نویسنده: توماس گیبونز- نف
نشر شده در: نیویورک تایمز
دوحه، قطر – بنا به گفته مقامات آمریکایی، افغان و طالبان، دیپلماتهای آمریکایی در تلاشند تا بخشهایی از توافق صلح سال گذشته با طالبان، به ویژه بخشهای محرمانه را که اقدامات نظامی – در هر دو طرف – ممنوعه طبق توافق نامه امضاشده را مشخص کردهاست، استفاده کنند.
مذاکرات، که ماهها بدون سر و صدا در جریان بود، به تلاش مذبوحانه دیپلماتیک دولت بایدن برای دستیابی به کاهش خشونت تبدیل شدهاست، که در صورت عدم موفقیت مذاکرات صلح گستردهتر، در هفتههای آتی میتواند ایالات متحده را قادر به خروج از این کشور کند.
اگر این بحثها، و گفتگوهای جداگانه بین دولت افغانستان و طالبان متزلزل شود، ایالات متحده احتمالاً پس از اول ماه می نیز با هزاران سرباز در افغانستان حضور خواهد داشت. مطابق با توافقنامه 2020 با طالبان، این تاریخ مهلتی است که قرار است تمام نیروهای نظامی آمریکایی از این کشور خارج شوند و در زمانی صورت میگیرد که این گروه شورشی احتمالاً حملات بهاری خود را علیه نیروهای امنیتی افغانستان که به ستوه آمدهاند، آغاز کردهاست.
هر دوی این شرایط تقریباً به طور قطع هر پیشرفتی را که طی ماههای گذشته به سمت یک حل و فصل سیاسی حاصل شدهاست، به رغم تلاشهای فراوان دولت ترامپ و بایدن برای پایان دادن به طولانیترین جنگ ایالات متحده، متوقف میکند.
اسفندیار میر، تحلیلگر مرکز امنیت و همکاری بینالمللی در دانشگاه استنفورد، گفت: “زمان دولت بایدن واقعا در حال تمام شدن است. اگر بایدن در دو یا سه هفته آینده هیچ پیشرفتی حاصل نکند، اولین شکست بزرگ سیاست خارجی خود را ثبت خواهد کرد.”
توافقنامه پیشنهادی ویژه دو ضمیمه معامله 202، که توسط دولت ترامپ محرمانه شمرده شدهاست، بنا به گفته مقامات آمریکایی و سایرین که از مذاکرات مطلع هستند، با محدود کردن عملیات نظامی طالبان علیه نیروهای افغان، قصد دارد از پیروزی شورشیان در میدان جنگ و در طول مذاکرات صلح جلوگیری کند. در مقابل، ایالات متحده خواستار آزادی همه زندانیان طالب که هنوز در زندان حکومت افغانستان هستند و لغو تحریمهای سازمان ملل علیه طالبان میشود – دو هدفی که در توافق اولیه قید شدهاند.
این مذاکرات جدید، که نمایندگان حکومت افغانستان را در نظر نگرفتهاست، در بحبوحه اختلاف نظر بین طالبان و افغانها، علی رغم فشار از سوی بازیگران بینالمللی و منطقهای از هر دو طرف، برای تعهد به نوعی مسیر رو به پیشرفت، در حال انجام است.
در حالی که فقط چند هفته تا مهلت اول ماه می باقی مانده، اضطراب و عدم اطمینان روزافزون در همه طرفها وجود دارد.
ایالات متحده در حال حاضر حدود 3500 سرباز در افغانستان دارد، در کنار هزاران قراردادی و نیروهای بینالمللی که هنوز در این کشور حضور دارند. به گفته کارشناسان و مقامات، خارج کردن این نیروها و تمام تجهیزات آنها تا اول ماه می به لحاظ منطقی تقریباً غیرممکن است.
مذاکرات یک جانبه ایالات متحده با طالبان موجب خشم مذاکرهکنندگان افغان شدهاست که این مذاکرات جانبی را انحراف از مذاکرات صلح گستردهتر میدانند. بنا به گفته یکی از مذاکرهکنندگان حکومت افغانستان که به شرط فاش نشدن نامش حاضر به گفتگو شد، حتی اگر ایالات متحده و طالبان به توافقی برای کاهش خشونت دست بیابند، به احتمال زیاد باز هم آتش بس کامل حاصل نخواهد شد.
