کم خونی در بارداری شایع است. زنان باردار اغلب زمانی دچار کم خونی می‌شوند که گلبول‌های قرمز کافی برای انتقال اکسیژن به بافت‌های بدن وجود نداشته باشد. با این حال کم خونی در بارداری ممکن است دلایل دیگری نیز داشته باشد.
کم خونی خفیف ممکن است باعث ایجاد احساس خستگی در فرد شود، اما اگر دچار کم خونی شدید شوید و به درمان توجه نکنید، عوارض جدی در پی خواهد داشت.
در واقع، کم خونی در دوران بارداری می‌تواند منجر به تولد زودرس، وزن کم هنگام تولد و حتی مرگ مادر شود. برای این که بتوانید از کم خونی جلوگیری کنید، باید در مورد انواع کم خونی، علائم رایج آن و گزینه های درمانی کم خونی بیشتر دانید تا خطرات ناشی از آن را کم کنید.
علت کم خونی در بارداری چیست؟
در حالی که کم خونی خفیف برای بسیاری از زنان در دوران بارداری رایج است، اما اگر کنترل نشود، می‌تواند به یک مشکل جدی تر تبدیل شود. کم خونی فیزیولوژیکی (یا کم خونی رقیق کننده) یک فرآیند معمولی مرتبط با بارداری است که در اثر افزایش حجم کلی خون در دوران بارداری، حجم مایع (پلاسما) بیشتر شده و در نتیجه درصد گلبول های قرمز در خون هم کاهش پیدا می‌کند.
اما انواع دیگری از کم خونی هم وجود دارند که شامل موارد زیر می‌شوند:
کم خونی ناشی از کمبود آهن
در دوران بارداری، بدن زنان سخت‌تر و بیشتر کار می‌کند تا مواد مغذی بیشتری برای جنین در حال رشد، فراهم کند. همین امر نیز باعث افزایش 45 درصدی حجم خون می‌شود. از طرفی بدن شما نیز آهن مورد نیاز برای ساخت هموگلوبینش را در اختیار جنین قرار می‌دهد.
این افزایش در حجم خون و تولید هموگلوبین باعث انتقال اکسیژن و مواد مغذی حیاتی به کودک می‌شود اما نیاز روزانه مادر به مواد معدنی ضروری مثل آهن را نیز افزایش می‌یابد. همین امر هم می‌تواند منجر به کاهش تولید هموگلوبین (جزء حامل اکسیژن در گلبول قرمز) یا کمبود آهن شود.
کم خونی ناشی از کمبود فولات
کم خونی ناشی از کمبود فولات یکی دیگر از انواع کم خونی رایج است که در دوران بارداری، مادر تجربه می‌کند، زیرا زنان باردار به سطوح بالاتر فولات نیاز دارند. اسید فولیک یک ویتامین محلول در آب است که به جلوگیری از نقص لوله عصبی یا مشکلات شناختی مغز در دوران بارداری کمک می‌کند.
کمبود ویتامین B12
ویتامین B12 نیز توسط بدن در تولید گلبول‌های قرمز خون استفاده می‌شود. این ماده عمدتاً در غذاهای غنی شده و محصولات حیوانی مانند گوشت، ماهی، مرغ و تخم مرغ یافت می‌شود.
به همین دلیل، زنانی که در دوران بارداری به طور منظم غذاهای حاوی ویتامین B12 به خصوص گیاه‌خواران و وگان‌ها مصرف نمی‌کنند، بیشتر در معرض خطر کمبود این ویتامین قرار می‌گیرند. همچنین ممکن است برخی از افراد در پردازش B12 نیز مشکل داشته باشند که می‌تواند منجر به کمبود این نوع ویتامین شود. در بیشتر موارد زنان همزمان از کمبود فولات و ویتامین B12 رنج می‌برند.
علائم کم خونی چیست؟
در حالی که موارد خفیف کم خونی ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند، علائم کم خونی ممکن است شامل مواردی مانند خستگی، رنگ پریدگی پوست یا تنگی نفس باشد. اگر در دوران بارداری کم خونی داشته باشید، احتمال این که همه علائم را تجربه کنید یا هیچ علائمی نداشته باشید، وجود دارد به همین دلیل بهتر است حتما به پزشک مراجعه کنید و تحت معاینه قرار بگیرید.
