حکومت افغانستان در یک سال اخیر، جدی‌ترین تلاش‌هایش را به کمک هم‌پیمانان بین‌المللی و کشورهای منطقه برای آوردن صلح انجام داده است. با گذشت یک سال از آغاز این تلاش‌ها، در حال حاضر مقام‌های کابل امیدوار اند این کشور بیش از هر زمانی به صلح نزدیک شده باشد.
ایالات متحده امریکا، هم‌پیمان افغانستان، که روند صلح این کشور را از نزدیک با حکومت این کشور و گروه مخالف آن (طالبان) به پیش می‌برد نیز از پیشرفت‌های مذاکرات صلح افغانستان ابراز امیدواری می‌کند.
زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه وزارت خارجه امریکا در مورد روند صلح افغانستان ابراز امیدواری کرده که تا ماه جولای سال جاری میلادی، قبل از انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، توافقات صلح به دست آید.
آقای خلیل‌زاد که روز جمعه در نشستی در واشنگتن صحبت می‌کرد، گفت که تا ماه جولای زمان کافی در پیش است. او تأکید کرده که تا آن‌موقع مذاکرات صلح به نتیجه برسد.
در عین حال این نماینده ویژه ایالات متحده در امور صلح افغانستان تصریح کرده که تا نهایی‌شدن موافقت‌نامه صلح کارهای زیادی وجود دارد که طرف‌های مذاکره باید انجام دهند.
نمایندگان ایالات متحده امریکا در ماه جنوری گفت‌وگوهای مستقیم را با طالبان در قطر آغاز کردند. آقای خلیل‌زاد بیان کرده که این گفت‌وگوها پیشرفت‌های مهمی را در پی داشته است.
روند صلح از کجا کلید خورد؟
محمد اشرف غنی، رییس جمهوری افغانستان در مصاحبه اخیرش با طلوع نیوز، تأکید کرد که «شرایط صلح نسبت به سال گذشته بیشتر مهیا شده است. اولین شخصی که اقدام به آوردن صلح در افغانستان کرد، من بودم. تشکیل حکومت وحدت ملی اولین گام برای آوردن صلح در افغانستان بود. ما با ارایه راه‌حل سیاسی، از تقابل افغان‌ها جلوگیری کردیم.»
آقای غنی دومین اقدامش را در مورد صلح افغانستان، صلح با حزب اسلامی عنوان کرد و تصریح کرد که این دست‌آورد بزرگی است که رییس حزب اسلامی در حال حاضر عملا در پروسه دموکراسی شامل شده و در انتخابات پیش‌رو برای گرفتن کرسی ریاست‌جمهوری رقابت می‌کند.
رییس جمهوری افغانستان سومین دست‌آورد حکومتش را در بخش صلح، آتش‌بس سه روزه با طالبان عنوان کرد. او تصریح کرد که «هیچ‌کسی باور نمی‌کرد که آتش‌بس با این گروه ممکن باشد، ولی طالبان عملا نشان دادند که آنها به همه شهروندان کشور به دید افغان می‌نگرند و شما دیدید که چگونه هم‌دیگر را به آغوش کشیدند.»
با تمام کش و قوس‌هایی که در تلاش‌ها برای مصالحه در افغانستان در طول ۱۵ سال گذشته وجود داشته، تازه‌ترین تحول در این برنامه زمانی رونما شد که ایالات متحده به صورت واضح از تمایل واشنگتن به گفت‌وگوی مستقیم با طالبان سخن گفت.
این موضوع در ماه جولای سال گذشته‌ی میلادی از سوی مقامات آمریکا به شمول مایک پمپئو، وزیر خارجه ایالات متحده بیان شد. آمریکا در این موضع جدید از آمادگی کامل برای گفت‌وگوی مستقیم با طالبان سخن گفت؛ امری که نشان از تغییر در سیاست کلان واشنگتن در قبال مصالحه داشت. پیش از این سیاست‌مداران آمریکایی همواره از گفت‌وگوهای بین‌الافغانی صلح سخن گفته بودند.
طالبان همواره تأکید داشته‌اند که تنها در صورتی روی موضوع مصالحه گفت‌وگو می‌کنند که آمریکا طرف مستقیم آنها باشد. این مسأله بارها از سوی مقامات ارشد این گروه بیان شده بود.
