جنرال بجوا؛ از هنگ بلوچ تا ریاست ستاد مشترک ارتش پاکستان

مراسم تغییر فرماندهی ستاد مشترک ارتش پاکستان روز گذشته، در راولپندی مقر اصلی دستگاه نظامی این کشور انجام شد.

جنرال راحیل شریف جای خود را رسما به جنرال قمر جاوید بجوا داد. از آن جایی که تاریخ بازنشستگی جنرال شریف رییس ستاد پیشین ارتش پاکستان در ماه نوامبر سال جاری میلادی مشخص شده بود، پیش بینی می شد که برای اولین بار در طول بیست سال گذشته ریاست ستاد مشترک ارتش پاکستان به صورت نورمال بدون تمدید آن، در پایان دوره سه ساله خود بازنشسته شود.

برنده غیرمترقبه

به این جهت، چشم ها به راول پندی دوخته شده بود که چه کسی جایگزین آقای شریف می شود.

از ماه ها بدین سو با توجه به مانورهای گسترده جنرال راحیل شریف در درون و بیرون از پاکستان، آگاهان امور سیاسی آن کشور احتمال عزم آقای شریف برای بازنشستگی را در موعد مقرر بسیار جدی می دیدند. به همین جهت، پیش بینی ها در باره چهار جنرال سه ستاره ای که واجد شرایط احراز مقام قدرتمند و اول نظامی پاکستان بودند به عنوان جانشین آقای شریف هر ازگاهی در رسانه ها مطرح می شد. اما در این محاسبات با توجه به اهمیت این مقام ها، آقای بجوا در رده یکی مانده به آخر گنجانیده می شد. چرا که او بازرس کل در ریاست ارزیابی و تحلیل فرماندهی مرکزی ارتش پاکستان بود. این مقام اهمیت ویژه ای در مقایسه با سه مقام دیگر جنرالان سه ستاره ارتش ندارد.

جنرالانی که تا کنون ریاست ستاد مشترک ارتش پاکستان را برعهده داشته اند. / عکس: دان

آگاهان بیشتر روی جنرال اشفاق ندیم احمد، فرمانده سپاه ملتان و جنرال جاوید اقبال رمادی، فرمانده سپاه پهاول پور به خاطر اهمیت فوق العاده آن ها به عنوان گزینه های ارشد برای جایگزینی جنرال راحیل شریف تمرکز کرده بودند. اما با همه اهمیت آن مقام ها “برنده غیرمترقبه” این جایگزینی، جنرال بجوا بود. با این همه، نکته ای حائز اهمیت در این جایگزینی این است که آقای شریف نیز پیش از جایگزینی جنرال اشفاق کیانی، دقیقا در مقام آقای بجوا کار می کرد.

زندگی حرفه ای

جنرال قمر جاوید بجوا در سال 1959 میلادی در پنجاب پاکستان متولد شده و در سال 1980 وارد ارتش پاکستان شد. آقای بجوا از هنگ بلوچ آغاز به کار کرد؛ هنگی که از افسران آن چهار تن به شمول جنرال بجوا به ریاست ستاد مشترک ارتش پاکستان رسیده اند. این هنگ جزء از پیاده نظام پاکستان است که پس از هنگ پنجاب، دومین نیروی حرفه ای و قدرتمند در پیاده نظام پاکستان پنداشته می شود. این هنگ پیاده نظام، دارای افتخارات بزرگی در ارتش پاکستان است و مدال ها و عناوین نظامی ارتش پاکستان را به خاطر مهارت های نیروهایش برده است. به این جهت، افرادی که در این هنگ وارد نیروهای نظامی پاکستان می شود دارای افتخارات جدی است و به درجات بلندی در ساختار نظامی پاکستان صعود می کنند.

جنرال بجوا زمانی که رتبه‌ی جنرالی را بدست آورد به عنوان رییس دفتر فرمانده سپاه ایکس برگزیده شد. / عکس: شبکه تلویزیونی جیو

جنرال بجوا پس از دو سال خدمت در این هنگ در سال 1982 وارد هنگ سند شد. او با ارتقا در ساختار نظامی پاکستان، مهمترین پست خود را در جوانی اش زمانی که دگرمن بود در سپاه ایکس یا راولپندی به عنوان افسر ستاد ارتش کار کرد. پس از آن، زمانی که مقام جنرالی را به دست آورد، به عنوان رییس دفتر فرمانده این سپاه کار کرد.

