان آگاه شوند و علیه باورهای غلط جامعه نسبت به معلولان مبارزه شود. تا کنون بیش از 1000 معلول از برنامه‌های مختلف این بنیاد، استفاده کرده اند.
عبدالعلی بارکزی مسوول بنیاد خیریه پیرهرات می‌گوید این نهاد برای خدمت رسانی به افراد دارای معلولیت فعالیت می‌کند و تا کنون ۷۲۶ معلول دختر و پسر را آموزش داده است. در کنار آن، گزارش شده که این بنیاد یک دوره از افراد دارای معلولیت ذهنی را نیز تحت حمایت قرار داده و آموزش‌های لازم را برای آنان فراهم می‌کنند.
او در باره برخی از فعالیت‌هایش می‌گوید که «برای ۲۵۰ تن معلول کامپیوتر و وبلاک نویسی یاد دادیم که حالا هر کدام شان می‌توانند در یک اداره کار کنند؛ در بخش حرفه توانستیم بیش از ۵۷ تن دختر را معلم خیاطی، مکرومه بافی، گل سازی و قالین بافی استاد بسازیم و گواهی نامه برایشان داده شود.»
آقای بارکزی اضافه می‌کند، بنیاد خیریه پیر هرات ۹۲ معلول ذهنی را به گونه آزمایشی تحت آموزش گرفته که تا هنوز این برنامه با موفقیت به همراه بوده است. مسوول این بنیاد می‌افزاید: «حدود ۳۰ فرد دارای معلولیت ذهنی که را ما آموزش داده‌ایم مهارت‌های زندگی، سرگرمی و تفریح تا معلولان ذهنی بتوانند با فراگرفتن آن بتوانند بهتر زندگی کنند. بنیاد خیریه پیر هرات تاریخ ۳ جدی سال روان برای این افراد جشن فراغت می‌گیرد.»
مسوول این بنیاد تاکید می‌کند که معلولان که در این مرکز ورزش را فراگرفته تا‌حال در رقابت‌های ملی و بین المللی خوش درخشیده‌اند.
تمسخر برای کمک رسانی
بارکزی می‌گوید وقتی به افغانستان آمد، برای ایجاد آسایشگاه برای افراد معلول به سختی تلاش کرد. او اضافه می‌کند: «تلاش می‌کردم که آسایشگاه را ایجاد کنم، تا دیگر یک معلول به عنوان یک بیچاره، گدا و خیرات‌خور در جامعه محسوب نشود.» او می‌گوید در اوایل با هر کی که در مورد ایجاد چنین آسایش‌گاهی سخن می‌گفته، مورد تمسخر قرار می‌گرفته است. حتا معلولان زیادی وقتی با بارکزی گفت‌وگو می‌کردند برنامه‌های او را جز خیال‌پردازی چیزی بیش نمی‌دانستند. بارکزی یکی از خاطر‌ه‌های خود را یادآوری کرد و گفت که «من همیشه می‌خواستم معلولان درس بخوانند، کار کنند و از داشته‌های خود‌شان استفاده کنند. وقتی در مورد ازدواج معلولان صحبت می‌کردم. معلولان می‌خندیدند و می‌گفتند همرای معلول کسی ازدواج می‌کند؟»
عبدالعلی بارکزی می‌گوید در ۱۰ سال گذشته توانسته معلولان نیازمند را از سراسر ولایت هرات شناسایی و به این مرکز بیاورد و پس از کمک‌های اولی برای آنها مواد غذایی و کمک برای بهبود سطح سواد آنها بکند. او در مورد آموزش معلولان گفت: «ما توانستیم تا با چند دانشگاه خصوصی و تمام مکاتب خصوصی در هرات تفاهم‌نامه داشته باشیم و هر سال تعداد اندکی از معلولان را ما به آنها معرفی می‌کنیم تا ادامه تحصیل کنند.»