با این حال پس از این تصمیم آمریکا، بخشی از این تلاش‌های واشنگتن روی ترغیب رهبری دولت افغانستان متمرکز بوده تا به آنها اطمینان داده شود که گفت‌وگوهای مستقیم میان آمریکا و طالبان، جایگزین مذاکرات مستقیم دولت افغانستان با گروه طالبان نیست، بلکه زمینه‌ساز مذاکرات رسمی صلح میان دو طرف خواهد بود.
ایالات متحده امریکا پس از اعلام رسمی تمایل به گفت‌وگوی مستقیم با طالبان، اکنون توانسته تیم بزرگ و جدی را به رهبری زلمی خلیل‌زاد برای گفت‌وگوی مستقیم با طالبان شکل دهد و در عین حال مأموریت آقای خلیل‌زاد را نیز به صورت واضح مشخص کند که او تنها به امور مصالحه بپردازد.
آقای خلیل‌زاد پس از گماشته شدن به سمت نماینده ویژه آمریکا برای مصالحه، در سفری به کابل با طرف‌های مختلف در حکومت و محافل سیاسی بیرون حکومتی افغانستان دیدار کرد و در عین حال به صورت گسترده و واضح، موضع ایالات متحده و پیامدهایی که مصالحه‌ی احتمالی با شورشیان داشته را بیان نمود.
این نماینده ویژه ایالات متحده امریکا دیدار و گفت‌وگوها را با طرف‌های افغانستان آغاز کرد. او اولین گفت‌وگوی مستقیم را با دفتر سیاسی شورشیان در قطر داشت، بعد از آن به عربستان سعودی سفر کرد و سپس از پاکستان بازدید نمود.
شورشیان طالب در 12 اکتبر سال گذشته‌ی میلادی دیدار نمایندگان‌شان را با زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه امریکا در امور صلح افغانستان در دوحه تأیید کردند.
اندکی پس از این دیدارهای آقای خلیل‌زاد، دولت پاکستان از آزادی ملا عبدالغنی برادر از زندان، یکی از موسسان گروه طالبان، در نتیجه تفاهم سیاسی میان نمایندگان دولت امریکا و طالبان پس از هشت سال خبر داد.
اقدام‌های جدی کابل
هم‌زمان با اقدامات بین‌المللی درباره مصالحه در افغانستان، تلاش‌های حکومت افغانستان نیز در جریان یک سال گذشته جدی بوده است. شورای عالی صلح در ابتکاراتی در ماه قوس سال گذشته خورشیدی، اندونیزیا را به مبحث مصالحه افغانستان وارد کرد و رییس این شورا در سفر به اندونیزیا در ماه جون سال جاری میلادی، زمینه ورود آن کشور برای کمک به بحث مصالحه را فراهم ساخت.
در عین حال، حکومت افغانستان نشستی را با اشتراک حدود دو هزار تن از عالمان دین افغانستان در کابل برگزار کرد.
در ماه جوازی سال جاری خورشیدی صدها نفر از علمای دینی از سراسر افغانستان در کابل جمع آمده و فتوایی در مورد جنگ این کشور صادر کردند. در این فتوا با بیان شماری از آیات قرآن و احادیث آمده که جنگ جاری افغانستان ناجایز و ناروا است و هیج دلیل شرعی ندارد.
در این فتوا از طالبان خواسته شده به درخواست بی‌قید و شرط حکومت افغانستان برای گفت‌وگوهای صلح پاسخ مثبت بدهد.
همچنان اجلاس سه‌جانبه‌ای میان علمای دینی افغانستان و پاکستان و اندونزی در راستای تقویت روند صلح در افغانستان تدویر یافت.
علاوه بر این، حکومت افغانستان در آستانه عید فطر امسال در ماه جوزا، آتش‌بس یک جانبه با شورشیان را اعلام داشت که با استقبال طالبان مواجه شد. این آتش‌بس برای سه روز عید فطر ادامه یافت و امیدواری‌های گسترده‌ای برای اولین بار در طول هفده سال گذشته نسبت به چشم‌انداز روشن مصالحه به‌وجود آورد. این آتش‌بس در عید قربان نیز اعلام شد که از سوی شورشیان رد گردید.
فشارهای دیپلوماتیک و نظامی بر طالبان
چند ماه پیش پنتاگون کمک‌های ۳۰۰ میلیون دالری خود را برای ارتش پاکستان به حالت تعلیق درآورد. دونالد ترامپ، رییس جمهوری ایالات متحده امریکا نیز هشدار داد که اسلام‌آباد به خاطر پناه‌دادن به هراس‌افگنان، چیزهای زیادی را از دست خواهد داد.