از مقام های مهم دیگری که آقای بجوا کار کرده، خدمت در قالب نیروهای حافظ صلح سازمان ملل در کنگو بود. او در آن زمان یکی از جنرالان یک ستاره ارتش پاکستان بود. پس از آن که آقای بجوا یک جنرال دو ستاره ارتش بود، به عنوان فرنامده گلگت-بلتسان خدمت کرد، منطقه ای که هر از چند گاهی شاهد آشوب ها و شورش های جدایی طلبانه می باشد.

آقای بجوا همین گونه مسیر پیشرفت را در ارتش پاکستان طی کرد. او در سال 2013 به رتبه جنرال سه ستاره ارتش ارتقا یافت و ریاست یکی از مهمترین سپاه های پاکستان را که در آن دو بار دیگر نیز در پست های مهم خدمت کرده بود، برعهده گرفت. او فرمانده سپاه ایکس/ راولپندی شد.

سپاه راولپندی، مسول خط کنترول است؛ خطی که مرز منطقه مورد منازعه کشمیر پاکستان و هند می باشد. علاوه برآن، این سپاه مسولیت تامین امنیت مراکز استراتژیک نظیر نیروگاه های اتمی پاکستان و مناطق راولپندی و اطراف اسلام آباد پایتخت پاکستان را برعهده دارد.

رییس فعلی ستاد مشترک ارتش پاکستان تا ماه سپتامبر 2015 میلادی در این مقام خدمت کرد. او در این ماه، به عنوان بازرس کل در فرماندهی ارزیابی ارتش در مقر اصلی که ستاد مشترک ارتش واقع است در راولپندی مقرر شد؛ مقامی را که تا امروز بر آن تکیه داده بود.

برخی از آگاهان متعقدند که شاید گماشتن آقای بجوا در مقام بازرس کل، از سوی جنرال شریف تعمدی انجام شده باشد؛ چرا که این مقام در مقر رییس ستاد مشترک ارتش کار می کند و از نزدیکان او پنداشته می شود.

https://www.youtube.com/watch?v=P9i50Pj3PMM

آموزش ها

جنرال بجوا تحصیلات خود را در پاکستان، کانادا و آمریکا انجام داده است. او از کالج فرماندهی نیروهای کانادا فارغ شده و در عین حال در دانشگاه آموزش های عالی دریایی در کالیفرنیا برخی دیگر از آموزش های نظامی اش تکمیل کرد.

در پاکستان نیز او در یکی از بهترین دانشگاه های دفاعی پاکستان در اسلام آباد به نام دانشگاه ملی دفاعی تحصیل نموده است.

آقای بجوا علاوه بر تحصیلات خود در دانشگاه های مختلف جنگی و دفاعی در پاکستان تدریس کرده است.

ویژگی های شخصیتی

برخلاف زندگی حرفه ای متفاوت و پیش رو جنرال قمر جاوید بجوا، او ویژگی های شخصیتی جالبی دارد؛ ویژگی های که شاید او را نسبت به کاندیداهای رقیب اش محبوب تر ساخت و به این مقام رساند.

برخی از رسانه های پاکستانی و هندی از حرفه ای گری جنرال بجوا سخن گفته اند و او را بیشتر یک نظامی دانسته که علاقه زیاد به هژمونی در امور سیاسی داخلی پاکستان ندارد. به این جهت، این رسانه ها می گویند که نواز شریف نخست وزیر پاکستان او را نسبت به کاندیداهای دیگر برای ریاست ستاد مشترک ارتش پاکستان ترجیح داده است.

