در نشست افتتاحیه مذاکرات صلح بینالافغانی در شهر دوحه، داکتر عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه ملی از سوی حکومت افغانستان، ملا عبدالغنی برادر، معاون شورای رهبری و رییس دفتر سیاسی طالبان در قطر، آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، دبیرکل ناتو، دبیرکل سازمان همکاریهای اسلامی، وزرای خارجه کشورهای آمریکا، ناروی، ترکمنستان، چین، اندونیزیا، اوزبیکستان، ترکیه، آلمان، پاکستان، هند، هسپانیا، فنلند، انگلستان، جاپان، به شمول وزیر خارجه قطر صحبت کردند. با اینحال، وزرای خارجه کشورهای همچون روسیه، ایران و عربستان سعودی همچنان در نشست افتتاحیه مذاکرات صلح بینالافغانی غایب بودند؛ کشورهای که اگر بیشتر از پاکستان در جنگ و صلح افغانستان تأثیرگذار نباشند، کمتر هم نیستند.
در نشست افتتاحیه مذاکرات صلح بینالافغانی امروز شنبه (22 سنبله) در هتل شراتون در شهر دوحه برگزار شد، برخی از مسایل اساسی که بایستی هیأت مذاکرهکننده دو طرف در جریان مذاکرات روی آنها بحث و مذاکره کنند، از سوی حکومت افغانستان، طالبان و کشورهای که به نوعی در جنگ و صلح افغانستان دخیل بوده اند، مطرح شد. چنانچه داکتر عبدالله به نمایندگی از حکومت در صحبتهایش تأکید کرد که افغانستان دیگر به گذشته بر نمیگردد، اما از سوی دیگر ملا برادر به نمایندگی از طالبان، به صراحت گفت که خواست طالبان نظام اسلامی است. در حالیکه بازیگران بینالمللی جنگ و صلح افغانستان بر حفظ دستاورهای دو دهه اخیر و ارزشهای بنیادی تأکید کردند.
با اینحال، اما جدیترین موضع را مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا داشت. او از حوادث یازدهم سپتامبر، یادآوری کرد و به صراحت گفت که؛ «ایالات متحده هرگز حادثه یازدهم سپتامبر را فراموش نخواهند کرد.» وی با یادآوری و تأکید بر عدم فراموشی حادثه یازدهم، به طالبان گوشزد کرد که روابط شان را با القاعده قطع کنند. باآنکه او در صحبتهایش گفت: «از این تعهد طالبان استقبال میکنیم که از دیگر گروه های تروریستی به شمول القاعده میزبانی نمیکند.» اما براساس گزارشی که اخیراٌ از سوی یوناما به نشر رسید، طالبان همچنان با شبکهی القاعده در ارتباط است و افراد شبکه القاعده در کنار جنگجویان طالبان در افغانستان میجنگند. با اینحال، حرف پمپئو به نوعی هشدار به طالبان بود، اینکه آمریکاییها هنوز به یاد دارند که القاعده با میزبانی طالبان، چنین حملهی را در آمریکا طراحی کرد. پمپئو با ذکر اینکه اینکه؛ «انتخاب سیستم سیاسی آینده شما انتخاب شما است، در ایالات متحده ما دریافته ایم که دموکراسی اصل چرخش مسالمتآمیز قدرت سیاسی بهترین روش است… البته آمریکا به دنبال تحمیل نظام خود بر دیگران نیست.» وی خیلی واضیح گفت: «به خاطر داشته باشید که انتخاب و رفتار شما بر کمیّت کمکهای آینده ایالات متحده تأثیر میگذارد.»
حفظ دستاوردهای دو دهه اخیر
در آغاز نشست افتتاحیه مذاکرات بینالافغانی، داکتر عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه ملی، به نمایندگی از حکومت افغانستان سخنرانی جامع و همهجانبه ایراد نمود. وی به عنوان اولین سخنران این نشست، به نمایندگی از حکومت افغانستان گفت: «من و هیأت همراهم به نمایندگی از نظام سیاسیای که مورد حمایت ملیونها مرد و زن این سرزمین قراردارد و از تنوع فرهنگی، اجتماعی و قومی افغانستان نمایندگی میکند به دوحه آمدهایم.»
