مقام‌های حکومت افغانستان و پاکستان برای استفاده از بندر گوادر به خاطر حمل‌ونقل بازرگانی به آسیای مرکزی و هم‌چنان بالعکس آن، به توافق رسیده‌اند.
در سفری که حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی افغانستان به اسلام آباد داشته، هر دو کشور علاوه بر توافقات سیاسی و امنیتی، در بخش اقتصادی نیز به توافقاتی دست یافته‌اند.
شورای امنیت ملی افغانستان با نشر خبرنامه‌یی گفته است: «در بخش اقتصادی دو کشور نیز در مورد انتقال برق آسیای مرکزی از طریق افغانستان، ایجاد سهولت‌ها برای حمل و نقل و تجارت از آسیای مرکزی به بندر گوادر پاکستان و بالعکس توافق کرده‌اند.»
دفتر مشاور امنیت ملی افغانستان گفته که دو طرف در مورد احداث خط آهن در داخل افغانستان در تطابق با تعهدات بین‌المللی طرفین و توسعه شاهراه جلال‌آباد ـ کابل نیز توافق کرده‌اند.
در این دیدارها دو طرف توافق کرده‌اند که با ایجاد راهکارهای مشخص، شاهد عملی شدن این توافق‌ها در روزهای آینده باشند و در مدت یک هفته تا ده روز آینده رهنمود مشخصی برای تیم‌های کاری تدوین شود.
از سویی هم روزنامه «تایمز آف اسلام‌آباد» در مطلبی زیر عنوان «یک گام برای عقب‌زدن هند؛ افغانستان حمل و نقل بازرگانی‌اش را از بندر گوادر انجام می‌دهد»، نوشته که در دیدار مشاوران امنیت ملی افغانستان و پاکستان، مقام‌های افغانی پذیرفته‌اند که از این بندر برای ترانزیت کالاهای بازرگانی‌شان استفاده کنند.
پیش از این مظهر علی ناصر، معاون اتاق تجارت و صنایع پاکستان گفته بود که بندر گوادر و کراچی پاکستان، افغانستان را به آسیای میانه و جهان وصل می‌کند. او تأکید کرده بود که پاکستان در مرکز پروژه بزرگ و بلندپروازانه چین(یک کمربند ـ یک راه) قرار دارد که می‌تواند افغانستان را به روسیه، چین و هند وصل کند.
نتیجه فشار افغانستان
پیش از این مقام‌های حکومت افغانستان اعلام کرده بودند که این کشور در صورتی به راهرو اقتصادی چین ـ پاکستان (CPEC) خواهد پیوست که پاکستان بندر واگه را به روی انتقالات بازرگانی افغانستان به هند باز بگذارد.
چین همواره تلاش کرده که حضور افغانستان را در پروژه بزرگ کریدور اقتصادی چین ـ پاکستان (CPEC) داشته باشد. به این لحاظ بارها از پاکستان خواسته که به‌نوعی توجه کابل را برای پیوستن به این پروژه جلب کند.
با این حال اگر این پروژه موفقانه عملی شود، چین و پاکستان با حضور افغانستان در این راهرو اقتصادی، نفع زیادی خواهند برد. چین از گذشته‌های دور به ذخایر دست‌نخورده منابع طبیعی افغانستان علاقه‌مند بوده، اما شرایط امنیتی در این کشور، مانع سرمایه‌گذاری و تدارکات بیشتر شده است.
محمد اشرف غنی، رییس‌جمهوری افغانستان گفته است که اگر پاکستان کشورش را از طریق بندر گوادر به هند راه ندهد، افغانستان نیز پاکستان را از دسترسی به آسیای میانه محروم خواهد کرد.
محمد اشرف غنی، رییس‌جمهور افغانستان در سخنرانی خود در بنیاد بین المللی وایوکانادا در دهلی نو ، با اشاره به پناهگاه‌های امنی تروریستان در پاکستان گفته است: «پناه‌گاه‌ها مهیا است، تدارکات مهیا است، آموزش مهیا است، پایگاه ایدیولوژیک مهیا است … پاکستان باید یک «نقطه وصل» باشد، پاکستان نیاز به انتخاب دارد، عکس‌العمل ما بر اساس انتخاب پاکستان تعیین خواهد شد.»
رقابت دو کشور در گوادر
هند و ایران پیش از این بر سر تبدیل کردن چابهار به قطب تجاری و انرژی منطقه توافق کرده بودند. با این حال هدف هند از سرمایه‌گذاری در چابهار و صنایع پتروشیمی ایران، دور زدن پاکستان، رقیبش در منطقه می‌باشد.