ایالات متحده به طور خاص سه ماه است که برای کاهش خشونت تلاش میکند – هرچند دیپلماتهای آمریکایی امیدوار هستند که مهلت خروج تمدید شود.
اما در ماههای اخیر، طالبان پیشنهاد خود را که ابتدا توسط صدای آمریکا گزارش شد ارائه دادند، همراه با درخواستهایی که توسط مذاکره کنندگان ایالات متحده به طور کامل پذیرفته نشد و محدودیتهای شدیدی را در قدرت هوایی ایالات متحده شامل میشد.
بسیاری از این تأخیرها در عقد یک توافقنامه جدید برای کاهش خشونت از توافقنامه اصلی فبروری 2020 ناشی میشود.
در این توافقنامه، از طالبان خواسته شد که در قبال کاهش حملات هواپیماهای بدون سرنشین و حملات نظامی در میان انواع دیگر حملات نظامی نیروهای آمریکایی، دست از حملات انتحاری و خرابکاریهای گسترده بردارند. اما به گفته مقامات، هر دو طرف این عبارات را متفاوت تفسیر کردند، و هر دو یکدیگر را به نقض مفاد توافقنامه متهم کردند. همچنین قرار است طالبان ارتباط خود را با القاعده و دیگر گروههای تروریستی قطع کند، اما جامعه اطلاعاتی ایالات متحده شاهد حرکت کمی در جهت رسیدن به این هدف بودهاست.
طبق توافق فعلی، نیروهای آمریکایی میتوانند در صورت وقوع حمله به متحدان افغانشان، از آنها دفاع کنند، اما طالبان گفتهاند که حملات هوایی ایالات متحده علیه جنگجویان آنها که به نیروهای افغان حمله نکردهاند، انجام شدهاست.
صفحات گسترده دیجیتال که توسط طالبان نگهداری میشود و توسط تایمز مشاهده شدند، صدها مورد از تخلفات (ادعا شده) ایالات متحده را شرح میدهند. این صفحات تعداد زخمیها و کشتههای این گروه را به همراه تلفات غیرنظامیان و خسارتهای مالی، به طور مفصل ثبت کردهاند. با این حال، طالبان اغلب تمایزی بین عملیات تهاجمی انجام شده توسط نیروهای امنیتی افغانستان و عملیات نیروهای آمریکایی قائل نمیشوند، و چندین مورد از رویدادهایی که تایمز توانست از جون 2020 به طور مستقل تأیید کند، نیروهای آمریکایی را شامل نمیشد.
طی چند ماه گذشته، در جلساتی که اغلب در شرق ویجیلج اند اسپا (Sharq Village and Spa)، یک استراحتگاه لوکس در دوحه، قطر برگزار میشد، شرایط جدید برای کاهش خشونت یکی از موضوعات جدی بحثها بودهاست.
جلسات مقامات آمریکایی و طالبان در دوحه – از جمله با مقامات عالی رتبه مانند وزیر امور خارجه وقت مایک پمپئو در ماه نومبر و رئیس ستاد مشترک ارتش، جنرال مارک ای. میلی، در ماه دسمبر – برای کاهش حملات طالبان و جلوگیری از ترورهای خونین که در سراسر کشور آشوب به پا کرد، کوشیدند اما پیشرفت چندانی حاصل نکردند.
در شرایطی که زمان به سرعت سپری میشود، دولت بایدن امیدوار است که به موفقیت بیشتری دست پیدا کند، اگرچه این بحثها همچنان به بن بست میرسند.
مذاکرات بین افغانها و طالبان که در ماه سپتمبر آغاز شد، عملاً متوقف شدهاست زیرا این گروه شورشی تمایلی به بحث درباره هر گونه توافقی در زمینه حکومت آینده یا توزیع قدرت ندارد در حالی که ایالات متحده هنوز هم عقیده خود را نسبت به خروج از افغانستان در تاریخ یکم می مطرح نکردهاست.
به گفته مقامات و کارشناسان، فشار اخیر دولت بایدن برای گفتگو در ترکیه ممکن است امیدوار کننده باشد، اما طالبان هنوز موافقت خود را برای شرکت در این نشست اعلام نکردهاند.