عبدالله در صحبتهایش از ناکامی جنگ گفت، و اینکه؛ «جنگ جاری هیچ برندهای ندارد. ما حاضر هستیم برای رسیدن به صلح از خودگذری داشته باشیم و باید طالبان هم از خودگذری کنند.» وی رابطه به حفظ دستاورهای این دو دههی اخیر، در صحبتهایش تأکید کرد که؛ «ما مؤظف به حفظ ارزش های دموکراتیک و حفظ زیرساختهای هستیم که در چند سال گذشته به دست آمده است. دموکراسی و حقوق بشر دستاوردههای اند که باید حفظ گردد. نیروهای امنیتی افغانستان باید حفظ گردد. محال است افغانستان به گذشته برگردد.»
عبدالله در سخنرانی امروزش به اهمیت پروسه صلح افغانستان در سطح منطقه و جهان اشاره کرد و گفت: «هزینه جنگ فقط متوجه افغانستان نیست. تمام منطقه و کشورهای جهان را تهدید میکند.» وی از کشورهای منطقه و جامعهی جهانی خواست که از پروسه صلح در افغانستان حمایت و همکاری کنند. در همینحال، وزرای خارجه کشورهای همچون آمریکا، ترکیه، ناروی، آلمان، هند، هسپانیا، جاپان، دبیرکل سازمان ملل متحد، نماینده اتحادیه اروپا و دبیر کل ناتو نیز بر حفظ دستاورهای دو دههی اخیر تأکید کردند.
چنانچه وزیر خارجهی هسپانیا به صراحت گفت که: «زنان و دختران آینده افغانستان هستند، نیرومند ساختن آنها یکی از دستاوردهای افغانستان پس از سال 2001م، است.» و همینطور، وزیر خارجه آلمان بر آزادی و حفظ قانون اساسی اشاره کرد و گفت: «مردم افغانستان میخواهند آزادی را تجربه کنند. حفظ قانون اساسی افغانستان میتواند یک آینده خوب برای افغانستان را ضمانت کند.» در همینحال، مایک پمپئو نیز در صبحتهایش گفت که؛ «افغانستان هرگز نباید بار دیگر به عنوان پایگاه تروریستان بینالمللی تهدیدِ به کشورهای دیگری شود.» وی تأکید کرد که؛ «ایالات متحده طرفدار یک افغانستان مستقل، متحد و دموکراتیک است که با خود و همسایگانش در صلح باشد.»
تأکید بر نظام اسلامی
پس از عبدالله، ملا برادر، معاون شورای رهبری طالبان و رییس دفتر سیاسی این گروه در قطر، همچنان حکومت افغانستان را «اداره کابل» عنوان کرد و در شروع صحبتهایش با خطاب به طرف آمریکایی، به توافقنامه صلح آمریکاییها با این گروه اشاره کرد و گفت: «ما به توافقنامه عمل کردیم و از طرف مقابل هم توقع داریم که به مواد توافقنامه عمل کنند.» وی در ادامه صحبتهایش خیلی کوتاه و بدون تعارف گفت که؛ «میخواهیم افغانستان نظام اسلامی داشته باشد که همه خود را در آن ببینند.» برادر در مورد جریان مذاکرات نیز با تأکید بر اسلام، گفت: «ما میخواهیم گفتگوها بر پایه اسلام و دستورات اسلام به پیش برود.»
تأکید ملا برادر بر نظام اسلامی در حالی صورت گرفت که پس از آن هیچ یک از کشورهای حامی این گروه، مثل پاکستان، و کشورهای اسلامی دیگر مثل اندونیزیا، ترکیه و دبیر کل سازمان همکاریهای اسلامی در این موردِ بهخصوص اشاره نکردند، اما نمایندگان هر یک از این کشورها و سازمان اسلامی بر حفظ دستاوردها اشاره کردند و بر بردباری تأکید نمودند.
