آمار رسمی مبتلایان به ویروس کرونا در ولایت هرات در غرب افغانستان، تا کنون به 214 مورد مبتلا و 4 مورد فوتی رسیده است. اما برخی از شهروندان هرات میگویند که این آماری که همهروزه به نشر میرسد، واقعی نیست. بلکه در واقعیت تعداد مبتلایان بیشتر از آن است که آمار آن توسط نهادهای دولتی به نشر رسیدهاست. این روزها هرات در خط اول مقابله با شیوع ویروس کرونا قرار دارد. بازگشت بیسابقهی مهاجران از کشور ایران که بعداز چین، دومین کانون شیوع ویروس کرونا در جهان به حساب میرود، بر بحرانی شدن وضعیت در هرات افزوده است. چنانچه نجیبالله محبی، وکیل شورای ولایتی هرات به خبرنامه گفت: «از دو ماه به اینسو روزانه نزدیک به 10 هزار مهاجر از ایران به افغانستان عودت میکنند.»
مهاجران عاری از کرونا
بازگشت بیسابقه مهاجران در چنین شرایطی باعث نگرانی جدی است. به طور نمونه، بخشی از مهاجران و عودتکنندگان که وارد هرات میشوند، به مناطق حومه شهر، همچون جبرییل، شیدایی، محلات باباجی و حاجی عباس، سیدآباد و کره ملی میروند، چنانچه مرتضی ایوبی، یکی از فعالان مدنی در غرب هرات به خبرنامه گفت: «مهاجرانی که از ایران وارد هرات میشوند، اکثریت شان به جبرییل میآیند. در این زمینه مردم تدابیر قرنطین خانگی را سنجیدهاند؛ برایشان اتاق آمده میکنند، اگر علایم داشته باشند به کلینیکها و شفاخانههای خصوصی مراجعه می کنند، بهخاطر اینکه در شفاخانههای دولتی هیچ نوع پاسخگویی نسبت به تست گرفتن، نتیجه آن و تداوی اشخاص مبتلا وجود ندارد.»
با اینهمه، آقای محبی گفت که؛ «فعلاً هیچ مورد مبتلا که مشخص از جبرئیل باشد، نداشتهایم. تنها یک مورد بود که او هم مسافری بود که از لندن آمده بود و متأسفانه فوت کرد. ولی موردی که ناحیه جبرئیل ثبت شده باشد، تا هنوز نداشتهایم.»
در همینحال، آقای ایوبی در رابطه به مواردی که چشم دید خودش است، گفت: «تا هنوز دو مورد از ساحه غرب هرات داریم که مبتلا به کرونا هستند. این دو مورد را نزدیک میشناسم. در مورد فوتیها، ما نمیدانیم چیزی بگویم، بهخاطر اینها فوتیها بدون اطلاع به صحت عامه تدفین میشوند. بهخاطریکه خانوادهها آن را کتمان میکنند، بین مردم هم یک نوع ترس وجود دارد و هم یک نوع شرم کاذب.»
عدم ظرفیت برای تست
در میان این تعداد عودتکنندگان، بدون شک هستند کسانی که حامل ویروس کرونا باشند، اما به دلیل کمبود امکانات آزمایشی، تشخیص دقیق آمار مبتلایان به این ویروس دشوار است. چنانچه مرتضی ایوبی، یکی از فعالان مدنی در هرات به خبرنامه گفت: «حداقل 50 درصد مهاجرانی که از ایران عودت میکنند در هرات ماندنی میشوند. این 50 درصد روزانه بخش زیادی از آنها برای تست و آزمایش به شفاخانه ها مراجعه میکنند، ولی ظرفیت تست وجود ندارد. از سوی دیگر، روند تست طوری است که یک هفته را دربر میگیرد. ما یکی از کسانی که را مشکوک بود، به شفاخانه مخصوص کرونا واقع در منطقهی شیدایی بردیم، آنها به ما گفتند که امروز بستری میکنیم و تا یک روز بعد نوبت تست بیایید. بعداز آن جواب تست شان ممکن است دو تا سه روز دیگر بیایید. یعنی عادیترین روند تست 5 روز را دربرمیگیرد، که این یعنی آماری که جدیداً به نشر میرسد، مربوط به 5 روز قبل است؛ در حالیکه آمار جدید هنوز معلوم نیست و جواب تست شان هنوز نیامده. این روند را من به چشم شاهد بودن، چون مریضی که مبتلا بود را میشناختم و از نزدیک شاهد بودم.»