آقای ترامپ در گفت‌وگویی با فاکس نیوز امریکا گفت که حکومت پاکستان اسامه بن لادن، رهبر پیشین شبکه‌ی القاعده را کمک کرد و هیچ کاری برای امریکا انجام نداد: «ما به پاکستان، جایی‌که بن لادن در آنجا زند‌گی می‌کرد، هر سال یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دالر می‌دادیم. من دادن این پول را به این علت به پاکستانی‌ها متوقف ساختم که آنان هیچ کاری برای ما نمی‌کردند، حتی یک کار معمولی هم برای ما نمی‌کنند».
روابط واشنگتن و اسلام‌آباد بر سر موضوع افغانستان اخیرا تیره‌تر شده است. این روابط پس از آن پیچیده‌تر شد که دونالد ترامپ با نشر یک پیام در توییترش، پاکستان را به “فریب‌کاری و دروغ‌گویی” در کار مبارزه علیه تروریزم متهم کرد.
ریچارد هولسن، فرستاده‌ی سابق واشنگتن برای افغانستان و پاکستان می‌گوید که «هدف، آوردن فشار بر پاکستان به خاطر حمایتش از شورشیان در داخل افغانستان است».
از سوی هم آگاهان، تعیین زلمی خلیل‌زاد، دیپلمات سابق امریکایی، که یکی از منتقدین سرسخت پاکستان به‌عنوان نماینده ویژه این کشور در امور صلح افغانستان را ادامه‌ی فشارهای واشنگتن بر اسلام‌آباد می‌خوانند.
از جانب دیگر، در ماه جولای سال ۲۰۱۸، حزب تحریک انصاف پاکستان به رهبری عمران خان توانست تا در انتخابات عمومی آن کشور برنده شود و یک حکومت جدید را تشکیل دهد، اما مدتی نگذشت که حکومت عمران خان با بحران مالی دچار شد. حکومت عمران خان از صندوق بین‌المللی پول تقاضای پول کرد تا قرضه‌های خود را به وام‌دهندگانی مثل چین بازپرداخت کند.
اما مایک پمپیو، وزیر خارجه ایالات متحده گفت که به پاکستان اجازه داده نخواهد شد مبلغ تأمین شده از صندوق بین‌المللی پول را به چین بدهد.
بیشتر این کشیدگی‌های واشنگتن و اسلام‌آباد روی عدم صداقت پاکستان در امر مبارزه با تروریزم است. به گفته آگاهان، بدون مبارزه صادقانه پاکستان علیه تروریزم، فشارهای ایالات متحده ادامه خواهد داشت.
از سوی هم در ماه اکتوبر سال 2018 میلادی، دفتر مبارزه با تروریسم و اطلاعات مالی وزارت خزانه‌داری آمریکا بر شماری از اعضای گروه طالبان در افغانستان و حامیان پاکستانی و ایرانی این گروه تحریم وضع کرد.
در کنار اعضای گروه طالبان، برخی از شهروندان کشورهای حامی طالبان از جمله پاکستان و ایران نیز در این فهرست شامل اند. اسماعیل رضوی و محمد ابراهیم اوحدی از شهروندان و عضو نیروهای قدس سپاه پاسداران ایران و همچنان از پاکستان صدر ابراهیم، عضو کمیسیون نظامی طالبان و حافظ مجید، عضو شورای کویته پاکستان که رهبری تمام حملات انتحاری را در افغانستان دارد، شامل می‌شود.
حکومت افغانستان در کنار فشارهای دیپلوماتیک، در چند ماه اخیر فشارهای نظامی را نیز بالای گروه طالبان افزایش داده است. ارتش افغانستان اخیرا رویکرد جدیدی را برای حذف سران طالبان، به‌دلیل آن‌چه که «جلوگیری از حملات تهاجمی بر افراد ملکی و اماکن عمومی» می‌خواند، به اجرا گذاشته است.
ارتش افغانستان اعلام کرد که «هر عضو گروه طالبان که تأکید بر خشونت علیه مردم ملکی افغانستان دارد و مانعی برای راه‌حل صلح‌آمیز می‌باشد، از بین برده خواهد شد».
فرماندهان ارشد طالبان پیش از این نیز مورد حمله نیروهای امنیتی افغانستان قرار می‌گرفتند، اما عملیاتهای اخیر، هدف‌مند و بخشی از یک استراتژی جدید است تا فشار سختی بر طالبان در میدان جنگ وارد گردد.
