دفتر معاونیت سازمان ملل در افغانستان(یوناما) در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرد که در حمله‌ی هوایی نیروهای امنیتی به تاریخ دوم ماه اپریل در دشت ارچی قندز، دست‌کم ۳۶ غیرنظامی کشته و ۷۱ نفر دیگر رخمی شده‌اند.
یوناما روز دوشنبه(۷ اپریل) گزارش داد که ۳۰ تن از کشته‌شدگان و ۵۱ نفر از زخمیان این رویداد کودکان بوده‌اند.
این نهاد همچنان تأکید کرده که نمی‌تواند تأیید کند که آیا کشته و زخمی‌شدگان این رویداد همه غیرنظامی بودند یا هم اعضای گروه طالبان. گزارش یوناما همچنان حاکی است که «معلومات معتبر اضافی» در دست است که نشان‌دهندۀ ارقام بلندتر تلفات در این حملات می‌باشد.
گزارش این نهاد بر اساس مصاحبه با بیش از ۹۰ نفر از آسیب‌دیدگان و شاهدان عینی این رویداد، مقام‌های دولتی، کارمندان صحی، اجتماعات بزرگ مشورتی در شهر قندز و گزارش‌های هیأت حقیقت‌یاب که به محل دسترسی داشتند، تهیه شده است.
در این گزارش آمده است: «حکومت طی حمله هوایی که رهبران بلندپایه طالبان موجود در ساحه را هدف قرار داده است، از راکت‌ها و ماشین‌دارهای ثقیل برای شلیک به محل یک گردهمایی مذهبی و اطراف آن استفاده کرده است.»
حکومت افغانستان پس از این حمله که واکنش‌های زیادی را بر انگیخت، ویدیویی را نشر کرد که جریان گردهمایی طالبان را در زیر پرچم آن گروه در ساحۀ حمله نشان می‌داد.
مقام‌های افغان همچنان نام آن‌عده فرماندهان و رهبران طالبان را نشر کرد که در این حمله کشته شده بودند و به گفته مقام‌ها، شماری از این افراد طالبان برای شرکت در این نشست از شورای کویته حضور یافته بودند.
محمد رادمنش، معاون سخنگوی وزارت دفاع افغانستان در یک نشست خبری در کابل گفت: «در حمله هوایی در دشت ارچی، بیش از ۳۰ تندرو به شمول ۹ فرمانده طالبان کشته شده و شمار زیاد دیگر، مجروح شده‌اند.»
تجمعی با ماهیت مذهبی یا نظامی؟
ساعت 12:30 بعد از ظهر روز دوم اپریل در شهرستان دشت ارچی ولایت قندز، نیروهای هوایی افغان با استفاده از چرخ‌بال MD530 دارالعلوم هاشمیه را در قریه لغمانی بمباران کردند؛ جایی که یک گروه بزرگ از مردان و پسر بچه‌ها در یک فضای باز برای مراسم مذهبی «دستاربندی» جمع شده‌بودند تا برنامه حفظ قرآن توسط شاگردان 9 ساله را تجلیل کنند. یوناما برآورد کرده که در این برنامه حدود 500 تا 1500 تن به‌شمول تعداد زیادی از کودکان شرکت کرده‌بودند.
دفتر معاونیت سازمان ملل در افغانستان تثبیت کرده که مراسم مذهبی مذکور، در آن منطقه به‌صورت گسترده تبلیغ و شناخته شده بود؛ و 400 پوستر که در آن فارغین و مهمانان خاص از سراسر افغانستان را نشان می‌داد، چاپ شده بود. اشتراک کنندگان شامل فارغین و دانش‌آموزان مدرسه مذکور بودند. علاوه برآن شاگردان و بزرگان مذهبی از مدارس و مساجد مناطق هم‌جوار و سایر مناطق افغانستان که دعوت شده بودند، به شمول تعداد زیاد پسربچه‌ها و مردان از آن محل نیز در مراسم اشتراک کرده بودند.