جریان دیدار نواز شریف، نخست وزیر پاکستان با جنرال قمر جاوید بجوا. / عکس: ای‌پی

علاوه بر این ویژگی شخصیتی، برخی از رسانه ها نظیر روزنامه تربیون نوشته است که نظر نیک نواز شریف نسبت به بجوا از مدیریت وضعیت در زمان “راهپیمایی آزادی” تحریک انصاف عمران خان در سال 2014 به وجود آمد؛ زمانی که آقای بجوا فرماندهی سپاه ایکس یا راولپندی را برعهده داشت و راهپیمایی تحریک انصاف نیز از لاهور تا داخل پایتخت پاکستان برنامه ریزی شده بود.

همزمان با این برخی از رسانه ها جنرال بجوا را به لحاظ شخصیتی، فرد آرام و قابل دسترس نوشته اند و گفته اند که او نسبت به حضور در مقابل کامره و شاید هم انظار عمومی خجالتی است. این امر در جریان معرفی آقای بجوا نیز تا حدی زیادی به وضوح مشاهده می شد. زمانی که او در کنار جنرال شریف قرار گرفته بود و حتی همزمان با سخنرانی آقای شریف و پس از آن در جریان اجرای قطعات تشریفات، آقای بجوا به صورت مکرر با چشمان و دست خود، چوبی را که زیر بغل داشت درست می کرد و به صورت مکرر می خواست که از صحت و درست قرار گرفتن آن اطمینان یابد. علاوه بر آن، او تلاش می کرد تا در این مدت، مدال ها و نشان های را که بر سینه اش بود، به صورت مکرر دست بزند و از منظم بودن آن ها مطمئن شود؛ این ها شاید ناشی از همان ویژگی کم رویی او می شد که استرس زیادی را برایش به باور آورده بود.

ناامید از تغییر

ارتش پاکستان همواره روی مسائل کلان امنیت ملی و سیاست خارجی این کشور کنترول جدی داشته است. حکومت های غیرنظامی در پاکستان همواره در تلاش بوده اند تا این هژمونی ارتش را کاهش دهند، اما با توجه به ساختار ارتش هیچگاهی چنین اقبالی را نداشته اند. به این جهت، با تغییر هر رییس ستاد مشترک ارتش پاکستان، گمانه زنی مبنی بر تغییر روش و یا سلوک فرد اول ارتش در باره روابط این نهاد با حکومت غیرنظامی  پاکستان مطرح می شود و خوش بینی ها و بدبینی های را بر می انگیزاند. جایگزینی فعلی جنرال بجوا با جنرال راحیل شریف نیز از این امر مستثنی نبوده است.

بسیاری از آگاهان امور پاکستان گمانه زنی می کنند که در دوره فرماندهی جنرال بجوا، به خاطر ویژگی های شخصیتی، نگاه حرفه ای و سابقه فعالیت هایش، کمترین مداخله ارتش در امور حکومت غیرنظامی اتفاق می افتد. اما به باور برخی از آگاهان دیگر نه تنها چنین اتفاقی نمی افتد، بلکه نمی توان تغییر ملموسی را در حوزه سیاست خارجی پاکستان با هند، افغانستان و آمریکا پیش بینی کرد.

ساختار قدرتمند

یکی از دلایل اصلی ناامیدی نسبت به تغییر رویکرد ارتش در روابط اش با حکومت غیرنظامی و سیاست خارجی به ویژه در حوزه هند و افغانستان مسئله ساختاری در ارتش این کشور بیان می شود. برخی از آگاهان امور امنیتی پاکستان به این باورند که ساختار ارتش پاکستان همواره نسبت به رهبر آن قدرتمند تر است.

جنرال راحیل شریف. / عکس: دان

این آگاهان می گویند حتی زمانی که رییس ستاد مشترک ارتش پاکستان به عنوان رهبر این ساختار جدیدا وارد آن می شود و همانند آنچه که در باره جنرال بجوا گفته می شود نظر متعدل نسبت به حکومت غیرنظامی، هند و یا افغانستان دارد، فضای عمومی حاکم بر ساختار ارتش پاکستان جلو این نوع نگرش را می گیرد و سبب می شود که فرمانده جدید نتواند تغییرات استراتژیک در سیاست های آن به میان آورد.