او همچنان می‌گوید تا کنون چندین معلول را جهت ادامه تحصیل به خارج از افغانستان فرستاده اند و پذیرش روز افزون معلولان در نهادهای آموزشی سبب‌شده تا معلولان به آینده امیدوار شوند.
ازدواج معلولان
بارکزی می‌گوید: « در بخش آموزش معلولان ما پیشرفت‌های زیادی کردند. در گذشته بزرگترین خواسته یک معلول دغدغه زنده ماندن بود؛ اما حالا کوچک‌ترین خواست آنها کامپیوتر، تحصیلات عالی، خانه، کار و ازدواج، است، حالا معلولان به توان‌مندی شان باور پیدا کرده‌اند.»
مسول بنیاد خیریه پیرهرات می‌گوید که برای بهبود زندگی معلولان و تامین خواسته‌های انسانی آنها تلاش کرده، در کنار فراهم کردن زمینه تحصیل، مهارت‌های شغلی را نیز آموزش داده تا آنان بتوانند برای زندگی خود تلاش کنند.
بارکزی توضیح می‌دهد که در گذشته تشکیل خانواده یکی از مشکلات جدی معلولان بوده است. او می‌گوید با آن که معلولان نیز به ازدواج و تشکیل خانواده نیاز داشتند، اما نمی‌توانستند این نیازمندی را مطرح کنند و این نیاز از سوی جامعه نیز جدی گرفته نمی‌شد و به آسانی ازدواج نمی‌توانستند. بارکزی تصریح می‌کند که تشکیل خانواده حق معلولان اند و نباید آنان را از آن محروم کرد.
بارکزی تاکید می‌کند که در طی سال روان تعدادی از این معلولان مانند هر فردی دیگر تشکیل خانواده‌داده اند: «خوشبختانه امسال برای معلولان زمینه تشکیل خانواده فراهم شد و ۳۷ زوج معلول با ایستادن روی پای خود شان ازدواج کرده‌اند که در حال حاضر زندگی خوبی دارند.»
ازدواج و تشکیل خانواده در افغانستان برای هر جوان به یکی از مشکلات جدی تبدیل شده و جوانان به دلایل چون مصارف و هزینه‌های هنگفت نمی‌توانند به آسانی ازدواج کنند.
معلول توانمند
عبدالعی بارکزی نیز از جمله معلولان افغانستان است. اما توانایی‌های زیادی دارد. او با دندان‌هایش نقاشی می‌کند، موزیک می‌نوازد، شعر می‌نویسد.
او می‌گوید: «از طریق فروش همین تابلوهای نقاشی من فعالیت‌های بخشی از مرکز معلولین را پیش می‌برم. همراه با دندان‌های خود با ارگ آهنگ می‌نوازم، همچنین می‌نویسم و فعالیت‌های زیادی در این بخش‌ها داشته و دارم. امیدوار هستم بتوانم از طریق نمایشگاه‌های نقاشی و فروش تابلوها، یک بخش از مشکلات اقتصادی این مرکز را حل کنم.»
عبدالعلی بارکزی در سال ۱۳۴۹ در ولایت هرات متولد شده است؛ تولد غیرعادی با معلولیت نخاعی. عبدالعلی بارکزی دارای مدارک دکترای کارشناسی و روانشناسی معلولیت‌ها‌ست در کنار این‌ها او استاد و مدرس نقاشی، محقق، نوازنده، شاعر و نویسنده نیز است.
او تا حالا چندین مجتمع را تاسیس کرده. بنیاد خیریه پیرهرات، مرکز فرهنگی شهید قلندرشاه، مرکز فرهنگی شهیدحاجی علی‌خان سنوگر، کتابخانه شهید صوفی اولیا گذره، اولین کتابخانه مخصوص نابینایان در افغانستان، انجمن بانوان رضاکار پیرهرات و احیا کننده مجدد فدراسیون ورزشی معلولین ولایت هرات.