عوامل خطر کم خونی در بارداری
در صورتی که موارد زیر در مورد شما صدق می‌کند بیشتر در معرض کم خونی قرار دارید:
- چند قلو باردار باشید
- دو یا چند بارداری پشت سر هم داشته باشید
- به اندازه کافی غذاهای غنی از آهن نخورید
- قاعدگی های سنگین را قبل از باردار شدن تجربه کرده باشید
- به طور معمول در نتیجه تهوع صبحگاهی استفراغ کنید
تشخیص کم خونی
در طول بارداری، زنان باردار معمولاً یک آزمایش شمارش کامل خون (CBC) انجام می‌دهند تا در اولین جلسه کم خونی مادر بررسی شود. همچنین در اواخر باردرای نیز این آزمایش انجام می‌شود.
پزشک مقدار و اندازه گلبول‌های قرمز مادر و همچنین سطح هموگلوبین، فریتین، فولات یا ویتامین B12 او را بررسی می‌کند سپس با توجه به وضعیت مادر دارو تجویز می‌کند.
درمان و پیشگیری از کم خونی
کم خونی شدید در دوران بارداری معمولا با تزریق خون درمان می‌شود. با این حال، کم خونی با پیروی از یک رژیم غذایی غنی قابل پیشگیری است. همچنین برای پیشگیری از کم خونی در دوران بارداری، حتما به این نکات توجه کنید:
مصرف ویتامین های دوران بارداری
ویتامین‌های دوران بارداری معمولاً حاوی بیشتر ریزمغذی‌ها مانند آهن و اسید فولیک هستند که بدن شما در دوران بارداری به آن‌ها نیاز دارند. مصرف ویتامین‌های دوران بارداری راهی آسان برای جذب مواد مورد نیاز بدن در کنار یک رژیم غذایی سالم است.
اگر می‌خواهید نتیجه بهتری بگیرید و هم خودتان و هم نوزادتان سالم باشید، حتما مصرف ویتامین‌ها را حداقل 2 تا 3 ماه قبل از اقدام به بارداری شروع کنید.
تغذیه مناسب
اکثر زنان در دوران بارداری با خوردن غذاهای مناسب می‌توانند مقادیر کافی آهن و اسید فولیک دریافت کنند. منابع خوب این مواد معدنی ضروری عبارتند از:
- ماهی
- گوشت قرمز بدون چربی
- لوبیا
- آجیل و دانه ها
- سبزیجات دارای برگ تیره
- غلات غنی شده
- تخم مرغ
- میوه هایی مانند موز و خربزه
منابع حیوانی آهن به راحتی جذب بدن می‌شوند. اگر آهن شما از منابع گیاهی تامین می‌شود، آن را با غذاهای سرشار از ویتامین C مانند آب گوجه فرنگی یا پرتقال همراه کنید تا به افزایش جذب آن کمک کند.
گاهی اوقات مصرف مکمل آهن خوراکی برای افزایش سطح آهن کافی نیست. در این صورت، پزشک ممکن است با شما در مورد روش‌های درمانی دیگر صحبت کند. در برخی موارد، مصرف مکمل آهن یا تزریق خون خیلی مهم و ضروری است.
مصرف مکمل های آهن
اگر سطح آهن بدنتان پایین است، پزشک ممکن است علاوه بر ویتامین روزانه دوران بارداری، مکمل آهن نیز تجویز کند. به طور معمول، زنان باردار باید روزانه در حدود 27 میلی گرم آهن مصرف کنند. با این حال، دوز مصرفی آن می‌تواند بسته به نوع آهن یا مکمل آهن مصرفی متفاوت باشد. بنابراین بهتر است با پزشک‌تان در این مورد صحبت کنید.
شما باید از مصرف آنتی اسیدها یا مکمل‌های کلسیم همزمان با مکمل‌های آهن خودداری کنید، زیرا ممکن است مانع از جذب مقدار کافی آهن توسط بدن شما شود. اما مصرف مکمل آهن با ویتامین C به جذب بهتر آن کمک می‌کند.
کلام پایانی
اگر باردار هستید یا در تلاش برای باردار شدن هستید، حتما مقادیر کافی آهن، اسید فولیک و ویتامین B12 مصرف کنید. سعی کنید یک رژیم غذایی کامل داشته باشید و در دوران باردرای ویتامین مصرف کنید. اگر علائم کم خونی را تجربه می‌کنید، حتما با پزشک‌تان صحبت کنید.
افزودن دیدگاه