پروژه چابهار در ۹۰ کیلومتری بندر گوادر پاکستان و با سرمایه‌گذاری هند در حال توسعه است. در طرف مقابل، چین سرمایه‌گذاری در بندر گوادر را به عنوان بخشی از پروژه بزرگ احیای راه ابریشم برعهده‌گرفته است.
بر اساس قرارداد میان تهران و دهلی‌نو، هند می‌تواند در بدل ۸۵.۲۱ میلیون دالر سرمایه‌یی که برای توسعه بندر چابهار هزینه کرده، از این بندر به مدت ۱۰ سال برای حمل‌ونقل کالا استفاده کند.
اما در عین حال افغانستان و ایران نمی‌توانند نقش بندر گوادر را در انتقال محصولات بازرگانی‌شان نادیده بگیرند و به سادگی از این بندر بگذرند.
اخیرا نصیر احمد نور، سفیر افغانستان در تهران گفته است که بندر چابهار یگانه گزینه افغانستان نیست و این کشور هیچ وقت، هیچ گزینه‌یی را حذف نکرده و نادیده نگرفته است، بلکه به دنبال گزینه‌های متعدد بوده و می‌باشد.
آقای نور تأکید کرده است: «وقتی شما همه گزینه‌ها را فعال نگه دارید، از نظر صرفه‌جویی در زمان و هزینه به نفع همه خواهد بود. فرض کنید که گزینه کراچی و گوادر باشد و در مقابل گزینه چابهار و گزینه‌های دیگری هم باشد، تنگ نظری نداشته باشیم و این به نفع همه است.»
با وجود مخالفت‌ها و رقابت‌هایی که هند و پاکستان و هم‌چنین تنش‌هایی که در روابط میان افغانستان و پاکستان وجود دارد، حالا مقام‌های ایرانی و در کنار آن دولت افغانستان به دنبال ایجاد روابط و همکاری میان بنادر چابهار و گوادر، به جای رقابت میان این دو بندر هستند.
بازی موفقانه افغانستان
مقام‌های افغانستان همواره تلاش کرده‌اند که از طریق بندر گوادر که نزدیک‌ترین راه برای انتقال کالاهای بازرگانی این کشور به هند، چین، روسیه و آسیای مرکزی است، ترانزیت داشته باشند، اما اخیر با ایجاد تنش‌ها میان کابل ـ اسلام‌آباد، پاکستان این راه را به روی بازرگانان افغان بست.
از سویی هم حکومت افغانستان کوشیده که به‌نوعی در پروژه بزرگ اقتصادی چین سهم داشته باشد. از ماه اکتوبر ۲۰۱۶، افغانستان حتا از طریق کانال‌های رسمی، علاقه‌مندی خود را برای پیوستن به این پروژه نشان داده بود.
تاکید عمر زاخیلوال، سفیر افغانستان در پاکستان برای پیوستن کشورش به این راهرو، یکی از این نمونه‌ها است. آقای زاخیلوال گفت که پیوستن به راهرو اقتصادی چین ـ پاکستان منافعی نهفته دارد. به باور سفیر افغانستان در پاکستان، پروژه توسعه‌یی به این بزرگی نه تنها برای پاکستان، بل برای کل منطقه مفید خواهد بود.
حالا که چین به حضور افغانستان در راهرو اقتصادی چین ـ پاکستان (CPEC) نیاز پیدا کرده است، مقام‌های افغانستان پیوستن به این راهرو اقتصادی را مشرط بر بازگشایی بندر واگه به روی این کشور کرده‌اند. این شرط افغانستان ظاهرا در سفر حنیف اتمر، مشاور امنیت ملی افغانستان پذیرفته شده است.
با این حال افغانستان هم می‌تواند از طریق بندر واگه انتقالات داشته باشد و هم به‌خواست دیرینه خود برای پیوستن به راهرو بزرگ اقتصادی چین (CPEC) برسد.
افغانستان به عنوان یک کشور محصور به خشکی به شدت به توسعه زیربناها و بالا بردنِ اقتصادش با دسترسی به سرمایه‌گذاران چینی نیاز دارد. بنابراین، به نظر می‌رسد که همکاری سه جانبه برای شامل ساختن افغانستان به راهرو اقتصادی چین ـ پاکستان، می‌تواند برای همه طرف‌های درگیر یک بُرد باشد.