بر اساس رسم محلی، قرار بود نان چاشت نیز بعد از مراسم صرف شود که ممکن سبب جذب و کشاندن بعضی از اشتراک کنندگان، به‌ویژه کودکان به مراسم شود. با این وجود کسانی‌که توسط یوناما مصاحبه شده‌اند، با استناد به سخنرانی‌های رهبران مذهبی، مراسم فراغت را عمدتا دارای ماهیت مذهبی تعریف کرده‌اند. شاهدان همچنان گفته‌اند که اعضای غیرمسلح طالبان در بین اشتراک‌کنندگان نیز حضور داشتند که یک امر غیر عادی در تجمعات محل نیست.
چندین اشتراک‌کننده گفته است که یک تعداد کمی از سخنرانان پیام‌های سیاسی ارایه کردند، ولی هیچ یک از منابع که توسط یوناما مصاحبه شده‌اند، نگفته‌اند که مراسم هدف نظامی داشت یا ربطی به فعالیت‌های نظامی داشته باشد.
از سویی هم وزارت دفاع در واکنش به نشر گزارش سازمان ملل در پیوند به کشته و زخمی شدن غیرنظامیان در حمله هوایی ارتش در دشت ارچی قندز، گفته است تحقیق حکومت در این مورد تا هنوز تکمیل نشده و بررسی دقیق این رویداد به زمان بیشتر نیاز دارد.
محمد رادمنش، سخنگوی وزارت دفاع گفته است: «وزارت دفاع گزارش سازمان ملل را مطالعه کرده و باز هم تدقیق می‌کنیم و معلومات بیشتری را بعداً به‌طور حقیقی با رسانه‌ها شریک خواهیم ساخت.»
چارچوب حقوقی
یوناما در مورد این حمله گفته است که جنگ مسلحانه در افغانستان، یک جنگ مسلحانه داخلی بین نیروهای حامی دولت و گروه‌های مسلح مخالف دولت است.
این نهاد تأکید کرده که کنوانسیون‌های ژنو معیارهای حداقلی را برای جنگ‌های داخلی تعیین نموده که طرف‌های درگیر باید آنها را رعایت کنند. علاوه بر آن، طرف‌های درگیر جنگ در این کشور مجبور به مراعات احکام میثاق الحاقی دوم کنوانسیون ژنو مصوب 1997 که افغانستان به آن پیوسته و همچنان احکام حقوق بین‌الملل عرفی نیز می‌باشند.
با این وجود، مطابق حقوق بین‌الملل، جوانب درگیر منازعه مسلحانه ملزم به احترام به اصول «تشخیص، احتیاط و تناسب» در منازعات مسلحانه به شمول برنامه‌ریزی عملیات نظامی می‌باشند.
با این حال یوناما در گزارشش تأکید کرده است که «قبل از عملیات، طرف‌های منازعات مسلحانه مکلف به اتخاذ تمام تدابیر احتیاطی ـ الزامی می‌باشند که درستی این امر تأیید شود که اهداف نظامی می‌باشند. همچنان ابزار و روش‌های جنگی را انتخاب کنند که از تلفات ملکی و خسارات به ملکیت‌های این افراد اجتناب گردد یا آنها را به حداقل برساند.»
از سویی هم شماری آگاهان بخش نظامی نیز تأکید دارد که حکومت نباید هدفی که خیلی هم از نگاه نظامی مهم باشد، ولی پای تلفات ملکی در میان باشد، انجام دهد.
عتیق‌الله امرخیل، آگاه بخش نظامی به خبرنامه گفت: «به خاطر این‌که همه افرادی که در یک جامعه و در یک منطقه زندگی می‌کنند، همه‌اش طرفدار دولت یا طرفدار طالب نیست. درست است که ما باید ضد دشمنان خود حملات گسترده انجام دهیم، اما کسانی که با خشونت در مقابل دشمنان عمل کرده‌اند، ناکام بوده‌اند و بر عکس، کسانی که باتدبیر عمل کرده‌اند، موفق بوده‌اند.»
طرزالعمل تازه برای چگونگی حملات هوایی
با این حال کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان نیز تأکید می‌کند که این کمیسیون به صورت «متواتر» به حکومت افغانستان پیشنهاد کرده که در حملات هوایی باید دقت کامل صورت گیرد تا افراد ملکی در این حملات آسیب نبینند.
