محمد اشرف غنی، رییس جمهور افغانستان نجیب‌الله احمدزی، رییس کمیسیون مستقل انتخابات این کشور را از سمتش برکنار کرده و از نهادهای مربوطه خواسته تا فهرست نامزدان جدید را برای انتخاب عضو جدید کمیسیون انتخابات پیشنهاد کنند.
در حکم رییس جمهور غنی آمده است که «براساس فیصله و مطالبه مورخ 21 عقرب سال جاری کمیسیون مستقل انتخابات مبنی بر عزل نجیب‌الله احمدزی از عضویت آن کمیسیون، هدایت داده می‌شود تا نهادهای مربوطه لیست کاندیدان جدید را به منظور تعیین یک تن عضو کمبود آن کمیسیون به ریاست جمهوری معرفی نمایند.»
نجیب‌الله احمدزی یک سال پیش به عنوان رییس کمیسیون انتخابات افغانستان تعیین شده بود. اکنون ریاست جمهوری افغانستان می‌گوید که اعضای کمیسیون انتخابات خواهان برکناری آقای احمدزی شده و رییس‌جمهور درخواست آنان را پذیرفته است.
انتقادها
برکناری رییس کمیسیون انتخابات همزمان با افزایش انتقادها از کارکرد این کمیسیون صورت می‌گیرد. پیش از این 12 جریان سیاسی در افغانستان خواهان برکناری اعضای کمیسیون انتخابات و آوردن اصلاحات قابل قبول در این کمیسیون شده بودند.
علاوه بر این عطا محمد نور، والی بلخ و رییس اجرایی حزب جمعیت اسلامی افغانستان نیز خواهان لغو کمیسیون‌های انتخاباتی و یا آوردن اصلاحات بنیادی در این کمیسیون‌ها شده بود.
در کنار منتقدان کمیسیون انتخابات، شماری از جریان‌های سیاسی و نهادهای ناظر بر روند انتخابات افغانستان خواهان آوردن اصلاحات و برگزاری انتخابات به موقع شده و گفته بودند که برکناری اعضا یا لغو کمیسیون‌ها راه حل نیست زیرا در روند برگزاری انتخابات را با تاخیر روبرو می‌سازد.
نعیم ایوب‌زاده، رییس اجرایی بنیاد انتخابات شفاف افغانستان یا تیفا روز یکشنبه، 21 عقرب، گفت که اطرافیان رییس‌جمهور و رییس اجرایی در طول ده ماه گذشته تلاش کرده‌اند تا ساختار کمیسیون‌های انتخاباتی بی‌اعتبار شده و اعتماد مردم نسبت به روند انتخابات بیشتر از قبل کاهش یابد.
او گفته بود که برکناری اعضای کمیسیون‌های انتخاباتی راه حل نیست و باید روی اصلاح ساختار انتخاباتی توجه شود.
گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی افغانستان نیز پیشتر از این گفته بود که انتخابات باید در زمان تعیین شده برگزار شود و تغییر در ترکیب فعلی کمیسیون انتخابات باعث می‌شود تا انتخابات آینده به تاخیر بیافتد.
فشار یا بی‌کفایتی؟
اعضای کمیسیون انتخابات افغانستان پیش از این در مواردی دچار اختلاف شده بودند. علاوه بر این وجود فساد در این کمیسیون از دیگر موارد جنجالی است که تاکنون رسانه‌ای شده است.
شماری از اعضای کمیسیون انتخابات گفته بودند که رییس کمیسیون، شماری از تصمیم‌ها را به دور از چشم سایر اعضا می‌گیرد و دیگران در جریان این تصمیم‌گیری‌ها قرار ندارند.
نجیب‌الله احمدزی همچنان متهم به ضعف مدیریتی است. شماری از اعضای کمیسیون انتخابات هم‌چنین گفته‌اند که فساد در سطوح مختلف کمیسیون وجود داشت بنابراین آنان خواهان درخواست برکناری آقای احمدزی شدند.
یکی از اعضای کمیسیون انتخابات که نمی‌خواهد در این گزارش از او نام برده شود، به خبرنامه گفت که “جامعه مدنی اعتراض داشت، جامعه بین‌المللی از مدیریت‌اش ناراضی بود و همچنان احزاب سیاسی افغانستان از او انتقاد داشتند.”
محمد یوسف رشید، رییس فیفا یا بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان به این باور است که از مدت‌ها به این طرف نوعی نارضایتی از کارکرد کمیسیون انتخابات و رییس کمیسیون در حکومت موجود بود.
آقای رشید در گفت‌وگو با خبرنامه گفت که پنج عضو کمیسیون انتخابات در نامه‌ای از ناتوانی نجیب‌الله احمدزی در بخش رهبری و مدیریت کمیسیون انتخابات و چالش‌هایی که می‌تواند برای انتخابات داشته باشد، به رییس‌جمهور گزارش داده بودند.
غیرقانونی و بر اساس مشوره‌های غلط
در همین حال نجیب‌الله احمدزی، رییس برکنار شده کمیسیون انتخابات مدعی است که او بر اساس مشوره‌های غلط از سوی رییس‌جمهور برکنار شده و درخواست اعضای کمیسیون برای برکناری او نیز غیرقانونی است.
آقای احمدزی امروز در یک نشست خبری گفت که گزارش‌های اعضای کمیسیون انتخابات در مورد او بی‌بنیاد است و این اعضا باید از سمت‌شان کناره‌گیری کنند. به گفته‌ی او، برخی از اعضای کمیسیون انتخابات به جای منافع ملی بر منافع شخصی، تیمی و قومی پافشاری دارند.
او همچنان رییس‌جمهور غنی را متهم به نقض قانون اساسی کرد و گفت که مردم افغانستان از حکومت فعلی نباید انتظار برگزاری انتخابات را داشته باشند.
افزون بر این نجیب‌الله احمدزی روز گذشته گفته بود که اکرم خپلواک، رییس دبیر خانه شورای عالی صلح و مشاور سیاسی رییس جمهور غنی از وی با تهدید خواسته بود که استعفا بدهد.
در همین حال شاه‌حسین مرتضوی، سخنگوی رییس جمهور افغانستان می‌گوید که در متن حکم رییس‌جمهور گفته شده که “براساس فیصله و مطالبه کمیشنران کمیسیون، آقای احمدزی از سمتش برکنار شده است.”
او در گفت‌وگو با خبرنامه گفت که یکی از تعهدات جدی حکومت وحدت ملی برگزاری انتخابات شفاف است و رییس‌جمهور همواره تاکید کرده که کسی نمی‌تواند در کار کمیسیون انتخابات دخالت کند.
آقای مرتضوی گفت که «پروسه انتخابات یک پروسه ملی و پر مسوولیت است. هم مردم و هم حکومت انتظار داشتند که کارها مطابق تقسیم اوقات به شکل درست اجرا شود ولی حالا کمیشنران، خواستار عزل احمدزی شده و به همین دلیل هم برکنار شده است.»
ریاست جمهوری افغانستان اما می‌گوید که رییس جمهور بارها تاکید کرده که هیچ شخصی حق مداخله در برنامه انتخابات را ندارد و کسی از آدرس ریاست‌جمهوری هم در این روند مداخله نداشته است.
واکنش‌ها
درحالی که برکناری رییس کمیسیون انتخابات بحث تازه‌ای را به داستان انتخابات افغانستان افزوده، حساسیت موضوع انتخابات نیز مورد پرسش قرار گرفته است.
اعضای کمیسیون‌های انتخاباتی افغانستان سال گذشته پس از یک دوره زمان‌گیر و طولانی از طریق کمیته گزینش معرفی و بعد از مصاحبه رییس‌جمهور برای مدیریت این نهاد انتخاب شدند.
رحمت‌الله نبیل، رییس پیشین امنیت ملی افغانستان گفته است که «چه کسی با او (نجیب‌الله احمدزی) مصاحبه کرد و معیارهای انتخاب او چیست؟ چرا اکنون اخراج شده است؟»
هوگو لارنس، سرپرست سفارت امریکا در کابل نیز گفته است که مدیریت سالم در کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان وجود ندارد.
آقای لارنس گفته است که «معضل انتخابات حساس است. به نظر من در این مورد مشکلاتی وجود دارد. در سطح رهبری کمیسیون انتخابات مشکلات وجود دارد و شما به یک رهبریت و مدیریت مسلکی نیاز دارید چون انتخابات برای آینده این کشور خیلی مهم است.»
در همین حال فیفا می‌گوید اصلاحات در کمیسیون انتخابات افغانستان سیستم محور نشد و کمیسیون به یک ماشین تولیدی اعضا تبدیل شده است.
به باور فیفا در جریان سه سال گذشته روی اصلاحات بنیادی کار صورت نگرفته و اگر کار می‌شد بحث قومی، توانمندی و مسایل سلیقه‌ای دیگر معنا نداشت.
تاثیرات
برکناری رییس کمیسیون انتخابات افغانستان در شرایط حساس کنونی گره تازه‌ای را در روند انتخابات و کار این کمیسیون افزوده است. هرچند بر اساس قانون، معاون عملیاتی کمیسیون انتخابات در نبود رییس مسوولیت پیشبرد امور مربوط به این نهاد را دارد اما از آن‌جایی که تعداد اعضا بر روی تصمیم‌گیری تاثیرگذار است، نبود یک عضو می‌تواند یک چالش باشد.
درحالی که مشکلات امنیتی و نبود بودجه از مشکلات عمده فراروی انتخابات آینده پارلمانی در افغانستان گفته می‌شود، برکناری رییس کمیسیون انتخابات در چنین شرایطی دشواری‌های روند انتخابات را بیشتر می‌سازد. اکنون براساس قانون، کمیته گزینش باید فهرستی از نامزدان جدید را به رییس‌جمهور ارایه کند تا از میان آنان فردی به عنوان عضو جدید این کمیسیون انتخاب شود.
آگاهان در زمینه هشدار می‌دهند که اگر این روند طولانی و زمان‌بر شود، انتخابات آینده با چالش‌های بیشتری روبرو شده و سلامت انتخابات زیر سوال می‌رود.
یکی از اعضای کمیسیون انتخابات که نمی‌خواهد از وی نام گرفته شود، گفت که «امیدوارم به زودی عضو جدید بیاید که رهبری صادق و متعهد باشد، ماشین انتخابات را به پیش ببرد تا به وقت تعیین شده برسیم. اگر عضو جدید قرار شود که تا یک ماه دیگر نیاید تمام پروسه‌ها کُند می‌شود.»
یوسف رشید رییس فیفا نیز به این باور است که در قدم نخست تاثیرات برکناری رییس کمیسیون در صورتی که روند انتخاب عضو جدید طولانی شود، تاخیر طولانی مدت در انتخاب عضو جدید و در کل روند آمادگی‌ها برای انتخابات سال آینده است.
افزون بر این اعضای کمیسیون انتخابات بسیاری از تصمیم‌های مربوط به این نهاد را در کمیسیون به رای می‌گذارند. رای اکثریت هفت عضو کمیسیون انتخابات، تعیین کننده است. درصورتی که یک عضو این کمیسیون کم شود، ممکن است تصمیم‌گیری براساس رای اکثریت و اقلیت با چالش مواجه شود.
او گفت: «بدون رییس ممکن است روند کاری‌شان با کندی مواجه شود. تصامیم لازم را برای آینده انتخابات نگیرد. درحال حاضر کمیسیون روی طرزالعمل پروسه ثبت نام کار می‌کند. اگر در برخی موارد ایجاد تصمیم‌گیری جمعی داشته باشد، ممکن است اعضا به شکل مساوی در دو طرف قرار بگیرند.»
نگرانی‌ها
نگرانی آگاهان در این مورد اکنون این است که عزل و نصب افراد بجای آوردن اصلاحات بنیادی، تبدیل به یک فرهنگ شود و موضوعات به شکل موقت مطرح شود. دوام این وضعیت می‌تواند در آینده نیز دنبال شود و یا هم در کمیسیون شکایات انتخاباتی نیز تکرار گردد.
علاوه بر این کمیسیون‌های انتخاباتی افغانستان پیش از این نیز دچار مشکلات بوده است. چندین کارمند ارشد کمیسیون مستقل انتخابات و کمیسیون شکایات انتخاباتی به دلیل دست داشتن در فساد برکنار شده‌اند.
همه این چالش‌ها، انتخابات سال آینده پارلمانی و شوراهای شهرستان‌ها را که قرار است به تاریخ 16 سرطان 1397 برگزار شود، در ابهام و تاریکی قرار می‌دهد و شایعات مبنی بر برگزار نشدن انتخابات را تقویت کند. افزون بر این جنجال‌های جاری می‌تواند شفافیت انتخابات و قابل قبول بودن آن برای همگان را نیز بیشتر از قبل زیر سوال ببرد.