به گفته افراد نزدیک به مذاکرات، این گروه شورشی فکر میکند مذاکرهکنندگانِ آقای بایدن با درخواست اقدامات “شدید” مانند توقف استفاده از ماینهای کنار جادهای و توقف حملات به ایستهای بازرسی، توافق نامه پیشنهادی برای کاهش خشونت را مخدوش میکنند.
مذاکره کنندگان طالبان میگویند که آنها معتقدند درخواستهای آمریکا برابر با آتشبس است، در حالی که مقامات ارتش آمریکا میگویند اگر برخی از پارامترها به طور واضح مشخص نشوند، طالبان تاکتیکهای خود را برای سوء استفاده از هرگونه روزنهای که میتوانند بیابند تغییر میدهند – مانند آنچه در گذشته انجام دادهاند.
در هفته گذشته، زمانی که نیروهای شبه نظامی مورد حمایت C.I.A به کشتن بیش از ده غیرنظامی در یک روستای تحت کنترل طالبان در ولایت خوست در جنوب شرقی افغانستان متهم شدند، برخی اتفاقات جالب توجه دیگر نیز رخ داد.
طالبان نیز برای تلافی کردن این اتفاق به جنگجویان خود اجازه حمله به پایگاه ارتش آمریکا و C.I.A را دادند و به طور علنی مسئولیت حمله راکتی را که به دنبال آن انجام شد، پذیرفتند: اولین حمله برای این گروه شورشی از زمانی که بر اساس مفاد توافق سال 2020، غالب حملات علیه پایگاهها و نیروهای آمریکایی را متوقف کرده بود یا حملات رخ داده را برعهده نگرفته بود.
به گفته افراد نزدیک به مذاکرات، برخی از مقامات طالبان معتقدند که نیروهای مورد حمایت C.I.A باید منحل شوند و در صورت موافقت این گروه شورشی با کاهش بیشتر خشونتها، عملیات آنها متوقف شود، اما مشخص نیست که آیا طالبان این نگرانیهای خود را مستقیماً مطرح کردهاست یا نه. در هر صورت، هرگونه تقاضای این چنینی نادیده گرفته خواهد شد زیرا جامعه نظامی و اطلاعاتی ایالات متحده این نیروها را با وجود انبوه نقض حقوق بشر علیه آنها، به عنوان برخی از موثرترین نیروها برای افغانها میداند.
به گفته کارشناسان، حادثه خوست، دشواری رسیدن به تفاهم در زمینه کاهش شدت جنگ و نیاز به یک نهاد نظارتی شخص ثالث بینالمللی، مانند سازمان ملل، در هرگونه آتش بس یا توافقهای آینده برای کاهش خشونت را به طور برجستهای نشان میدهد.
تحلیلگران میگویند بعید است که ایالات متحده و طالبان قبل از اول ماه می به توافق جدیدی دست پیدا کنند، مگر اینکه مقامات آمریکایی مایل به ارائه امتیازات جدی برای جلوگیری از حملات خشونتآمیز بهار امسال باشند، اقدامی که به نظر میرسد با توجه به سلسله حملات گسترده و ترورهای طالبان در روزهای اخیر آغاز شدهاست.
برخی از کارشناسان، تمرکز محدود ایالات متحده بر کاهش خشونت کوتاه مدت را به عنوان عامل منحرفکنندهی تلاشهای بزرگتر برای رسیدن به یک توافق سیاسی بین دولت افغانستان و طالبان، مورد انتقاد قرار دادهاند.
لورل ای. میلر، مقام ارشد سابق وزارت امور خارجه که در دو دولت قبلی در مورد دیپلماسی افغانستان و پاکستان کار میکرد، گفت: “من سخت تحت فشار قرار گرفتهام تا ببینم برای تلاشهایی که جهت کاهش محدود خشونت در روند صلح به کار بسته شدهاست، چه حاصلی داشتهایم. این ممکن است برای برداشتهای سیاسی در پوشش خروج آمریکا مفید باشد. اما اگر یک حل و فصل واقعی وجود نداشته باشد، چه عاملی باعث میشود که کاهش خشونتها به قوه خود باقی بماند؟ هیچ چیز.”