مقام‌های وزارت تحصیلات عالی می‌گویند عامل بیکاری جوانان تحصیل‌کرده، بازار اشباع شده کار افغانستان است. یکی از دلایل بیکاری این افراد تحصیل کرده رشته‌های تحصیلی نامبرده می‌شود که در آن رشته‌ها در افغانستان، حوزه‌های کاری وجود ندارد. براساس آمار وزارت کار افغانستان، یک ممیز شش میلیون نفر در این کشور بیکار بوده که شماری زیادی از این رقم به گفته وزارت تحصیلات عالی افراد فارغ دانشگاه می‌باشند.
وزارت تحصیلات عالی می‌گوید، بی‌برنامگی درجذب و فراغت بی رویه نیروی انسانی از سوی نهاد‌های تحصیلی افغانستان بر رقم بیکاران افزوده و این وزارت برای کنترول این وضع، مطابق نیاز بازار، رشته‌های تحصیلی ایجاد می‌کند.
عارفه پیکار معاون سخنگوی وزارت تحصیلات عالی می‌گوید که ضعف نهاد‌های تحصیلی، کیفیت پایین تحصیل و نصاب کهنه، همه سبب شده که جوانان فارغ مقاطع لیسانس در بازار کار جذب نگردند. خانم پیکار اضافه می‌کند که «رهبری جدید وزارت تحصیلات عالی کشور با بروز سازی نصاب تحصیلی، ایجاد رشته‌های جدید مطابق نیاز بازارکار جهانی، به کار گماشتن کادر متخصص تحصیل کرده و تقاعد دادن استادن کهن سال در سال آینده عملن تلاش می‌کند تا نظام تحصلات عالی کشور را اصلاح نماید.”
این در حالی است که پیش از این وزارت تحصیلات عالی افغانستان پروسه اجماع ملی بازنگری و معیاری‌سازی نصاب تعلیمی این کشور را نیز افتتاح کرده است.
اداره نشر
مسوولان وزارت تحصیلات عالی افغانستان می‌گویند که در سال آینده اداره مستقل تالیف، تحقیق و ترجمه آثار علمی را برای افزایش کیفیت نصاب تحصیلات عالی این کشور ایجاد می‌کند و برای پیشبرد این کار از افراد متخصص تحصیل کرده ملی و بین‌المللی، عالمان دین، استادان دانشگاه، فعالان مدنی و دانشجویان نخبه دعوت به همکاری خواهند کرد.
وزارت تحصلات عالی افغانستان در حالی نصاب تحصیلی این کشور را برای دانشگاه‌های دولتی و خصوصی بازنگری می‌کند که شکایت‌های زیادی مبنی بر ناکارایی نصاب تحصیلی این کشور در سال‌های اخیر وجود داشته است.
عبدالطیف روشان سرپرست وزارت تحصیلات عالی در افتتاح این اجماع بازنگری نصاب تعلیمی که به روز یک‌شنبه ۲۸ عقرب برگزار شده بود، گفته ارزش‌های علمی و اقتصادی در دنیا در حال تغییر است و دانشگاه‌ها هم باید مطابق به نیاز به‌روز شوند. آقای روشان گفته بود که در این پروسه محتویات نصاب تحصیلی و نیاز‌های دانشگاه‌ها بررسی می‌شود.
باز بینی نصاب
عارفه پیکار معاون سخنگوی وزارت تحصیلات عالی افغانستان می‌گوید که در مرحله آغازین بازبینی نصاب درسی، چهل رشته تحصیلی را کمیته بازبینی در هماهنگی با کمک استادان دانشگاه باز بینی می‌کند. به گفته او در این روند، مضامن فرعی حذف یا اصلاح می‌شود.
این در حالی است که پیش از این سرپرست وزارت تحصیلات در افتتاح برنامه اجماع ملی بازنگری نصاب تحصیلی گفته بود که «در تهیه نصاب تحصیلی جدید ما پوهنتون‌ها (دانشگاه‌ها) را مسوول می‌سازیم راهی را بروند که اتفاق نو به وجود بیاید.» اما برخی از آگاهان می‌گویند که استادان فعلی قابلیت بروزسازی نصاب تحصیلی را ندارند؛ گفته‌های که بسیاری از دانشجویان نیز آن را تایید می‌کنند. اما عارفه پیکار معاون سخنگوی وزارت تحصیلات عالی در پاسخ به این ادعا به خبرنامه می‌گوید که «قرار نیست وزارت تحصیلات عالی افراد نخبه از دیگر جا‌ها را جذب و استخدام نماید. ولی این وزارت تلاش می‌کند که ظرفیت علمی استادان فعلی را بالا برده و از نظرات آنان در قسمت بازی بینی نصاب که کمیته آن را تهیه خواهد کرد، استفاده نماید.»