برقراری آتشبس
باآنکه درخواست آتشبس از سوی دو منازعه مطرح شد، اما یکی از مواردی بود که در سخنان اکثر وزرای خارجه کشورهای که در نشست افتتاحیه مذاکرات صلح صحبت کردند، از آن یادآوری شد. اکثر وزرای خارجه کشورهای که در این نشست دعوت شده بودند، برقراری آتشبش و کاهش خشونتها را مطرح کردند. طوریکه وزیر خارجه جاپان در صحبتهایش گفت: «ما خواهان آتش بس در جریان مذاکرات هستیم. این گامها به صلح دایمی و آتشبس فراگیر خواهد انجامید.» در همینحال، آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد نیز در صحبتهایش بر برقراری آتشبس در جریان مذاکرات تأکید کرد و گفت: «باآغاز مذاکرات هر دو طرف را فرامیخوانم که جانهای غیرنظامیان را حفظ کنند. آتشبس نمایند تا مذاکرات به گونه بهتر پیش برود.» و همینطور نماینده اتحادیه اروپا نیز به برقراری آتشبس اشاره کرد و تأکید نمود که؛ «کاهش خشونتها کافی نیست، هیچ مانعی نباید برای پذیرفتن و عملی شدن آتشبس از سوی دو طرف مطرح شود.» و همچنان وزیر خارجه ترکیه نیز گفت که؛ «آتشبش برقرار شود، جنگ و مصالحه یکجا پیش برده نمیشود.»
درخواست آتشبس در حالی از سوی وزرای خارجه کشورهای دخیل در جنگ و صلح افغانستان در آغاز مذاکرات صلح بینالافغانی مطرح میشود که در هفتههای اخیر بیشتر از هر وقت دیگر خشونتها شدت گرفته و جنگ در نقاط مختلف افغانستان جریان داشته است. بااینحال، به نظر بسیاری از کارشناسان در صورتی که درخواست آتشبس به عنوان پیششرط از سوی حکومت افغانستان بدون شک طالبان در مقابل درخواست تشکیل حکومت موقت را خواهند نمود، که به هیچ صورت قابل پذیرش نخواهد بود و روند مذاکرات صلح را به چالش خواهد کشاند. اما مطرح کردن آتشبس در جریان مذاکرات نیز بایستی یکی از محورهای گفتگو در میز مذاکره باشد. چنانچه عباس استانکزی، معاون رییس هیأت مذاکرهکننده طالبان در پاسخ به سوال خبرنگاران در مورد طرح آتشبس میگوید: «تمام موضوعاتی که شما در مورد آن تشویش دارید، به شمول آتشبس بر روی میز روی آن صحبت خواهد شد.»
حقوق اقلیتها، زنان و قربانیان جنگ
در صحبتهای وزرای خارجه کشورهای که در نشست امروز دعوت شده بودند، مسئله حقوق اقلیتهای قومی و مذهبی، حقوق زنان و خواستههای قربانیان جنگ از جمله نکات برجسته بود. چنانچه مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا در مورد دخیلسازی اقلیتهای قومی و مذهبی، زنان و قربانیان جنگ در پروسه صلح گفت؛ «از هر کدام تان میخواهم که نمایندگان تمامی جوامع افغانستان، از جمله زنان، اقلیتهای قومی و مذهبی، قربانیان جنگ طولانی کشور خود را دخیل سازید.»
در همینحال، نماینده اتحادیه اروپا نیز به دستاوردهای زنان تأکید کرد و گفت: «این روند باید بر دستاوردهای مردم افغانستان پس از سال 2001م، به ویژه دستاوردهای زنان بنا شود.» و همینطور، وزیر خارجه هسپانیا، نیز به صراحت گفت: «نمیتوانیم که نقش قربانیان را فراموش کنیم، خاطرات آنها بر روایتهای هراسافگنانه اثر گذار است. آواز آنها باید شنیده شود.»
با اینهمه، اما عمدهترین نکتهی که در نشست امروز به آن بارها اشاره شد، تأکید بر رهبری و مالکیت خود افغانها بر پروسه صلح بود. چنانچه نماینده اتحادیه اروپا در مورد این مسئله گفت؛ «همکاران بین المللی باید به استقلال افغانستان حرمت بگذارند.» و همینطور وزرای خارجه چین، هند، آلمان، فنلند، جاپان، اوزبیکستان، ترکمنستان، ناروی نیز بر رهبری و مالکیت خود افغانستان در پروسه صلح تأکید کردند. چنانچه وزیر خارجه اندونیزیا گفت: «مردم افغانستان باید در قلب این روند مصالحه باشند.»