فاز اول طرح توسعه بندر چابهار ایران امروز یکشنبه با حضور حسن روحانی، رییس جمهوری این کشور و مقامات افغانستان و هند به‌بهره برداری رسید.
آقای روحانی در فرمان آغاز بهره برداری از فاز اول طرح توسعه این بندر گفت: «کریدور شمال – جنوب برای منطقه و جهان بسیار حایز اهمیت است و امروز خوشحالیم که اولین فاز آن به بهره‌برداری رسید و امیدواریم هر چه سریع‌تر بتوانیم فازهای بعدی را احداث کنیم و ظرفیت نهایی این بندر را بیش از پیش افزایش دهیم.»
رییس جمهوری ایران تاکید کرد که کشورهای همسایه در شرق ایران مانند افغانستان و همسایگان شمالی این کشور در آسیای میانه به واسطه این کریدور به جنوب ایران و آب‌های آزاد متصل می‌شوند. این امر از لحاظ سیاسی برای آنان اهمیت داشته و روابط ایران را با کشورهای شرقی، شمالی و حتی اروپایی در آینده توسعه خواهد داد.
در برنامه آغاز به‌کار فاز اول بندر چابهار به نمایندگی از افغانستان، همایون رسا، وزیر تجارت و صنایع این کشور اشتراک کرده است.
مقامات افغانستان، هند و ایران در دومین نشست فنی روی متن موافقتنامه سه جانبه چابهار برای ایجاد دهلیز ترانسپورتی و ترانزیتی بین‌المللی در شهر دهلی هند به توافق رسیدند.
در فاز نخست این بندر 15 میلیون مترمکعب لایروبی، 203 هکتار استحصال اراضی جدید، یک هزار و 650 طول موج‌شکن انجام شده و عمق حوضچه آن نیز 16 و نیم مترمربع می‌باشد. بر اساس گزارش‌های رسانه‌های ایرانی برای آماده سازی و تجهیزات فاز نخست این بندر در مجموع یک میلیارد دالر هزینه شده است.
در حال حاضر در این بندر کشتی های 100 هزار تنی قابلیت پهلوگیری دارد و به گفته‌ی مقامات ایران این امر می تواند نقش بسزایی در واردات و صادرات کالاهای اساسی و عمومی داشته باشد.
بهره برداری فاز اول بندر چابهار توانسته است که ظرفیت این بندر را حدود سه برابر افزایش داده و از 2.5 میلیون تن به 8.5 میلیون تن برسد.
به گفته‌ی مقام‌های ایران چهار فاز دیگر بندر چابهار نیز در آینده تکمیل و به‌بهره برداری می رسد که در نهایت ظرفیت این بندر به 82 میلیون تن خواهد رسید.
بندر چابهار موقعیت مناسبی برای حمل و نقل، ترانزیت و ترانشیپ ( حمل و نقل دریایی) کالا دارد و کم‌هزینه ترین مسیر ترانزیت به کشورهای آسیای میانه و افغانستان است.
خوشبینی افغانستان
دست‌یابی افغانستان به بندر چابهار گام مهمی در بخش ترانزیت و تجارت این کشور و رهایی از فشارهای سیاسی پاکستان به حساب می‌آید. این بندر فرصت خوبی را برای بازرگانان افغان برای باز شدن دروازه تجارت شان با دنیا فراهم می‌کند.
تجارت افغانستان از طریق بندر کراچی پاکستان در طول سال‌های گذشته با توهین، تحقیر و وابستگی به این کشور و تحمل فشارهای سیاسی همراه بوده است. با این وجود بازرگانان افغان با استفاده از این مسیر، ریسک بزرگی می‌کردند که کالاهای بازرگانی‌شان را از این طریق صادر و وارد نمایند.
از سوی هم راه دلارام – زرنج نیز برای مردم افغانستان و هند پرخطر بوده و در این مسیر شماری از مهندسان هندی در جریان ساخت و ساز سرک زرنج دلارام نیز جان دادند.
با این حال مقام‌های افغانستان با توسعه فاز اول این بندر ابراز خوشبینی می‌کنند و تاکید دارند که آغاز به‌کار این بندر نقطه عطفی برای مردم افغانستان و به‌ویژه برای تجارت این کشور است.
مقام‌های اتاق تجارت و صنایع افغانستان می‌گویند که چابهار مسیر کم‌هزینه برای انتقالات کالاهای افغانستان به هند بوده و هم‌چنان افغانستان از این طریق می‌تواند به بازارهای جهانی نیز وصل شود.
مسافر قوقندی، سخنگوی وزارت تجارت و صنایع افغانستان به خبرنامه گفت: « استفاده مشترک از بندر چابهار، به‌طور مثال کالای افغانستان از بندر چابهار به‌گونه سهل و ساده بسیار به وقت کم به هند صادر شود و برعکس کالاهای مورد نیاز افغانستان از هندوستان به این کشور بیاید و با استفاده از این بندر کالا های هند از مجرای افغانستان و ایران به آسیایی میانه راه پیدا می‌کند.”
