با آن‌که ازدواج زیر سن قانونی در دنیای غرب تبدیل به یک پدیده نادر شده، اینجا در شرق و در کشورهایی مثل افغانستان و ایران، نه تنها کاهش نیافته که در حال افزایش است. اما شهروندان این کشورها با وجود مهاجرت به کشورهای غربی، بازهم نتوانسته‌اند از این پدیده رهایی یابند.
اینجا در افغانستان خیلی از دختران زیر سن، از دنیای کودکی‌شان محروم و به ازدواج‌های اجباری محکوم می‌شوند.
در این راستا، کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان می‌گوید، با وجود کاهش در ثبت ازدواج‌های زیر سن، اما آمار این نوع ازدواج‌ها در کشور هم‌چنان بالاست. این کمیسیون مخصوصا نگران افزایش آمار ازدواج‌های زیر سن در مناطق ناامن افغانستان است.
ازدواج‌های زیر سن دختران، تنها در مناطق دوردست اتفاق نمی‌افتد، بلکه در قلب شهر کابل، پایتخت افغانستان نیز دختران زیادی هستند که کودکی‌شان به قمارزده شده و تن به ازدواج‌های اجباری می‌دهند.
این مشکل تنها ویژه خانواده‌های فقیر و کم‌درآمد نیست، بلکه حتی خانواده‌های مرفه و فرهنگی هم در مواردی دختران‌شان را پیش از رسیدن به سن قانونی، به عقد کسی درمی‌آورند.
در کابل برخی از زنانی آموزش‌دیده که قربانی ازدواج‌های زیر سن و اجباری شده‌اند، خود به صدای مطمینی برای دادخواهی از هم‌جنسان‌شان تبدیل شده‌اند.
«ریحانه عزیزی»، از وکلای مدافع زنان در کابل، در چهارده سالگی قربانی دعوای میراث خانوادگی شد. خانم عزیزی می‌گوید، با تجربه‌یی که از سرگذشت تلخش دارد، تمام توانش را برای دفاع از زنانی که به این سرنوشت سردچار می‌شوند، به کار میبندد.
ریحانه در گفتگو با بی.بی.سی گفته است: «خانم‌هایی که به دفتر ما مراجعه می‌کنند، در سنینی هستند که باید یک زندگی ایده‌آل داشته باشند. این‌ها بین ۲۱ تا ۳۵ سال دارند. اکثر این مراجعه‌کنندگان دارای تجربه ازدواج زیر سن هستند. این‌ها در سن ۱۲ تا ۱۴ سالگی ازدواج کرده‌اند». به گفته او، حتی خانم‌های هستند که تازه متوجه شده‌اند خانواده‌های‌شان در قبال پیشنهاد مالی کلان، تن به ازدواج آن‌ها داده‌اند.
ریحانه می‌گوید: «در سال ۱۳۹۶ در حدود ۹۰ مورد به دفتر ما مراجعه کرده که حدود نصف این قضایا مربوط به خشونت علیه زنان و ازدواج‌های زیر سن بوده است. در بیشتر این قضایا درخواست برای طلاق وجود دارد. در بعضی موارد خشونت آن‌قدر زیاد است که راهی برای ادامه زندگی مشترک دو طرف باقی نگذاشته است».
کمیسیون حقوق بشر افغانستان نیز می‌گوید آمار قربانیان ازدواج‌های زیرسن از مناطق ناامن کمتر گزارش داده می‌شود و همین دلیل نگران بالا بودن این آمار در این مناطق است.
شرایط زنان در افغانستان
در یک‌و‌نیم دهه گذشته، شرایط زندگی برای زنان در افغانستان تا حدودی بهتر شده است. از تصویب قوانین ویژه تا دسترسی بیشتر زنان و دختران به آموزش‌های عالی. با این‌همه، بسیاری از نهادهای مدافع حقوق بشر، افغانستان را بدترین مکان برای زنان و کودکان می‌شناسند.
