کارآفرینی در افغانستان یکی از مسایل جدی پنداشته می‌شود. بیکاری در این کشور به سطح بالایی وجود دارد اما از آن جایی که نظام اقتصادی افغانستان بازار آزاد می‌باشد، بخش خصوصی نقش اساسی را در ایجاد مشاغل و کار، بازی می‌کند.
وضعیت بدِ امنیتی و خروج نیروهای خارجی، تغییرات جدی را در اوضاع اقتصادی افغانستان در دو سال گذشته ایجاد کرده بود، دلیل که میزان بیکاری را در این کشور افزایش داده است. اما در این میان کارآفرینی نیز در افغانستان جریان دارد و کارآفرینانِ فراوانی کوچک و بزرگ در عرصه‌های مختلف فعالیت می‌کنند. اما برخی از این کارآفرینان برجسته‌تر اند.
خبرنامه به سلسله‌ای از کارآفرینان موفق افغانستان می نگرد.
گروه رسانه‌ای موبی
گروه رسانه‌ای موبی(MOBY Media Group) در سال 2002 توسط سعد محسنی، بنیان‌گذاری شد. این مجموعه شامل شبکه‌های تلویزیونی طلوع، لمر، طلوع نیوز، فارسی 1، کنا، لنا، رادیو آرمان، رادیو آراکوزیا، استدیوی موسیقی باربد موزیک، کابورا پرودکشن، شرکت ارتباط استراتژیک لپیس و کمپنی رسانه ای دیجیتال 101 اندیا می شود.
این گروه در افغانستان، ابتدا با رادیو آرمان ایف ایم آغاز به کار کرد که بیشتر روی موسیقی و سرگرمی تمرکز داشت. سپس تلویزیون طلوع را راه اندازی نمود.
در سال ۲۰۰۶ گروه رسانه‌ای موبی اقدام به تأسیس تلویزیون لمر کرد که برنامه‌های خود را به زبان پشتو ارائه می‌دهد.
در سال ۲۰۰۸ این مجموعه با تاسیس تلویزیون جهانی طلوع، گستره رسانه‌ای خود را به اروپا و آمریکای شمالی رساند. در سال ۲۰۱۰ با شروع فعالیت تلویزیون طلوع نیوز این شبکه دارای چهار تلویزیون و دو رادیوی اف ام شد.
این گروه در سال ۲۰۰۹ در همکاری با شرکت نیوز کورپوریشن اقدام به تاسیس تلویزون «فارسی۱» کرد که از امارات متحده عربی برای فارسی‌زبانان به ویژه ایرانیان پخش می شود و گستره فعالیت آن در حوزه های سرگرمی و تفریحی است.
سال گذشته‌ی میلادی این گروه، شبکه‌ای با نام «لنا» برای عراق به زبان عربی در بغداد تاسیس کرد. شبکه‌ی «کنا» از رسانه‌های دیگر است که توسط این گروه در سال جاری میلادی (2016) تاسیس شد و به زبان امهری برای اتیوپی نشر می‌شود.
در سال جاری میلادی، موبی گروپ شریک بخش خاورمیانه و آسیای میانه شبکه های تلویزیونی کابلی وایس لند مربوط به شرکت دیجیتل وایس شد که یکی از بزرگترین دستاوردهای این گروه رسانه‌ای در سطح جهانی پنداشته می‌شود.
علاوه بر این ها، گروه رسانه ای موبی، بنیانگذار لیگ برتر افغانستان است که بزرگترین لیگ تجاری فوتبال در این کشور می باشد.
با آن که از میزان کارمندان و درآمد این گروه رسانه ای آمار مشخصی در دست نیست، اما نیویورک تایمز در سال 2013 نوشته است که این گروه رسانه‌ای حدود یک هزار کارمند دارد و در آمد آن در سال 2013 حدود 60 میلیون دالر بوده است.
دفتر مرکزی موبی گروپ در شهرک رسانه‌ای دوبی موقعیت دارد که از آن مجموعه تجارت های خانواده محسنی در بازار سیصد میلیونی آن مدیریت می شود.
سعد محسنی، بنیانگذار و مدیرعامل این گروه رسانه ای در زمره موفق ترین کارآفرینان جهان قرار دارد که تصویری متفاوت از انسان افغانستان را در سال های اخیر ارائه کرده است. زندگی شخصی، حرفه ای و مجموعه کارکردها و دستاوردهای او در رسانه های معتبر جهانی نظیر نیویورکر در سال 2010 و نیویورک تایمز در سال 2013 به صورت مشروح آورده شده و یکی از ویژگی های آقای محسنی که موفقیت او را تضمین کرده شبکه‌سازی اش خوانده شده است.
