تنش های مرزی میان افغانستان و پاکستان یک بار دیگر بالا گرفته و منجر به قربانیانی از دو طرف شده است.
مقام‌های محلی در ولایت قندهار گفته اند که در درگیری مرزی که روز جمعه انجام شده، یک غیرنظامی افغان کشته و چهارده غیرنظامی به‌شمول سه سرباز افغان زخمی شده‌اند.
اما آصف غفور، سخنگوی ارتش پاکستان گفته است که در درگیری میان دو طرف یک غیرنظامی کشته و 18 غیرنظامی به‌شمول 4 سرباز مرزی پاکستان زخمی شده‌اند.
دو روستا
صبح روز جمعه، 15 ثور هنگامی که مرزبانان پاکستانی برای انجام سرشماری به دو روستای نظر و لقمان، واقع در ولسوالی سپین بولدک ولایت قندهار رسیدند، درگیری میان آنان و نیروهای امنیتی افغانستان آغاز شد.
افغانستان ادعا دارد نیروهای مرزی پاکستان وارد قلمرو افغانستان شده بودند و هنگامی که مرزبانان افغان برای جلوگیری از حضور این نیروها به منطقه رفتند، درگیری بین دو طرف آغاز شد.
پاکستان اما می‌گوید قبلاً مقام‌های افغانستان را در جریان این آمارگیری قرار داده بود اما نیروهای مرزی افغانستان از 30 آپریل سال جاری میلادی تاکنون برای کسانی که برای سرشماری جمعیت در روستای لقمان و جهانگیر در منطقه‌ی چمن کار می‌کنند، مشکل ایجاد کرده‌اند.
وزارت خارجه افغانستان در رابطه با این درگیری مرزی، شارژدافیر سفارت پاکستان مقیم کابل را احضار کرده و اعتراض شدید افغانستان را نسبت به تخطی‌های مرزی و استفاده از سلاح سنگین از جانب نظامیان پاکستانی بر ایست های بازرسی نیروهای مرزی و مکتب قریه لقمان اعلام داشته است. در عین حال، وزارت خارجه افغانستان از پاکستان خواسته است هرچه زودتر به این تخطی‌ها پایان دهد.
روستای لقمان یکی از روستاهای پرجمعیت در ولسوالی سپین بولدک می باشد که در نزدیکی خط دیورند واقع شده است. افغانستان و پاکستان هر دو بر این منطقه ادعای ارضی دارند.
وزارت خارجه افغانستان در اعلامیه‌یی تاکید کرده که “قریه‌های لقمان و نظر در این سوی خط فرضی دیورند قرار دارد و نیروهای دفاعی و امنیتی افغانستان محافظت از آن را در برابر هرنوع تخطی وظیفه‌ی خود می‌دانند.”
Press release of MOFA pic.twitter.com/8yM6mCjv27
— GMIC Afghanistan (@GMICafghanistan) May 6, 2017
هیئت کابل
در پی افزایش تنش‌های مرزی میان دو کشور، دو روز قبل یک هیأت از سوی وزارت داخله افغانستان وارد قندهار شده تا مشکلات مرزی ایجاد شده را از نزدیک بررسی کند.
نجیب دانش، معاون سخنگوی وزارت داخله افغانستان به خبرنامه گفت که این هیأت اکنون در قندهار به سر می برد و قرار است تا در این مورد با مقامات مرزی پاکستانی نیز دیدار و گفت‌وگو داشته باشد.
این هیأت پس از آن به قندهار سفر کرده است که در روز‌های گذشته نیز مقامات مرزی دو کشور برای حل تنش‌ها و درگیری‌های مرزی با یکدیگر دیدار و گفت‌وگو داشتند. جنرال رازق، فرمانده پولیس قندهار در این دیدار به نمایندگی از افغانستان شرکت کرده بود.
او در این دیدار از مقامات پاکستانی خواسته است تا از تکرار مداخلات و ایجاد تنش بین دو کشور جلوگیری کنند.