آقای قوقندی تاکید کرد که هند یکی از شرکای صادراتی و وارداتی افغانستان بوده و پس از اغاز به‌کار این بندر، صادرات این کشور به گونه‌ی چشم‌گیر به هندوستان افزایش خواهد یافت.
از سوی هم مقام‌های اتاق تجارت و صنایع افغانستان، هند را بازار خوب برای کالاهای بازرگانی این کشور می‌دانند و تاکید دارد که بندر چابهار برای توسعه این روابط بازرگانی نقش عمده‌ای را بازی می‌کند.
آذرخش حافظی، رییس بخش روابط خارجی این اتاق به خبرنامه گفت: «هند یکی از ده کشور بزرگ تولید کننده دنیا است که دارای صنایع و جمعیت زیاد است و یک بازار خوب است به امتعه افغانی. و هند نیز این راه را به خاطر همین مناسبات تجاری کلان با افغانستان و از طریق افغانستان با آسیای مرکزی ضرورت دارد”
نقش امریکا
روزنامه فارن افرز نوشته است که یکی از دستاوردهای مهم طرح توسعه بندر چابهار این است که حمایت آمریکا را بخاطر مفید بودن این طرح و کمک به افغانستان برای تامین منابعی که به شدت به آنها نیاز دارد، ضروری کرده است.
کاهش نیروهای خارجی در افغانستان باعث شده است تا اقتصاد این کشور که از زمانی اقتصاد جنگی محسوب می‌شد و به علت دریافت کمک های هنگفت خارجی از وضعیت مناسبی برخوردار بود، با کاهش کمک‌های خارجی، با مشکلات جدی روبرو شود.
با این وجود، مقامات افغانستان می‌گویند با بهره‌برداری از طرح توسعه بندر چابهار و توسعه تجارت هند با این کشور و کشورهای آسیای میانه، کابل سالانه میلیاردها درآمد خواهد داشت.
فارن افرز نوشته است که اهمیت دیگر طرح توسعه این بندر می‌تواند به هر 4 کشور (هند، ایران، افغانستان و آمریکا) برای تقویت همکاری‌های خود در زمینه مبارزه با داعش، قاچاق مواد مخدر از طریق افغانستان به دیگر نقاط جهان و دیگر مسایل مورد علاقه‌ی آنها کمک کند.
با این وجود دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده امریکا در جریان اعلام استراتژی جدید خود برای افغانستان و جنوب آسیا، خواهان نقش بیشتر هند در افغانستان شده بود. او از هند خواسته بود که در زمینه‌های تامین امنیت و کمک‌های اقتصادی با افغانستان همکاری بیشتری داشته باشد.
در گزارش این روزنامه چاپ امریکا آمده است که توافق سه جانبه‌ی بندر چابهار به پیشبرد اهداف آمریکا نیز کمک خواهد کرد و به همین علت واشنگتن باید از آن استقبال کند. البته به علت مشارکت ایران در این طرح، دولت‌های غربی درباره آن سکوت اختیار کرده‌اند.
از سوی هم مقام‌های هندی گفته اند که اگر آمریکا به مسوولیت‌های خود در عرصه بین المللی به‌خوبی عمل کند، حمایت این کشور از طرح توسعه چابهار می‌تواند دهلی نو را از قدرت گرفتن هند در عرصه جهانی مطمین سازد.
امنیت چالش اصلی
شکنندگی امنیتی افغانستان یکی از چالش‌های اصلی روی طرح توسعه بندر چابهار عنوان شده است. با توجه به این که طالبان بیش از هر زمان دیگری از سال ٢٠٠١ به این طرف بخشی از خاک افغانستان را تحت کنترل دارد، ایجاد دالان و مسیرهای تازه تجاری از طریق خاک افغانستان به سمت آسیای میانه، به گونه‌ای دشوار است.
با این وجود مقام‌های افغانستان انتظار دارند که آمریکا با حفظ شماری از نیروهای خود در افغانستان می‌تواند به اجرای این طرح و تامین امینت لازم در خاک افغانستان کمک کند.
آمریکا پیش از این نیز از طرح های زیرساختی مهم در جنوب و مرکز آسیا حمایت کرده است. دولت آمریکا یکی از مدافعان اصلی طرح بزرگ و جاه طلبانه احداث خط لوله انتقال گاز از ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و هند است.
بر اساس همین امیدواری، نخستین محموله‌ی بازرگانی هند از طریق بندر چابهار در ماه گذشته‌ی خورشیدی وارد ولایت نیمروز در جنوب غرب افغانستان شد. مقام‌های افغان شروع انتقالات از این بند را فرصت تازه‌ای برای توسعه تجارت کشورشان می‌دانند.