همزمان با این، واقعیت های موجود بیشتر ساختار ارتش را متاثر می سازد تا رهبر جدید آن. اما این واقعیت های موجود در شرایط فعلی چیست؟

در دو ماه اخیر به خاطر تنش ها در خط کنترول کشمیر، روابط هند و پاکستان به شدت وخیم شده و دو طرف حتی به درگیری مرزی پرداخته اند. امروز نیز راحیل شریف در سخنرانی آخر خود به عنوان رییس ستاد مشترک ارتش پاکستان به نوعی به هند هشدار داد و گفت که صبر و شکیبایی پاکستان را نشانه ای از ضعف او قلمداد نکنند که این برداشت برای دهلی نو خطرناک خواهد بود. جنرال بجوا نیز در موضع گیری های آغازین خود به عنوان رییس ستاد مشترک ارتش پاکستان تاکید کرد که وضعیت در خط کنترول بهبود می یابد؛ امری که در برخی از رسانه های پاکستانی به عنوان نشانه ای از آغاز رویکرد خصمانه این رهبر جدید ارتش پاکستان نسبت به هند تعبیر شده است.

همزمان، با آن که راحیل شریف بر حل مسالمت آمیز و سیاسی ناامنی ها در افغانستان تاکید کرده اما جنرال بجوا در این مورد اظهار نظری تلویحی نیز نکرده است. این در حالی است که روابط کابل و اسلام آباد در ماه های اخیر به خاطر بازی دوگانه اسلام آباد در سال های 2015 و 16 میلادی با افغانستان به شدت تیره شده و وارد فاز جدیدی گردیده است.

برخی ها آقای بجوا را مردی معتدل می‌دانند و امیدوارند که سیاست های ارتش پاکستان در حوزه‌ی روابط خارجی این تغییر کند. / عکس: دیلی پاکستان

با توجه به این دو مورد در حوزه سیاست خارجی پاکستان، به نظر می رسد واقعیت های موجود نیز زمینه های خوبی را برای مانور معتدلانه رهبر جدید ارتش پاکستان نمی گذارد. چرا که ساختار ارتش متاثر از این دو مسئله است و با آن که رسانه های پاکستانی جنرال بجوا را فرد متعدل می دانند و انتظار تغییر سیاست های ارتش را در حوزه های داخلی و خارجی دارند، اما به نظر می رسد این انتظارات هرگز برآورده نمی شود.

دکترین ارتش

علاوه بر ساختار ارتش و واقعیت های موجود، مانع سوم و شاید مهمترین مانع در مقابل ایده های متعدلانه و یا پتانسیل ایجاد تغییر از سوی فرمانده جدید ارتش پاکستان، دکترین تدوین شده ای این ارتش است که همواره در حوزه های مشخص علاوه بر امنیت ملی و سیاست های دفاعی، روابط و سیاست خارجی پاکستان را نیز تعریف می کند و مبنای اجرای آن توسط دو دستگاه رسمی و مخفی پیشبرد سیاست خارجی (وزارت خارجه و آی اس آی) می شود.

آخرین بار این دکترین در سال 2013 میلادی به روز شده و تغییراتی جدی در آن آمده است. دکترین ارتش پاکستان علاوه بر هند، تحریک طالبان پاکستان را دشمن نخست این کشور می داند. با آن که در روزهای اخیر بسیاری از رسانه ها موضع گیری آقای بجوا را در مقابله با هراس افنگی و گروه های افراطی در درون پاکستان ستوده اند و آن را مبنای ایجاد تغییر در رویکرد و نگرش ارتش پاکستان در دوره رهبری این جنرال چهار ستاره دانسته، اما با این موانع ساختاری و دکترین فوق نمی توان انتظاری زیادی در باره تغییر رویکرد سیاست خارجی پاکستان را دست کم در حوزه افغانستان دید. گمان می رود بالاترین مانور ممکن آقای بجوا در حوزه افغانستان دنباله روی مجموعه ای از ژست های صلح طلبانه ای شبه راحیل شریفی باشد که دولت مردان افغانستان باید آن را در زمره رویکردهای تاکتیکی و ردگم کننده پاکستان تلقی نمایند.

https://www.instagram.com/p/BNa2f0Ajb4c/?tagged=bajwa

پشینیان تغییر یافته

نگاهی گذرا به دو رییس پیشین ستاد مشترک ارتش پاکستان نشان می دهد که آنان در آخر دوره های شان رادیکال شده و دیدگاه های شان در مورد مسائل داخلی و خارجی نسبت به آغاز در دست گرفتن مقام رهبری ارتش، تغییر یافته بود.