بعد از خروج نیروهای نظامی ناتو در پایان سال ۲۰۱۴ میلادی، گروه طالبان به صورت متداوم ساحات زیر کنترول خود را گسترش داده است. جنگجویان این گروه در ماه آگست سال گذشته میلادی (۲۰۱۸) برای چند روز شهر غزنی را در جنوب شرق افغانستان به کنترل خود درآوردند. حمله‌ی طالبان بر این شهر استراتژیک تلفات سنگینی را از هر دو جناح به همراه داشت؛ طوری‌که در شفاخانه‌های این شهر، جایی برای اجساد نمانده بود.
با این حال ارتش افغانستان و نیروهای ایتلاف در ماه‌های اخیر عملیات هوایی و زمینی خود را علیه فرماندهان طالب شدت داده‌اند.
جنرال اسکات میلر که در ماه سپتمبر سال جاری میلادی فرماندهی نیروهای امریکایی را در افغانستان بر عهده گرفته، حکومت افغانستان را وادار به تشدید حملات علیه طالبان کرده تا در مذاکرات احتمالی صلح دست بالاتری داشته باشد.
تصمیم به هدف قرار دادن فرماندهان ساحوی طالبان بیان‌گر این دیدگاه است که بسیاری از آنها با یک توافق صلح مخالف خواهند بود، زیرا به این باورند که چنین توافقی عملیات جمع‌آوری عشر و مالیات و همچنین درآمدهایی دیگر مانند استخراج غیرقانونی معادن و تولید مواد مخدر را در خطر قرار می‌دهد.
با این حال دیوید بتلر، سخنگوی نیروهای آمریکا در افغانستان می‌گوید که حمایت خود را از حملات هدفمندانه و موثر علیه طالبان افزایش داده‌اند که شرایط برای مذاکرات صلح فراهم گردد. او تاکید دارد: «ما مرگ این رهبران [طالبان] را قطعی در نظر نمی‌گیریم. متأسفانه تعداد بیشتری خواهند مرد تا این‌که طالبان تصمیم به توقف جنگ بگیرند. برای آنها تنها راه‌حل پایدار یک توافق سیاسی خواهد بود.»
حکومت افغانستان در ماه دسامبر 2018 اعلام کرد که تنها در دو ماه اخیر نزدیک به ۱۵والی خودخوانده، فرمانده نظامی، ولسوال خودخوانده و سایر اعضای ارشد طالبان را در نتیجه عملیاتهای هدف‌مند برای حذف آنان، از بین برده است.
نقش کشورهای منطقه
رییس‌جمهور امریکا اخیرا در مورد صلح افغانستان اعلام کرد که کشورهای منطقه باید با هراس‌افگنی و تروریزم در افغانستان بجنگند.
آقای ترامپ افزوده است: «هند آنجا است. روسیه آنجا است. روسیه همان اتحاد جماهیر شوری سابق بود. افغانستان اتحاد جماهیر شوری را به روسیه تبدیل کرد. به خاطر این‌که روسیه آغازگر جنگ در افغانستان بود. یک نگاه به کشورهای دیگر بیاندازید، پاکستان آنجا است، آنان باید بجنگند. روسیه باید آنجا بجنگد. دلیل این‌که روسیه در افغانستان می‌جنگید، این بود که تروریزم در حال رفتن به روسیه بود.»
از سوی هم رییس‌جمهور غنی، محمد عمر داوودزی، وزیر داخله حکومت قبلی افغانستان را به عنوان نماینده ویژه‌اش در امور اجماع منطقه‌ای و رییس دبیرخانه شورای عالی صلح تعیین کرد.
این نماینده آقای غنی، در کنار دیدار نماینده امریکا از کشورها منطقه، از آدرس حکومت افغانستان به این کشورها از جمله پاکستان سفر کرده و تلاش نموده اجماع منطقه‌ای را در این مورد تشکیل دهد.
در کنار وعده‌هایی که پاکستان، ایران، روسیه، چین و سایر کشورهای منطقه برای صلح افغانستان داده است، نمایندگان کشورهای آلمان و ازبکستان نیز در ماه جنوری سال جاری میلادی روی آمدن صلح در افغانستان تاکید کردند.
رهبران حکومت‌های آلمان و ازبکستان که در برلین پایتخت آلمان دیدار کردند، در کنار دیگر موضوعات، روی پروسه صلح افغانستان و بازسازی این کشور جنگ‌زده تأکید کردند.