عزیزی بانک
عزیزی گروپ مالک عزیزی بانک یکی از نهادهای بزرگ کارآفرین در افغانستان است. این گروه در بخش‌های بانکداری و امور مالی، انرژی، توسعه املاک و ساخت و ساز، هوتل‌داری و امور خیریه کار می‌کند.
عزیزی بانک، یکی از بخش‌های تجاری این گروه است که به یکی از بزرگترین بانک‌های افغانستان تبدیل شده است. این بانک با سرمایه گذاری ابتدایی 7.5 میلیون دالری آغاز به کار کرد و اکنون سرمایه آن 78 میلیون دالر عنوان شده است.
عزیزی بانک 74 شعبه در سراسر افغانستان دارد که 32 شعبه آن در کابل و 42 شعبه دیگر آن در ولایات این کشور می‌باشد.
عزیزی گروپ در سال 2009 با خرید «بانک توسعه‌ی افغانستان» حضور خود را در بخش بانکداری گسترش داد. گروه عزیزی با تغییر نام بانک توسعه‌ی افغانستان به «باختر بانک» با سرمایه‌گذاری ابتدایی 36 میلیون دالر شروع به فعالیت کرد. این بانک در حال حاضر با داشتن 19 شعبه‌ی بانکی در مرکز و ولایت افغانستان فعالیت می‌کند.
ساخت و ساز و املاک و مسکن نمونه کارهای دیگر این گروه در افغانستان می‌باشد. در این حوزه، عزیزی گروپ در افغانستان و امارات متحده عربی فعالیت دارد.
عزیزی گروپ هم‌چنان 90 درصد در کارخانه تولید سیمان غوری سهم دارد.
علاوه بر بخش‌های ذکر شده، عزیزی گروپ در روند ایجاد مرغداری، با سرمایه گذاری اولیه 189 میلیون دالر دست زده است. این مرغداری ظرفیت تولید نزدیک به 50،000 مرغ در روز را دارد.
با آن که آمار مشخصی از میزان کارمندان عزیزی گروپ وجود ندارد، اما در عزیزی بانک حدود 1200 تن از افغان ها شاغل اند. بیشتر مشاغل بانکی تخصصی می باشد و کارمندان آن باید دارای تخصص در حوزه مالی و اداری باشند.
عزیزی بانک و گروه تجاری عزیزی از سوی میرویس عزیزی بنیان گذاری شده و یکی از گروه های تجاری بزرگ کارآفرین در افغانستان می‌باشد.
مرکز قالین افغانستان
مسوولان مرکز قالین افغانستان می‌گویند که این مرکز به هدف بهبود معیارهای تولید قالین افغانستان و معرفی آن به بازار جهانی ایجاد شده است.
سید عباس رییس این مرکز به خبرنامه گفت که این مرکز، شعبات خود را در حوزه‌های شمال، جنوب، شرق و غرب افغانستان گسترش داده و تنها برای ۵۵۰ زن به شکل مستقیم و بیش از 600 زن دیگر به صورت غیر مستقیم، کارآفرینی کرده است.
به گفته‌ی سید عباس، آنان برای نخستین بار چهار صد رنگ طبیعی یا چوپ رنگ را که فاقد مواد کیمیاوی است با استفاده از پشم طبیعی در تولید قالین استفاده کرده اند.
رئیس مرکز فرش و قالین افغانستان تصریح کرد که مصمم هستند نه تنها در تولید و فروش قالین افغانستان کار کنند بلکه در زمینه توسعه فنی این صنعت نیز اقدام نمایند.
با این حال طبق آمار وزارت اقتصاد افغانستان، در حال حاضر 1 میلیون و ۶۰۰ هزار تن در ولایات مختلف در این بخش کار می‌کنند که ۸۰ درصد آنان را زنان تشکیل می‌دهد.
افغان بیسیم
شرکت مخابراتی افغان بیسیم (AWCC)، اولین شرکت مخابراتی افغانی می‌باشد که خدمات مخابراتی موبایل را در افغانستان ارائه کرد. این شرکت در سال 2002 میلادی توسط احسان الله بیات، رئیس عمومی گروه شرکت های بیات، تاسیس و راه اندازی شد.
آنچنان که منابع این شرکت می گوید، افغان بیسیم سرمایه‌گذاری مشترک خصوصی-دولتی است که بین گروه تجاری بیات و وزارت مخابرات افغانستان انجام شده است. در این سرمایه گذاری مشترک، گروه تجاری بیات 80 درصد سهم دارد و وزارت مخابرات افغانستان 20 درصد.
شرکت مخابراتی افغان بیسیم حدود چهار میلیون مشترک مخابراتی دارد که خدمات آن در 34 ولایت افغانستان ارایه می‌شود. این شرکت با 425 شبکه‌های حامل بیسیم در 125 کشور مشارکت های جهانی دارد.