برخوردهای دوگانه
در آغاز وضع محدودیتهای گشت و گذار در هرات، برخی از فعالان فرهنگی و مدنی در غرب هرات کمپاینی را با عنوان «جبرئیل عضوی از پیکر هرات» در شبکههای اجتماعی به راهانداخته بودند و نسبت به برخورد دوگانه حکومت محلی هرات اعتراض داشتند. بعداز اینکه والی هرات در این منطقه رفت و از نزدیک از جبرئیل دیدن نمود، این کمپاین نیز خاتمه یافت. اما آقای ایوبی میگوید که؛ «در مورد مناطق هزارهنشین هیچ توجه نسبت به ضد عفونی مناطق، رساندن کمک و مواد غذایی از طرف حکومت وجود ندارد.»
در همینحال، آقای محبی میگوید که؛ «هیچ گونه توزیع کمک غذایی تا حالا از سوی حکومت شروع نشده، ولی در نظر گرفته شدهاست. کمکهای که در خبر آن در شبکههای اجتماعی نشر شده، از سوی خیرین و تاجران است. آنها اختیار دارند که کمک خود را در کجا توزیع کنند.»
در همین رابطه، علیرضا یاسا، مسوول مرکز آموزشی ستاره، که در هرات از نزدیک وضعیت را شاهد بوده و پسر کاکایش به دلیل مبتلا شدن به ویروس کرونا فوت کرده، در صفحه فیسبوک خود نوشته است؛ «تعصب در هرات در برابر هزارهی شیعه به اوجاش رسیده است. نوع برخورد مسئولین شفاخانهی کوید ۱۹ با خانوادهی ما در هرات دور از شأن انسانی بود. در اوج فشارهای روانی بازماندگان مریضی که با زندگی در جنگ است، غم طعنههایی مثل اینکه؛ شما هزارهها را خدا بگیرد که این مریضی را از ایران آوردهاید، غیر قابل وصف بود.»
کرونا رحمت است یا فاجعهی انسانی؟
در شرایطی که هرات در وضعیت بحرانی به سر میبرد و آمار مبتلایان به ویروس ناشناختهی کرونا در این ولایت همهروزه در حال افزایش است، در شبکههای اجتماعی ویدیوی از مولوی مجیبالرحمن انصاری به نشر رسیده که از طریق منبر به مخاطبانش با لحن تند و شورِ اعتقادی میگوید که؛ «ویروس کرونا عذاب است برای کفار… رحمت است برای مسلمانان شایسته. ای مسلمانانی که در بستر افتاده هستی و تو را ویروس کرونا گرفته، بدان که این مرض رحمت است برای تو. این ویروس از جانب رب العالمین آمده، از جانب احکم الحاکمین آمده…»
این ویدیو باعث شده تا برخی از کاربران در شبکههای اجتماعی نسبت به آن واکنش نشان بدهند و برخی هم معتقدند که وجودِ همچون عالمان دینی که بر جهل تأکید میکنند و از سادگی مردم سوءاستفاده میکنند، خطرناکتر از ویروسهای طبیعی همچون کرونا است.
با اینهمه، خواستیم دیدگاه ریاست صحت عامه هرات و مسوولان کمیته اضطراری مبارزه با کرونا در کابل را نیز داشته باشیم، اما موفق به برقراری تماس نشدیم.