از سوی دیگر همزمان با افزایش تنش‌ها و درگیری‌های نظامی میان دو کشور، مقامات وزارت دفاع افغانستان از آمادگی نیروهای دفاعی این کشور برای مقابله با تهدیدهای احتمالی خبر می‌دهند.
محمد رادمنش، معاون سخنگوی وزارت دفاع افغانستان به خبرنامه گفت که نیروهای دفاعی افغانستان، تحولات و تنش‌های به‌وجود آمده میان نیروهای امنیتی دو کشور در امتداد خط دیورند را با دقت زیر نظر دارند. او می‌گوید نیروهای دفاعی افغانستان در مقابل هر نوع تهدید، آماده دفاع از این کشور هستند و اجازه دخالت در امور داخلی افغانستان را نخواهند داد.
مناطق دو سوی خط دیورند دهه‌ها است که نطقه‌ی تقابل میان افغانستان و پاکستان می‌باشد و رفته رفته زخم کهنه‌ی دیورند روابط دو طرف را هرازگاهی تیره می‌سازد. در آخرین مورد، در پی افزایش تنش میان دو کشور، پاکستان مرز تورخم، واقع در شرق افغانستان را به روی هرگونه رفت و آمد برای حدود یک ماه بست.
موشک باران پاکستان
پاکستان طی سال‌های اخیر بار ها اهدافی را در شرق افغانستان مورد حملات موشکی قرار داده است. در اواخر ماه دلو سال گذشته خورشیدی پس از وقوع یک انفجار خونین در زیارت صوفی‌ها در ایالت سند پاکستان، نظامیان پاکستانی پرتاب موشک بالای مناطق شرقی افغانستان را از سر گرفتند و حدود صد شهروند افغان را در داخل خاک آن کشور بازداشت کردند.
پاکستان مدعی است که طراحان این حملات در خاک افغانستان پنهان شده‌اند و در آن زمان از کابل خواستار واگذاری “76 تروریست پنهان شده در افغانستان” شدند.
افغانستان نیز به این ادعاها واکنش نشان داد. محمود صیقل، سفیر افغانستان در سازمان ملل متحد در سخنرانی به تاریخ 20 حوت 1395 خورشیدی، گفت که افغانستان از ماه جنوری 2017 تا اوایل ماه مارچ حداقل 59 مورد نقض قلمرو خود را از سوی نیروهای نظامی پاکستان ثبت نموده است.
او گفته بود که این نقض قلمرو شامل سه مورد نقض حریم هوایی با شلیک بیش از 1375 فیر توپخانه‌یی خارج از خاک افغانستان و بیجا شدن 450 خانواده، آتش گرفتن جنگلات و اعمار غیرقانونی زیرساخت‌ها در نزدیکی قلمرو افغانستان و اجرای مانور خصمانه‌ی تانک‌ها و سلاح سگنین بوده است.
هرچند پاکستان در آن زمان خواستار واگذاری 76 تروریست پنهان شده در خاک افغانستان شد، اما در مقابل افغانستان اعلام کرد 25 یادداشت اعتراضیه، فهرست 86 تروریست شناخته شده و فهرست 32 مرکز آموزشی طالبان در خاک پاکستان را به اسلام آباد ارائه کرده و خواستار بستن فوری مراکز آموزشی طالبان در آن سوی خط دیورند شده است.
تنش های مرزی
دولت افغانستان مرز میان افغانستان و پاکستان را به رسمیت نمی‌شناسد و مدعی است که معاهده‌ی دیورند اعتبار ندارد. رهبران افغان باور دارند که دیورند پشتون‌ها و بلوچ‌های دو سوی خط را که باهم روابط نزدیک و خانوادگی دارند، از هم جدا ساخته است.
در سوی دیگر اما شماری از افغان‌ها ادعا دارد که نپذیرفتن مرز دیورند مصرف داخلی دارد و این مرز به عنوان مرز رسمی میان افغانستان و پاکستان قبول شده است.
عبدالطیف پدرام، عضو مجلس نمایندگان و رهبر حزب کنگره ملی افغانستان به تاریخ 14 حمل سال جاری اعلام کرد خط دیورند به عنوان مرز رسمی میان دو کشور به رسمیت شناخته شده است و دیورند یک موضوع پایان یافته است. او گفت که “جدال‌ها بر سر این مرز مصرف داخلی دارد و اعتبار سیاسی و حقوقی ندارد.”
در مقابل او اما شماری از اعضای مجلس نمایندگان خشمگین شده و وی را تهدید به “سنگسار” و “بیرون کردن از افغانستان” کردند.
قدرت‌الله سهاک، یک عضو مجلس نمایندگان در نشست عمومی به روز دوشنبه، 14 حمل سال جاری خورشیدی در واکنش به گفته‌های پدرام گفت که “پدرام در پیوند به اظهارات‌اش باید مثل جاسوس با نعره تکبیر در داخل مجلس سنگسار شود.”
عمر داوودزی، وزیر داخله پیشین و عضو شورای حراست و ثبات افغانستان نیز مدعی است که بحث دیورند را نمی‌تواند پایان یافته خواند. او گفته بود که “مردم افغانستان 124 سال انتظار کشید، صد سال دیگر نیز انتظار می‌کشیم تا افغانستان بزرگ را دوباره حاصل نماییم.”
در پی بالا گرفتن جنجال‌ها بر سر مسأله دیورند، وزارت خارجه افغانستان به تاریخ 16 حمل سال جاری اعلام کرد پاکستان در پی تغییر اذهان جامعه جهانی در این مورد است. شکیب مستغنی در یک نشست خبری گفت این مسأله تاریخی و “داعیه‌ی ملی” است و “هیچ حکومتی” در افغانستان صلاحیت تصمیم‌گیری در مورد آن را ندارد.
خط دیورند
افغانستان و پاکستان بیش از 2000 کیلومتر مرز مشترک دارند. عبدالرحمان شاه وقت افغانستان و هنری مورتیمر دیورند، در سال 1893 با امضای معاهده‌یی مرز بین افغانستان و دولت هند بریتانیایی آن زمان را مشخص کردند. براساس این معاهده، هند بریتانیایی متعهد شد سالیانه یک میلیون و هشت‌صد هزار روپیه هندی به عبدالرحمان بدهد.
پس از مرگ عبدالرحان، حبیب‌الله خان فرزندش در یک توافق دیگر با بریتانیایی‌ها متعهد شد به توافقات قبلی که پدرش امضا کرده بود، پای بند بماند.
پس از جنگ سوم افغان–انگلیس که با پیمان صلح راولپندی در سال ۱۹۱۹ به پایان رسید، دولت بریتانیا استقلال افغانستان و مرزهای این کشور را به رسمیت شناخت. در بخشی از این پیمان صلح آمده بود که “دولت افغانستان مرز هند و افغانستان را به همان شکلی که امیر حبیب الله پذیرفته بود، می‌پذیرد.”
خط دیورند پس از تشکیل پاکستان بود که تبدیل به مسئله جدی میان کشور جدید و افغانستان شد. در اوایر بهار 1393 شورای وزیران افغانستان مصوبه ای تصویب کرد که بر مبنای آن برای مرز بین افغانستان و پاکستان از کلمه “سرحد” استفاده نشود و به جای آن “خط دیورند” گفته شود.
درگیری میان نیروهای مرزی افغانستان و پاکستان در ولسوالی سپین بولدک ولایت قندهار تنها درگیریی مرزی میان سربازان دو کشور نیست. سال گذشته نیز نیروهای مرزی افغانستان با سربازان پاکستان در مرز تورخم درگیر شدند.
به تاریخ 13 جون 2016 میلادی، وزارت داخله افغانستان اعلام کرد مرزبانان پاکستانی کار ساخت تاسیسات مرزی، از جمله یک ورودی جدید را در گذرگاه تورخم در نزدیکی “خط صفری” آغاز کردند اما مرزبانان افغان مانع آن شدند. در آن درگیری سه سرباز افغان و یک افسر ارشد ارتش پاکستان کشته و 20 سرباز دیگر زخمی شدند.