وضعیت زنان در کشورهای همسایه
اما در بیرون از مرز افغانستان، در ایران هم آمار ازدواج‌های زیر سن قانونی تکان‌دهنده است. بر اساس گزارش‌های انجمن حمایت از حقوق کودکان در ایران، حدود 24 درصد ازدواج‌ها در این کشور مربوط به کودکان است. در مجموع در یک دهه گذشته، 400 هزار دختر زیر 15 سال در ایران ازدواج کرده‌اند.
کاهش چشم‌گیر میزان ازدواج‌های زیر سن در جهان
صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل(یونیسف) به تازگی اعلام کرده که شمار ازدواج کودکان در جهان به طرز چشم‌گیری کاهش یافته است. به گفته یونیسف، در یک دهه گذشته از ازدواج حدود ۲۵ میلیون کودک در جهان جلوگیری شده است.
یونیسف گفته است که در حال حاضر از هر پنج دختر، یکی زیر سن ۱۸ ازدواج می‌کند. ده سال پیش این رقم یک در چهار بود.
این نهاد گفته است که کشورهای جنوب آسیا بیشترین کاهش ازدواج‌های زیر سن را در یک دهه گذشته داشته‌اند. دلیل عمده کاهش این ازدواج‌ها در هند، آموزش بهتر برای دختران و آگاه ساختن آن‌ها از خطرات و آسیب‌های ازدواج زیر سن بوده است.
اما این مشکل در آفریقا هنوز پا برجاست. اتیوپی می‌تواند یک استثنا باشد. این کشور توانسته است میزان ازدواج‌های کودکان را به یک سوم کاهش دهد.
جلوگیری از ازدواج اجباری
در این راستا کشور سویدن برای جلوگیری از ازدواج‌های اجباری دختران، طرزالعمل عجیبی را روی دست گرفته است.
مقامات گوتنبرگ، دومین شهر بزرگ سویدن به دخترانی که می‌ترسند در سفر به خارج از یان کشور به ازدواج اجباری یا ختنه وادار شوند، توصیه می‌کند پیش از رسیدن به فرودگاه، یک قاشق در لباس زیر خود بگذارند تا مأموران فرودگاه هنگام بازرسی آن‌ها را شناسایی و متوقف کنند.
«کاترینا ایده‌گارد» که مسئول برخورد با خشونت خانوادگی در شهر گوتنبرگ است، می‌گوید: «این قاشق، هنگام عبور از در خروجی به سمت هواپیما، دستگاه‌های فلزیاب را به کار می‌اندازد و مأموران قربانی را از صف جدا می‌کنند و او می‌تواند به شکل خصوصی آن‌ها را در جریان بگذارد.» وی افزود: «این آخرین فرصت برای خبر کردن دیگران است».
ازدواج اجباری برای دختران زیر سن قانونی در سویدن ممنوع است و برای عاملان آن، مجازات زندان را در بر دارد. اما از آن‌جا که برخی خانواده‌های مهاجران در این کشور چنین برنامه‌هایی برای دختران خود دارند، دولت از مدارس و مددکاران اجتماعی خواسته بسیار هوشیار باشند.
این ازدواج‌های اجباری عموما هنگام تعطیلات تابستانی مدارس و با خروج خانواده از سویدن و در کشور زادگاه مهاجران انجام می‌شود. برای نمونه، پدری در سال ۲۰۱۶ محکوم شد که دختر خود را برای ازدواج اجباری به افغانستان برده است. و در موردی دیگر، پدر یک دختر ۱۴ ساله اهل اتیوپی او را به این کشور برده تا علی‌رغم میلش، با پسرعموی بزرگش ازدواج کند.
خانم ایده‌گارد گفت، پژوهشی در سال ۲۰۱۵ نشان داد که ۳۸ هزار زن و دختر مهاجر که در سویدن زندگی می‌کنند، احتمالا قربانی ازدواج اجباری یا ختنه شده‌اند. این افراد عموما در کشورهای سومالی، اریتره، اتیوپی، مصر و گامبیا به دنیا آمده بودند.