جنرال اشفاق کیانی زمانی که کنترول ارتش را به دست گرفت به تناسب این که انتخاب جنرال پرویز مشرف حاکم نظامی پاکستان بود، باید نسبت به هند و مسائل داخلی پاکستان دیدگاه متعدلی می داشت. اما در سال 2013 زمانی که متقاعد می شد در موضع گیری های گفته بود که هند دشمن درجه اول پاکستان است و در واقع خطرناک تر از افراطیت.

همزمان با این، زمانی که جنرال شریف ریاست ستاد مشترک ارتش را سه سال قبل برعهده گرفت، همکاران نزدیک اش به اعتدال و میانه روی او در رابطه با هند و یا ارتباط ارتش و حکومت غیرنظامی پاکستان تاکید می کردند و باور داشتند که او رویکرد ارتش را تغییر می دهد. اما در یک سال گذشته، میزان دشمنی پاکستان با هند به اوج خود رسیده و رهبران لشکر طیبه یکی از سازمان های تروریستی که توسط عوامل آی اس آی بنیان گذاری، مدیریت و رهبری می شود با آن که در سال های گذشته در پاکستان از ظاهر شدن در انظار عمومی ممنوع بودند، روی پرده آمده و تنش های مرزی این دو کشور نیز شدت یافته است. علاوه بر این، سفرهای آقای شریف به افغانستان و ژست های مصالحه جویانه او نیز راه به جایی نبرد بلکه وضعیت امنیتی افغانستان را به شدت وخیم و شکنده ساخته است.

با آن که در آغاز در دست گرفتن قدرت ارتش، راحیل شریف یک شخص ناشناخته بود اما تصاویر آویخته شده از او در محلات عمومی در اسلام آباد قبل از بازنشستگی اش، او را همانند یک ستاره سیمنا ساخته و نشان از محبوبیت اش در پاکستان بوده است. برخی از آگاهان امور پاکستان در دو سال گذشته، حرکات صلح جویانه و مسالمت آمیز راحیل شریف در قبال افغانستان را تاکتیکی می دانستند و آن را در راستای توشه سازی این جنرال برای زمان بازنشستگی او تعریف می کردند.

به نظر می رسد، تحلیل های این اگاهان در باره نیات راحیل شریف و مجموع حکومت نظامی و غیرنظامی پاکستان، با واقعیت های امروز روابط افغانستان و پاکستان بسیار نزدیک می باشد. به این جهت، روی کار آمدن بجوا دست کم در کابل باید با احتیاط و دور اندیشی نگریسته شود و این تویت کریستن سی. فیر آگاه آمریکایی در حوزه جنوب آسیا که گفته است [جنرال بجوا] “قطعه ای از یک پارچه است؛ این هیچ نوع تغییر نمی آورد” سرمشق نگاه افغان ها به ارتش، رییس جدید آن و سیاست خارجی پاکستان باشد.

ولی الله رحمانی، رییس مرکز مطالعات استراتژیک کابل بوده‌است. او در عین حال به عنوان محقق ارشد امنیت بین‌المللی با بنیاد مطالعاتی جمیزتاون در واشنگتن کار کرده و هم‌زمان فعالیت های پژوهشی در شماری از مراکز تحقیقاتی اروپایی دارد. از آقای رحمانی پژوهش‌های فراوانی به زبان انگلیسی در حوزه افغانستان، امنیت منطقه‌ای و سیاست خارجی منتشر شده است.
این مقاله برای خبرنامه نگاشته شده و دیدگاه‌های که در آن آمده، مختص نویسنده آن می‌باشد و لزوما بازتاب سیاست نشراتی خبرنامه نیست.

چقدر این پست مفید بود؟

روی یک ستاره کلیک کنید تا به آن امتیاز دهید!

میانگین امتیاز 0 / 5. تعداد آرا: 0

تا الان رای نیامده! اولین نفری باشید که به این پست امتیاز می دهید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *