پس از 7 ماه از امضای توافق نامه صلح میان حکومت و گلبدین حکمتیار، حالا او وارد افغانستان شده و اکنون در ولایت لغمان حضور دارد. او قرار است دو روز دیگر در میان هوادارانش حضور یافته و این گونه پس از 16 سال زندگی مخفیانه، بار دیگر در عرصه سیاسی این کشور به عنوان رهبر یک حزب و جریان سیاسی ظاهر شود.
حامیانش در کابل برای استقبال از او آمادگی گرفته اند و می گویند که مراسم استقبال از حکمتیار در غازی استادیوم شهر کابل و با حضوری میلیونی، برگزار می شود. در روزهای گذشته عکس های بزرگی از او در نقاط مختلف شهر کابل نصب شده است. عکس هایی از حکمتیار که تا چند ماه قبل نامش در فهرست سیاه سازمان ملل بود و تحت تعقیب قرار داشت.
خبرنامه به بهانه نزدیکی زمان ورود او به شهر کابل، در این گزارش نگاهی دارد به امیدها و نگرانی هایی که از بازگشت دوباره او در جامعه محسوس است.
امیدواری‌ها
حکومت افغانستان به پیامدهای پیوستن حکمتیار و حامیانش به روند صلح و امنیت افغانستان خوش بین است.
دواخان مینه پال معاون سخن گوی ریاست جمهوری افغانستان به خبرنامه می گوید حکومت این کشور از همه گروه هایی که دست از مخالفت مسلحانه برداشته و با پذیرش قانون اساسی به صلح روی می آورند استقبال می کند.
آقای مینه پال می افزاید ” توقع این است که با آمدن حکمتیار، روند صلح سرعت بیشتری پیدا کند و سایر گروه های مخالف نیز، با ترک جنگ در مذاکرات بین الافغانی شرکت نموده و به روند صلح بپیوندند.”
معاون سخن گوی ریاست جمهوری افغانستان هم چنین می گوید که پیوستن هر فردی که با به زمین گذاشتن سلاح، دست از جنگ می کشد برای امنیت، حفاظت از مردم و آینده این کشور مهم است.
مجیب الرحمان رحیمی سخن‌گوی ریاست اجرایی افغانستان نیز صبح امروز در یک کنفرانس خبری از آمدن گلبدین حکمتیار استقبال کرد و گفت ” هرکس با ترور، وحشت و خشونت وداع کند و در چوکات قانون اساسی، مبارزات مسالمت آمیز را در پیش گیرد، دروازه های حکومت افغانستان به رویش باز است.”
غیر از جنگ
گلبدین حکمتیار پس از 16 سال جنگ در برابر حکومت افغانستان اکنون به روند صلح پیوسته و بر مبنای موافقت نامه صلح، تعهد نموده است که با انحلال گروه های نظامی خود، دست از جنگ بردارد.
حامد کرزی رییس جمهور پیشین افغانستان در زمان حکومتش، بارها از گروه های شورشی از جمله حزب اسلامی و طالبان خواسته بود تا از جنگ دست بردارند. او بارها از حزب اسلامی و حکمتیار خواسته بود که با زمین گذاشتن سلاح شان، برای صلح و امنیت این کشور تلاش کنند اما، سال ها دعوت کرزی از حکمتیار برای پیوستن به صلح، پاسخ مثبتی در پی نداشت و او هم چنان بر طبل جنگ کوبید تا سرانجام در سال گذشته، ترجیح داد بر سر میز مذاکره بنشیند و موافقت نامه صلح با حکومت افغانستان را امضا کند.
او در جریان امضای موافقت نامه صلح پذیرفت که جنگ راه حل نیست. جنگی که سال ها از مردم این کشور قربانی گرفته است. او در بخشی از صحبت هایش گفت ” رسیدن به اهداف مقدس از طریق جنگ امکان پذیر نیست.”
محمد نذیر احمدزی معاون دوم مجلس نمایندگان افغانستان به خبرنامه می گوید پیوستن آقای حکمتیار به روند صلح، نشان می‌دهد که مساله افغانستان راه حل نظامی ندارد و باید صلح کرد.
او می افزاید پیوستن حکمتیار به روند صلح و بازگشتش به افغانستان، یک گام نیک است و بهتر است تا دیگران نیز مانند حکمتیار، دست از جنگ برداشته و در کنار حکومت و مردم قرار گیرند.
معاون مجلس نمایندگان، صلح با حزب اسلامی را دستاورد بزرگی برای حکومت و مردم این کشور می داند و می گوید که ” باید دروازه صلح به روی همه باز باشد تا هر کسی که خود را از این خاک می داند، بتواند با پیوستن به روند صلح، به تقویت و بهبود امنیت این کشور کمک نماید.
انحلال شاخه نظامی
یکی از تعهدات گلبدین حکمتیار و حزب اسلامی در موافقت نامه صلح، دست کشیدن از جنگ و انحلال شاخه نظامی شان بود.
محمد امین کریم نماینده حزب اسلامی در کابل گفته بود که این حزب پس از امضای توافق نامه صلح، دست از جنگ کشیده و در حالت آتش بس قرار دارد.
با این که گفته شده است تعداد دقیق افراد مسلح وابسته به این حزب مشخص نیست اما قرار است در آینده، از این افراد برای تامین امنیت افغانستان استفاده شده و در نیروهای امنیتی این کشور ادغام گردند.
امین کریم نماینده این حزب از تعهد حزب اسلامی بر عملی‌نمودن این بخش از توافق نامه صلح تاکید می کند و می گوید که بر تعهدشان مبنی بر انحلال بخش نظامی متعهد هستند.
با این حال نماینده حزب اسلامی ابراز امیدواری کرد که دیگر جریان های سیاسی نیز برای انحلال بخش های نظامی شان اقدام نمایند.
تاثیرات امنیتی
هم زمان با این که نمایندگان حزب اسلامی از برقراری آتش بس پس از امضای توافق صلح خبر می دهند، مقامات در شورای امنیت ملی افغانستان نیز، تاثیرات این آتش بس در چند ماه گذشته را مثبت ارزیابی می کنند.
تواب غورزنگ سخن گوی شورای امنیت ملی افغانستان می گوید که یکی از اهداف توافق صلح با حکمتیار، دست کشیدن افراد این حزب از جنگ و قطع رابطه با گروه های تروریستی بود که حالا سران این حزب از عملی شدن آن خبر داده اند.
آقای غورزنگ به خبرنامه می گوید “در مدت 7 ماهی که از امضای این توافق نامه می گذرد، در بخش امنیت پیشرفت های خوبی به دست آمده و حکومت امیدوار است تا با آمدن حکمتیار نیز، صلح و ثبات بیشتر در افغانستان رونما گردد.”
با این حال دیدگاه های دیگری نیز وجود دارد که خوش بینی چندانی به تاثیرات امنیتی پیوستن آقای حکمتیار به روند صلح ندارند.
امان الله پیمان نماینده بدخشان در مجلس افغانستان معتقد است که پیوستن او به حکومت در حالی که سرنوشت و تکلیف سلاح‌های فراوان این گروه هنوز مشخص نیست، نمی تواند موجب خوش بینی برای کمک به تامین امنیت بهتر باشد.
به باور او پیوستن حکمتیار تاثیر چندانی بر بهبود امنیت نخواهد داشت اما پیوستن او به روند صلح، پس از مدت ها زندگی در شرایط تعقیب و گریز می تواند نکته مثبت این توافق نامه صلح باشد.
با این حال برخی دیدگاه های دیگری نیز وجود دارد که از پیوستن هر گروه مسلح مخالف دولت به روند صلح استقبال می کنند و ترک جنگ از سوی این گروه ها را در نهایت به سود امنیت و ثبات افغانستان می دانند.
انسجام دوباره
در حالی که تمام نگاه ها به چگونگی اجرایی شدن توافق نامه صلح و ورود حکمتیار به کابل است، اما برنامه اصلی حزب اسلامی معطوف به آینده است. این حزب از هم اکنون در تلاش است تا با انسجامی دوباره و با یکجا نمودن شاخه هایی که در طی این سال ها از بدنه اصلی حزب اسلامی جدا شده اند، با قدرت و موثریت بیشتری در آینده حضور داشته باشد.
حمید عزیزی سخن‌گوی حزب اسلامی پیش از این به خبرنامه گفته بود که ” قطعا برای انتخابات برنامه داریم، برای انتخابات پارلمانی و هم چنین انتخابات ریاست جمهوری.”
به گفته‌ی او پس از ورود حکمتیار به کابل، یکی از برنامه‌های این حزب تجدید ساختار حزب اسلامی و برگزاری انتخابات درون حزبی است تا با انسجام تمامی شاخه‌های جدا شده، قدرت و توانایی این حزب افزایش یابد.
سخن گوی حزب اسلامی تاکید داشت که “از آنجا که حکمتیار دارای جایگاهی کاریزماتیک می باشد، تمام افراد وابسته به این حزب در محور او گرد هم می‌آیند نه هیج گروه یا فرد دیگری.”
اما باید دید تا آقای حکمتیار با شاخه های جدا شده از حزب اسلامی که در 16 سال گذشته در کنار حکومت افغانستان قرار داشته و برخی اعضای ارشد آن در مقامات بلند دولتی حضور داشته اند، و اکنون نیز احزاب مستقلی را تشکیل داده اند، چگونه تعاملی خواهد داشت.
اولین چالش عنوان “حزب اسلامی” است که اکنون نام جریان سیاسی به رهبری عبدالهادی ارغندیوال یکی از اعضای حزب اسلامی می‌باشد که با همین عنوان نیز، حزبش را در وزارت عدلیه افغانستان به ثبت رسانده است.
با این حال مقامات وزارت عدلیه افغانستان به تازگی گفته اند که در این وزارت تنها یک “حزب اسلامی” به رهبری ارغندیوال به ثبت رسیده است و هیچ حزب دیگری با این نام به رهبری گلبدین حکمتیار، در این وزارت تاکنون رسمیتی ندارد.
حضور محسوس
بر اساس ماده سیزدهم موافقت نامه صلح با حزب اسلامی که در ماه میزان سال گذشته خورشیدی، از سوی رییس جمهور و گلبدین حکمتیار به امضا رسید، حکومت افغانستان تعهد کرده که “شرایط لازم را برای حضور و مشارکت حزب اسلامی افغانستان در نهادهای دولتی مطابق با قانون اساسی فراهم سازد.”
مقامات ارشد حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار پیش از این گفته بودند که در صورت حضور در کابینه حکومت وحدت ملی، خواهان حضور در پست‌های “محسوس و مشهود” مانند وزارت‌های کلیدی هستند.
آقای کریم به خبرنامه گفته بود که این حزب دو گزینه در پیش رو دارد. اول حضور محسوس و مشهود در کابینه و دوم عدم شرکت در حکومت که در آن صورت، حزب اسلامی به حضور سیاسی خود به عنوان یک حزب سیاسی در افغانستان ادامه خواهد داد.
نماینده حزب اسلامی می افزاید که این حزب علاقه ای به حضور سمبلیک در نظام ندارد و اگر حکومت پست هایی را به این حزب پیشنهاد کند که ” محسوس و مشهود” باشد، حاضر هستیم تا در بدنه حکومت حضور داشته باشیم.”
از نظر او این پست های محسوس می تواند شامل وزارت های کلیدی از جمله نهادهای امنیتی نیز گردد.
نگرانی ها
اما در این بین مساله دیگری که می تواند بخشی از نگرانی ها از پیامدهای پیوستن حکمتیار به روند صلح باشد، نحوه حضور حزب اسلامی در ساختار حکومت و تعامل این حزب با دیگر احزابی است که در گذشته بارها در برابر یکدیگر قرار گرفته و بر سر کسب قدرت جنگیده اند.
حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار، حزب جمعیت اسلامی به رهبری برهان الدین ربانی که اکنون فرزندش به رهبری آن رسیده است، حزب جنبش اسلامی به رهبری جنرال دوستم معاون اول رییس جمهور که اکنون به شدت از اشرف غنی ناراضی است و شاخه های مربوط به حزب وحدت اسلامی که اکنون به جریان های متعددی تقسیم شده اند، در گذشته بارها با یکدیگر برای رسیدن به قدرت درگیر شده اند.
در همین حال برخی رهبران حزب جمعیت اسلامی به آمدن او واکنش مثبتی نشان داده اند.
عطا محمد نور والی بلخ و از رهبران ارشد حزب جمعیت اسلامی در تازه ترین مطلبی که در صفحه کاربری فیس بوک او منتشر شده، از مذاکرات صلح با حزب اسلامی استقبال کرده و گفته است که “امیدوار است تا این مذاکرات بتواند در تامین آرامش و امنیت این کشور تاثیر گذار باشد.”
در میان این نگرانی ها اما، معاون دوم مجلس افغانستان معتقد است که رقابت های منفی میان این احزاب مختلف و به خصوص حزب اسلامی و حزب جمعیت وجود داشت اما، موضع گیری رهبران این احزاب نسبت به تحولات اخیر مایه امیدواری برای آینده است.
محمد نذیر احمدزی معاون دوم مجلس نمایندگان افغانستان به خبرنامه می گوید که هیچ فرد و جریانی با آنهایی که قانون اساسی را می پذیرند و با حکومت افغانستان صلح می کنند، مخالفتی ندارد.
او به خطراتی که از سوی گروه های تروریستی نظیر داعش در افغانستان وجود دارد اشاره می کند و می گوید که “اگر احزاب و جریان های سیاسی از رویدادهای گذشته عبرت نگرفته باشند و حالا در کنار هم و در مقابل گروه های تروریستی قرار نگیرند، نمی توان به آینده ای روشن و با ثبات در افغانستان امیدوار بود.”
علی اکبر همکار این گزارش بوده است.