مقام‌های این کمیسیون تأکید دارند که آنان طرزالعملی را به نهادهای دفاعی و امنیتی افغانستان سپرده‌اند که در حال حاضر کار روی آن در ریاست جمهوری این کشور جریان دارد. به گفته مقام‌های کمیسیون حقوق بشر افغانستان، این طرزالعمل از نگاه حقوقی مشخص می‌کند که در کدام موارد و با چه شرایطی حمله هوایی صورت و یا حمله‌های بزرگ‌تر دیگر صورت گیرد.
بلال صدیقی، سخنگوی کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان به خبرنامه گفت: «امیدوار هستیم که این طرزالعمل در عمل نیز تطبیق شود، پیشنهادهایی را که ما انجام داده‌ایم، فعلا کار روی آنها جریان دارد و بعد از تعدیلات، این طرزالعمل رسمی خواهد شد. تأکید ما این است که چگونگی اجازه حملات هوایی به گونه‌یی تنظیم شود که اطمینان کامل حاصل شود، تلفات ملکی کمتری انجام خواهد شد.»
مقام‌های کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان تأکید دارند که این کمیسیون از هر دو طرف درگیر منازعه همواره خواسته که به قوانین بشردوستانه بین‌المللی احترام قایل شوند. آنان تأکید دارند که طرف‌های درگیر نباید افراد ملکی را مورد حمله قرار دهند و همچنان نباید از حملات انتحاری که بیشتر قربانیان آن غیرنظامی است، استفاده کنند.
آقای صدیقی گفت: «پیشنهاد ما برای حکومت این است که در حملات هوایی دقت داشته باشند و همچنان برای مخالفان مسلح افغانستان که قوانین بشردوستانه بین‌المللی را احترام نمی‌گذارند، پیشنهاد ما این است که حکومت افغانستان باید از محکمه جزای بین‌المللی کمک بگیرد که با این‌ها برخورد جدی صورت گرفته و مورد پیگرد عدلی قرار گیرند که دیگر جرأت نکنند حملات انتحاری انجام دهند.»
افرایش حملات هوایی؛ تاکتیک جدید جنگی افغانستان
پس از گسترش حملات طالبان در کابل و چند شهر دیگر افغانستان، نیروهای امریکایی مستقر در این کشور حملات هوایی‌شان را بر مواضع داعش و طالبان، از بدخشان تا هلمند و قندز آغاز کرده‌اند. این حملات که توسط هواپیماهای B52 انجام می‌شود، مراکز آموزشی و تولید مواد مخدر مربوط به طالبان، داعش و تحریک اسلامی ترکستان شرقی را هدف قرار داده‌اند.
عملیات هوایی نیروهای امریکایی در افغانستان بخشی از استراتژی جدید دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا است که در حال حاضر شدت گرفته است. پس از اعلام این استراتژی، از یک‌سو شمار نیروهای امریکایی در افغانستان افزایش یافته و از سوی دیگر، هواپیماهای جنگی چون A-10 و B52 نیز در اختیار نیروهای امریکایی گذاشته شده تا در مبارزه با هراس‌افگنی از آن استفاده شود.
جنرال «جیمز هِکر»، فرمانده کل نیروهایی هوایی امریکا در افغانستان پیش‌تر گفته بود که عملیات‌های هوایی یکی از گزینه‌هایی است که طالبان را مجبور می‌سازد تا دست از جنگ برداشته و پای میز مذاکره حاضر شوند.
هواپیماهای B52 امریکایی تاکنون طالبان، داعش و تحریک اسلامی ترکستان شرقی را در ورودج بدخشان در نزدیکی مرز چین و تاجیکستان، هلمند و جوزجان بمباران کرده است. در این مناطق مراکز آموزشی و تربیتی
شورشیان بوده که در آن نیروهای جدید، آموزش‌هایی چون بمب‌گذاری، بمب‌سازی و حملات انتحاری را فرا می‌گرفته‌اند.
با این حال مقام‌های وزارت دفاع افغانستان می‌گویند که حملات هوایی بر مواضع هراس‌افگنان بیشتر شده و هر هدفی که از سوی «مرکز سوق و اداره ملی نظامی» به نیروهای امریکایی داده شود، آنان بمباران می‌کنند و نتیجه این حملات نیز مثبت است.
افزودن دیدگاه