شرکت افغان بیسیم، در عرصه توسعه اقتصادی افغانستان بیش از 6,000 کارمند افغان را به طور مستقیم به کارگماشته است.
منابع این شرکت گفته است که 99 درصد کارمندان آن افغان می باشند و میزان سرمایه گذاری روی این شرکت حدود 400 میلیون دالر عنوان شده است.
الکوزی گروپ
گروه الکوزی (AGC)، یکی از گروه های کارآفرین دیگر در افغانستان است. این گروه گواهی‌های از شرکت FMCG و ISO دارد. این گروه تجاری دارای سابقه طولانی فعالیت های اقتصادی در بخش های تولید طیف متنوع از محصولات FMCG از جمله چای و قهوه، نوشابه، شیر خشک، بیسکویت، چیپس کچالو، مواد پاک کننده، محصولات مراقبت از نوزاد، دستمال‌های کاغذی و طیف گسترده ای از سایر محصولات مراقبت شخصی، می‌باشد.
مرکز این گروه در دبی امارات متحده عربی است، اما در بیش از 40 کشور به شمول افغانستان نمایندگی دارد.
این گروه با داشتن 35 هزار کارمند و تولید بیش از 20 قلم محصول بیشتر یک نام جهانی می باشد.
بخشABCO گروه الکوزی در کابل انواع نوشیدنی‌ها را شامل نوشابه، نوشابه انرژی‌زا، چای، آبجو غیر الکولی، انواع آب میوه و آب معدنی تولید می‌کند.
این بخش، اولین سرمایه گذاری بزرگ گروه الکوزی در افغانستان عنوان می شود که حدود 60 میلون دالر گزارش شده بود.
در عین حال در سال جاری، گزارش شده است که الکوزی گروپ 6 کارخانه صنعتی را با سرمایه بیش از 300 میلیون دالر در کابل راه‌اندازی کرده است.
این گروه در افغانستان برعلاوه تجارت و صنعت، روی انرژی نیز سرمایه‌گذاری کرده است. الکوزی گروپ اعلام کرده که حدود 300 میلیون دالر دیگر روی بند سروبی دوم سرمایه‌گذاری می کند.
گروه تجاری الکوزی توسط عبدالرحمان الکوزی راه اندازی شده است. آقای الکوزی بیشترین میزان تجارت خود را در خارج از افغانستان انجام داده است.
پوشاک استانبول
مرکز پوشاک استانبول (PI )، در سال 2004 در کابل تاسیس شد. این مرکز در بخش تولید لباس فعال است و جزء از کارآفرینان موفق افغانستان پنداشته می شود.
در این مرکز بیش از 300 تن در بخش خیاطی، بیش از 50 تن در بخش ارایه خدمات، 10 تن در بخش فروشات و بیش از 30 تن در بخش فروشات ولایتی در ولایت‌های مختلف افغانستان، مصروف کار هستند.
خداداد، مدیر تولید پوشاک استانبول به خبرنامه گفت که این مرکز یکی از قدیمی ترین شرکت های تولید لباس در افغانستان است.
شفاخانه FMIC
انستیتوت مادران و کودکان فرانسه که مشهور به شفاخانه فرانسوی‌ها در افغانستان است یکی از نهادهای کارآفرین و خدماتی بهداشتی موفق در این کشور می باشد.
این بیمارستان در سال 2006 بنیان‌گذاری شده و نوع فعالیت آن غیرانتفاعی است.
بیمارستان اف ایم آی سی، شراکتی است بین حکومت افغانستان، بنیاد آغاخان، دولت فرانسه و سازمان غیردولتی فرانسوی لا شین دی اسپیور.
دانشگاه آغا خان به نمایندگی از بنیاد توسعه ای آغاخان مسولیت مدیریت این بیمارستان را در افغانستان دارد.
بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی بیمارستان حدود 700 تن در آن کار می کنند و این بیمارستان توانسته حدود 2 میلیون بیمار را درمان کند.
95 درصد از کل کارمندان این بیمارستان شهروندان افغانستان می باشند.
رستوران یمی
تغییرات وضعیت در نحوه زندگی در افغانستان، موجب شده تا مسائل جدید در این کشور پدیدار شود. یکی از این تغییرات در غذا ها و رستوارنت ها است.
رستوران یمی، یکی از کارآفرینان موفق در عرصه غذاهای زودپز است که دارای دو شاخه در کابل می باشد. این رستورانت دست کم در میان جوانان و طبقه متوسط نام آشنایی شده است.
یمی به صورت شبانه روز فعال است و حدود 300 کارمند دارد که همه افغان می باشند.