خانم پیکار همچنان تصریح کرد که برای تطبیق نصاب تحصیلی معیاری در دانشگاه‌های افغانستان استادانی را جذب می‌کنند که دارای سند تحصیلی دکترا یا ماستری باشند و زمینه تحقیق و تولید متن را در دانشگاه‌های کشور افزایش دهند.
بودجه مشخص
عارفه پیکار می‌گوید که وزارت تحصیلات عالی افغانستان، برای بازبینی نصاب تحصیلی بودجه مشخص را در سال ۱۳۹۷ هجری خورشیدی اختصاص می‌دهد.
خانم پیکار اضافه می‌کند: «متاسفانه تا حال برای بهبود نصاب کار نشده و بودجه مشخص وجود نداشت؛ اما از سال آیند یک مقدار قابل توجه بودجه وزارت تحصیلات عالی را در بخش تهیه نصاب اختصاص می‌دهند و تمام نهادها مکلف هستند که مراکز نشراتی داشته و آثار علمی تحقیقی را تهیه نمایند.»
بر اساس برنامه تازه وزارت تحصیلات عالی، استادان دانشگاه مکلف‌اند که مقالات و تحقیق‌های‌شان را در مجله‌های علمی دنیا به نشر برسانند. در این نصاب تحصیلی، دانشجویان هم مکلف به کار عملی و تحقیقی می‌شوند.
یک بخش پروسه بازنگری نصاب تحصیلی زمینه سازی و تامین نیازمندیهای دانشجویان برای تحقیقات و کارهای عملی و علمی است. عارفه پیکار می‌گوید: «بخشی از کار پروسه بازنگری نصاب زمینه سازی برای تحقیقات کارهای عملی دانشجویان است و وزارت با بررسی دقیق نیازمندیهای تحصیلی دانشگاه‌ها را رفع می‌نمایند تا داشنجویان با استفاده از منابع بتوانند کارهای تحقیقی نمایند.»
خانم پیکار همچنان اضافه می‌کند که براساس برنامه تازه این وزارت، دانشجویان مکلف اند که برای تکمیل پروژه‌ها و پایان‌نامه‌های تحصیلی شان تحقیقات میدانی نمایند. دانشجویانی که پایان‌نامه خوب و عالی تهیه نمایند مورد تقدیر و تشویق قرار می‌گیرند.
با آن که وزارت تحصیلات عالی افغانستان نصاب تحصیلی این کشور را بازنگری و معیاری می‌کند، اما هنوز هم بدبینی‌ها نسبت به این پروسه به صورت گسترده وجود دارد. شماری از استادان دانشگاه‌های خصوصی و آگاهان آموزش و پروش می‌گویند که باید نظارت دقیق از تطبیق نصاب تحصیلی جدید صورت گیرد.
همچنان به باور آنان شماری از استادان دانشگاه‌های دولتی ظرفیت تدریس را ندارند. با این حال مسوولان وزارت تحصیلات عالی می‌گویند که برنامه‌هایی برای ارتقای ظرفیت استادان دانشگاه‌ها روی دست دارند که یکی از این برنامه‌ها، فرستادن استادان به بیرون افغانستان برای آموزش‌های عالی است.
سخنگوی وزارت تحصیلات همچنان می‌گوید که وزارت تحصیلات عالی پس از بابت فعالیت‌های علمی و پژوهشی استادان دانشگاه‌های افغانستان سیستم مجازات و مکافات را اجرایی می‌سازد.
خانم پیکار در کنار آن می‌گوید که براساس فرمان ریس جمهور افغانستان، هیچ استادی دانشگاه دولتی حق تدریس در دانشگاه‌های خصوصی را ندارد.
این وزارت می‌گوید مصروفیت و حجم کاری زیاد استادان کیفیت تدریس و پژوهش‌های علمی استادان را به شدت کاهش داده و آنان زمان اندک برای بهبود نوع تدریس را پیدا می‌کنند.
عارفه پیکار می‌گوید: «وزارت تحصیلات عالی متعهد و خیلی جدی برای بروز سازی کار می‌کند و براساس برنامه تازه وزارت، از این پس استادان در کنار دیگر موارد، حق ندارند که استاد راهنمای بیش از ۵ دانشجو در دوران تحصیلی‌اش باشد.»
در حال حاضر ۳۶ دانشگاه دولتی و ۱۳۰ دانشگاه خصوصی در افغانستان فعالیت دارد و سالانه افرادی زیادی از این نهادها در مقاطع لیسانس و فوق لیسانس فارغ می‌شوند. اما بر اساس آمارها، تعداد اندکی از این دانش‌اموختگان جذب بازار کار می‌گردند. اکنون بسیاری‌ها به بازنگری نصاب آموزشی دانشگاهی افغانستان چشم دوخته و منتظراند که چگونه می‌توان این وضعیت را تغییر داد.