به دنبال اعلام سفیر چین در کابل از آغاز کار ساخت راهآهن چین – افغانستان، رییس اداره مستقل راهآهن افغانستان می‌گوید که افغانستان آمادگی جدی برای اجرایی این طرح پنج‌جانبه دارد. محمد یما شمس، رییس اداره مستقل راهآهن افغانستان، به خبرنامه گفت که انجام مطالعات تخنیکی- اقتصادی این پروژه‌ی پنج‌جانبه از قسمت شیرخان بندر تا شبرغان با هزینه 9 میلیون دالر تکمیل شده و قرار است که کارهای عملی این پروژه به زودی آغاز شود.
یو جینک سفیر جدید چین، روز یکشنبه گذشته، در دیدار با رییس جمهور غنی از آغاز ساخت خط راهآهن افغانستان و چین، در آینده نزدیک خبر داد. دفتر مطبوعاتی ریاست جمهوری افغانستان اعلام کرده که در این ملاقات سفیر چین از عزم جدی کشورش برای تکمیل این پروژه پنج‌جانبه خبر داده است.
شبکه‌ی خط آهن که از چین به افغانستان می‌آید، از کشورهای قرغزستان و تاجکستان عبور کرده و بعد از آن از طریق شمال افغانستان به خط آهن ایران وصل می‌شود. این پروژه 2100 کیلومتر طول دارد که حدود 1154 کیلومتر آن از خاک افغانستان عبور می کند.
توافق‌نامه مطالعاتی امکان سنجی پروژه این خط آهن، در دسامبر سال 2014 میلادی میان کشورهای چین، قرغزستان، افغانستان، تاجکستان و ایران امضا شد. بر اساس این تفاهم‌نامه هر کشور مکلف شده تا بررسی‌های فنی و اقتصادی این پروژه را تا نیمه سال ۲۰۱۶ میلادی به پایان برسانند.
نگرانی چین و جدیت افغانستان
با آن که سفیر چین از آغاز به کار این پروژه خبر داده، اما این کشور نگرانی شدیدی را به خاطر چالش‌های امنیتی افغانستان، در مورد تکمیل نشدن این پروژه ابراز داشته اند. این نگرانی چینی‌ها و کشورهای دخیل این پروژه در جلسات مقدماتی این طرح پنج جانبه نیز مطرح شده بود.
اما دولت افغانستان اعلام کرده است که امنیت این پروژه را تامین خواهد کرد. محمد یما شمس، رییس اداره مستقل راهآهن افغانستان تصریح کرد که چالش های امنیتی نمی‌تواند به عنوان یک مانع برای ساخت این پروژه باشد. او گفت که حکومت افغانستان نمی‌خواهد به هیچ‌عنوان دو پروژه مهم تاپی و راهآهن را به خاطر چالش‌های امنیتی از دست داده و یا هم به تاخیر بیاندازد. به همین جهت، به گفته‌ی رییس اداره مستقل راه آهن افغانستان، رییس جمهور به شورای امنیت ملی، قوای پولیس و هم‌چنان به قوای مسلح دستور داده است که با هماهنگی وزارت امور داخله و ارگان‌های محل، امینت این پروژه را تامین کند. از سوی هم به ریاست اداره راهآهن افغانستان دستور داده شده است که با مردم مناطق که این خط از آن عبور می‌کند، از نزدیک گفتگو صورت گیرد تا در باره اهمیت آن آگاهی‌دهی شده و موانع اجرایی شدن این پروژه برداشته شود.
شاه‌راه بزرگ اقتصادی
به باور عمومی، ساخت خط آهن چین- افغانستان که از ولایات قندوز، بلخ، جوزجان، فاریاب، بادغیس و هرات می‌گذرد، برای اولین بار افغانستان را به راهآهن خاورمیانه و مناطق اورآسیا وصل می‌کند. این پروژه از آن جا اهمیت بیشتر یافته است که بزرگ‌ترین پروژه‌های معدنی افغانستان به دلیل عدم اتصال این کشور به سیستم حمل و نقل بین المللی ریلی و زمینی اجرایی نشده اند.
در عین حال، مهدی روحانی سخنگوی وزارت فواید عامه افغانستان، در گفتگو با خبرنامه اعلام داشت که این خط سالانه می‌تواند بین 200 الی 300 میلیون دالر آمریکایی عواید ترانزیتی داشته باشد. همین امر موجب شده است که مقامات افغان با پشتیبانی کامل از این طرح، این راهآهن را شاه‌راه بزرگ اقتصادی در اقتصاد افغانستان بدانند.
پروژه های بیشتر
افغانستان علاوه بر پروژه راه آهن با چین، دو تفاهم نامه دیگر را نیز برای ساخت خط آهن در منطقه امضاء کرده که در مراحل اجرایی قرار دارد. این پروژه‌ها شامل تفاهم‌نامه راهآهن سه جانبه میان افغانستان، ترکمنستان و تاجکستان و تفاهم‌نامه دو جانبه ایران- افغانستان می شوند.
پروژه‌ی سه جانبه اعمار خط آهن شمال افغانستان، 640 کیلومتر از خاک افغانستان می‌گذرد. این خط درشمال کشور از آقینه شروع شده و از اندخوی، شبرغان، مزارشریف و قندوز می‌گذرد و به بندر شیرخان می‌رسد. در مورد این خط آهن دو نشست در کشورهای ترکمنستان و تاجکستان برگزار شده و قرار است جلسه‌ی سوم به میزبانی افغانستان به زودی در کابل دایر شود. به گفته‌ی مهدی روحانی، مطالعات تخنیکی و اقتصادی این راه آهن بخش‌های از آقینه، اندخوی، شبرغان و مزارشریف تکمیل شده و مطالعات متباقی، قندوز و شیرخان بندر باقی مانده است.
پروژه دیگر راهآهن افغانستان، پروژه دو جانبه افغانستان – ایران است که 62 کیلومتر از طرف ایران تا میدان هوایی هرات طول دارد. کار این پروژه از طرف کشور ایران به‌طور قابل ملاحظه‌ای پیش رفته است. به گفته سخنگوی وزارت فواید عامه، این پروژه تا آخر سال جاری میلادی تکمیل خواهد شد.
راه طولانی
با آن که راهآهن راه طولانی را در افغانستان طی کرده است که اولین بار در زمان شاه امان الله در شهر کابل اولین خط آهن به طول هفت کیلومتر از قصر دارالامان تا چوک دهمزنگ اعمار شده بود، اما توفیق چندانی در این کشور نداشته است.
افغانستان پس از آن تنها دو کیلومتر راه آهن در شهر بندری حیرتان در مرز ازبکستان داشته است که در زمان اتحاد جماهیر شوروی اعمار شده بود. طرح های محمد دواود خان در این زمینه اما به دلیل تحولات سیاسی هیچ‌گاهی انجام نشد.
اما پس از آن که در سال 1391 اداره مستقل راه آهن در چوکات وزارت فواید عامه افغانستان ایجاد شد، اولین خط آهن از حیرتان – مزار شریف به طول هفتادو پنج کیلومتر اعمار شد. بر این اساس، با آن که راه آهن عمر طولانی در افغانستان داشته است، اما هنوز راه طولانی در پیش دارد تا سراسر افغانستان به خط آهن داخلی و منطقه‌ای وصل شود.
عبدالله رحمانی همکار این گزارش بوده است