فردا سوم ماه می روز جهانی آزادی مطبوعات است. جامعه جهانی در بیانه مشترک اعلام داشته است که آزادی مطبوعات و حضور رسانه ها در افغانستان طی 18 سال اخیر بطور چشمگیر گسترش یافته و پیشرفت نموده است. در این اعلامیه خاطرنشان شده که مطبوعات افغانستان در مقایسه با بسیاری از کشورها در منطقه از آزادی بیشتری برخوردار بوده است. سفیران جامعه جهانی خبرنگاران افغان را دلیر توصیف کرده و گفته اند که آن ها بخاطر تهیه گزارش و استجواب زورمندان جان های شان را به خطر می اندازند. اما همزمان با این موضع گیری ها، خبرنگاران افغان با تهدیدهای زیادی روبرو بوده و در طول فصل گذشته، حدود4 خبرنگار در افغانستان کشته شده اند. سال گذشته نیز خونبارترین سال برای خبرنگاران در افغانستان بود.
اهمیت پرداختن به آزادی بیان: آزادی بیان یکی از بزرگترین دستاوردهای جامعه بین المللی و دولت های پساطالبان در افغانستان عنوان می شود. در طول سال های گذشته، یکی از بزرگترین مواردی که جامعه جهانی برای حضور و موفقیت خود در افغانستان مطرح کرده، مسئله آزادی بیان و مطبوعات بوده است. با این حال، اما اکنون با حملات هدفمند بر خبرنگاران و رسانه ها، توهین و ضرب و شتم رسانه گران از سوی نهادهای دولتی، محدودیت در پوشش خبری و نگرانی ها از بازگشت طالبان به بخشی از قدرت سیاسی، بیم از محدودیت آزادی بیان را افزایش داده است.
پیشینه موضوع: با آن که سابقه آزادی بیان در افغانستان به هجده سال گذشته باز می گردد، اما چالش های بزرگی نیز بر مسیر راه این بخش جامعه افغانستان وجود دارد. جامعه جهانی در بیانیه جدیدش نگاشته است که “متاسفانه افغانستان سال گذشته خطرناک ترین کشور برای خبرنگاران بود.” نهادهای حامی خبرنگاران نیز اعلام داشته که در سال گذشته میلادی، مجموعا 17 خبرنگار و کارمند رسانه ای در افغانستان به قتل رسیده و افغانستان برای بار دیگر در صدر کشورهای خطرناک برای کار خبرنگاران قرار گرفته است. در سال گذشته علاوه بر قتل خبرنگاران، 15 مورد جراحت، 21 مورد ضرب و شتم، 38 مورد تهدید، 23 مورد توهین و بدرفتاری، 5 مورد بازداشت موقت، و یک مورد اخراج توام با بدرفتاری و یک مورد اختطاف خبرنگاران نیز ثبت شده است. در سال جاری نیز وضعیت به گونه مشابه سال گذشته ادامه دارد.
وضعیت موجود: وضعیت آزادی بیان با توجه به تصویب قانون تازه دسترسی به اطلاعات به لحاظ ساختاری بهبود یافته است. اما در عین حال، برای خبرنگاران و رسانه گران شرایط وخیم امنیتی و تهدیدهای نهادها و افراد زورگو همچنان به عنوان یک چالش وجود دارد. در تازه ترین مورد، هفته گذشته عبدالله آزاده خنجانی مدیر مسوول تلویزیون یک از سوی محافظان رییس‌جمهور غنی مورد ضرب و شتم و تحقیر و توهین قرار گرفته است. همزمان با این در ماه های اخیر، سلطان‌محمود خیرخواه در شهر خوست در حمله‌ی مسلحانه کشته شد. نثار احمد احمدی خبرنگار محلی در شهر لشکرگاه هلمند، در اثر انفجار بمب مغناطیسی از بین رفته و شفیق آریا، گزارشگر و رحیم الله گرداننده برنامه رادیویی در رادیو همصدا در ولایت تخار نیز تیرباران شدند. این مجموعه نشان می دهد که وضعیت کاری برای خبرنگاران در بدترین حالت ممکن در هجده سال گذشته پس از سقوط طالبان قرار داشته است.
نکته پایانی: مرکز قانون و مردم سالاری و موسسه اطلاعات اروپا قانون دسترسی به اطلاعات افغانستان را که جریان سال 1397 توشیح شد را بهترین قانون دسترسی به اطلاعات جهان عنوان کرده اند. جامعه جهانی نیز گفته است که آزادی مطبوعات و حضور رسانه ها در افغانستان طی 18 سال اخیر بطور چشمگیری گسترش و پیشرفت نموده است. این موضوعات نشان می دهد که بستر آزادی بیان در طول دو دهه گذشته در افغانستان به صورت بنیادین گذاشته شده است. اما زمینه کار و فعالیت در راستای آزادی بیان همچنان محدود بوده و با چالش های جدی امنیتی و اجتماعی مواجه است. به این جهت، در صورتی که میزان تهدیدها و کشتار خبرنگاران در افغانستان کاهش نیابد و زمینه های اقتصادی برای خوداتکایی رسانه ها نیز در بازار اقتصادی افغانستان فراهم نگردد، احتمال پایان پویایی رسانه گریی و آزادی بیان در افغانستان به شدت باقی می باشد.
افزودن دیدگاه