برآیند تلاش‌های داخلی و بین‌المللی
اراده و تلاش‌های حکومت افغانستان و ایالات متحده امریکا برای آمدن صلح در این کشور، سرانجام توانست طالبان را به میز مذکره حاضر کند. نمایندگان طالبان برای اولین بار با مقام‌های حکومت ایالات متحده در ماه جون سال گذشته میلادی در قطر دیدار و گفت‌وگو کردند.
پس از این نشست، امیدواری‌ها برای آمدن صلح در افغانستان و پذیرش صلح توسط طالبان بیشتر شد.
حکومت افغانستان در ماه نوامبر سال گذشته‌ی میلادی در نشست ژنو که بر محوریت افغانستان برگذار شده بود، طرح صلح خود را به جامعه‌ی جهانی ارایه کرد.
محمد اشرف غنی در نشست ژنو در مورد صلح افغانستان گفت که حکومت وحدت ملی برای رسیدن به صلح، تلاش‌های نهایی خود را انجام می‌دهد. او تاکید کرد که حکومت افغانستان از سال‌ها بدین‌سو، به ویژه در پنج سال اخیر برای رسیدن به صلح عجله داشته است.
به گفته‌ی آقای غنی، پیشنهاد صلح در ۲۸ فبروری ۲۰۱۸ یک نمونه این عجله افغانستان می‌باشد: «ما پیشنهاد صلح بدون قید و شرط کردیم و با در نظرداشت برخی از موارد، پیشنهاد نمودیم که طالبان یک بخشی از جامعه همه‌شمول و مردم‌سالار شوند».
به گفته‌ی وی، افغانستان با این چهار شرط برای پذیرفتن طالبان به‌عنوان بخشی از جامعه مردم‌سالار افغانستان آماده است:
ـ بر اساس قانون اساسی تأمین مکلفیت‌های تمام اتباع به خصوص زنان؛
ـ قبولی قانون اساسی و یا تعدیل آن بر اساس احکام قانون اساسی؛
ـ پیش‌برد فعالیت‌های خدمات ملکی و نیروهای امنیتی و دفاعی بر اساس قانون؛
ـ اجازه ندادن به فعالیت گروه‌های مسلحی که با شبکه‌های تروریستی خارجی، سازمان‌های مخرب خارجی، نهادهای دولتی و یا غیردولتی رابطه داشته باشند و در جستجوی نفوذ در افغانستان باشند.
آقای غنی همچنان در این نشست از تشکیل یک تیم ۱۲ نفری گفت‌وگوکنندگان صلح به نمایندگی از حکومت افغانستان با طالبان خبر داد.
مقام‌های حکومتی افغانستان همچنان تاکید کردند که مذاکرات صلح در چند مرحله صورت می‌گیرد و پیشنهاد آنها، این است که در این مذاکرات باید یک سری تسلسل‌هایی در نظر گرفته شود.
مرز قریب‌الوقوع صلح
نمایندگان طالب تاکنون چهار بار با مقام‌های امریکا گفت‌وگو داشته‌اند. این گروه با آن‌که تاکنون حاضر نشده با مقام‌های حکومت افغانستان گفت‌وگو کند، اما اخیرا با سیاست‌گران اپوزیسیون افغانستان در مسکو دیدار کرده است.
برخی از آگاهان تأکید کرده‌اند که نشست مسکو در واقع راه را برای نشست بین الافغانی باز می‌کند. شورای عالی صلح افغانستان نیز تاکید کرده بود که نشست قطر باید آخرین نشستی باشد که بدون حکومت افغانستان صورت می‌گیرد، در غیر آن باید این گفت‌وگوها متوقف شود.
با این حال قرار است که مقام‌های امریکایی و نمایندگان گروه طالبان بار دیگر در روزهای چهارشنبه و پنج‌شنبه این هفته در دوحه، پایتخت قطر دیدار کنند.
گفته می‌شود که در این دیدار روی نوع حکومت در افغانستان، آتش‌بس سه ماهه، رهایی زندانیان طالب، خروج نیروهای امریکایی و همچنان روی دخیل شدن افغانستان در روند صلح بحث شود.
مقام‌های امریکا تاکید دارند، با وجودی که طرف‌های صلح(طالبان و حکومت افغانستان) کارهای زیادی در پیش دارند، اما این نماینده ویژه امریکا ابراز امیدواری دارد که تا پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، صلح در این کشور برقرار خواهد شد.
افزودن دیدگاه