در ادامه گسترش نگرانی‌های سال جاری از تداوم خشکسالی در افغانستان، ریاست هواشناسی این کشور روز پنج‌شنبه(20 جدی) از احتمال ریزش برف نسبتا شدید و سیلاب در 22 ولایت خبر داده بود. این خبر در ادامه بارندگی‌های هفته‌های گذشته، امیدواری نسبی را برای مردم افغانستان در مورد کاهش خشکسالی سال آینده به بارآورده است، اما وزارت دولت در امور حوادث و رویدادهای طبیعی به خبرنامه می‌گوید: “این بارش‌ها برای سال آینده در افغانستان کافی نخواهد بود”.
ریاست هواشناسی افغانستان هفته قبل در یک اعلامیه گفته بود که در ولایت‌های بدخشان، تخار، کنر، نورستان، پنجشیر، کاپیسا، لغمان، پروان، بغلان، سمنگان، سرپل، بامیان، وردک، غزنی، دایکندی، غور، باغیس، بلخ، لوگر، کابل و به شمول سالنگ‌ها احتمال برف‌باری وجود دارد که مقدار آن در مناطق مرتفع بین 15-25 سانتی‌متر پیش‌بینی می‌گردد. همچنان این ریاست در ولایت‌های ننگرهار، غور، بادغیس و هرات احتمال وقوع سیلاب زودهنگام با مقدار بارندگی بین 15 الی 20 میلی‌متر پیش‌بینی کرده بود.
به دنبال این پیش‌بینی، روز جمعه گذشته و امروز شنبه(22 جدی) شاهد بارش برف و باران در ولایات مختلف افغانستان بودیم؛ به گونه‌ای که بارش برف از دیروز به این‌سو شاهراه سالنگ را در بخش سالنگ جنوبی مسدود کرد. بر اساس گزارش‌ها، ارتفاع برف در این منطقه حتی به 80 سانتی‌متر رسیده است.
خشکسالی افغانستان
خشکسالی یک مشکل بزرگ در سراسر افغانستان است، اما چالشی نیست که امروز به وجود آمده باشد. خشکسالی در این کشور پدیده‌ا‌ی است که از 10 سال تاکنون ادامه داشته، اما در سال‌های اخیر شدت آن بیشتر شده است. به عبارت دیگر، خشکسالی در سال 2016 کمتر بود، در سال 2017 بیشتر شد و در سال 2018 به اوج خود رسید.
بر اساس آمارهای جهانی، افغانستان در سال جاری به دلیل خشکسالی مقام ۲۲ را در سطح جهان به دست آورد. در هر ۳ سال یک‌بار پدیده خشکسالی در افغانستان تکرار می‌شود؛ در حالی‌که در سایر کشورهای جهان این مشکل با گذشت هر ۱۰ سال تکرار می‌شود. از سوی دیگر، خشک‌سالی‌های شدید و مداوم، سبب افزایش عدم مصونیت غذایی در این کشور گردیده و همه ساله به طور متوسط، ۲۸۰ میلیون دالر آمریکایی به بخش زراعت افغانستان خسارت وارد کرده است.
در اوایل سال جاری در بسیاری از ولایت‌های افغانستان، نسبت به سال‌های گذشته ۷۰ درصد بارندگی کمتر صورت گرفته که منجر به کاهش میزان آب در رودخانه‌ها و پایین رفتن آب‌های زیرزمینی شده است.
دفتر هماهنگی کمک‌های بشردوستانه ملل متحد می‌گوید: نزدیک به 70 درصد خاک افغانستان با خشکسالی مواجه است و حدود دو میلیون شهروند از این خشکسالی آسیب‌پذیر اند.
گزارش دولت افغانستان نیز نشان می‌دهد که در اثر این تغییرات آب و هوایی، ۵۰ درصد آب‌های سطحی افغانستان کاهش پیدا کرده است؛ یعنی از هر دو دریاچه این کشور، یکی آن خشک شده است. در عین حال، آب‌های زیرزمینی هم تا هشت متر در سراسر افغانستان ته نشسته است.
به عنوان مثال، بر بنیاد گزارش بانک توسعه آسیایی، در ماه های اخیر حدود ۳۰متر مکعب سطح آب کابل، پایتخت افغانستان کاهش یافته است و درصورت ادامه آن، کابل باید آماده یک بحران بزرگ کم آبی باشد. بر بنیاد این گزارش، سالانه در کابل ۸۰ متر مکعب آب زیرزمینی بیرون و استفاده می‌شود و این روند همچنان درحال افزایش است.
تأثیرات خشکسالی بالای کشاورزی و دام‌داری در افغانستان در چند سال اخیر چشم‌گیر بوده است. بر اساس آمارها بیش از هشتاد درصد مردم افغانستان مشغول کشاورزی و دام‌داری هستند. اکثر نفوس این کشور در روستاها زندگی می‌کنند. خشکسالی به صورت مستقیم تأثیرات بزرگی به زندگی مردم در روستاهای افغانستان گذاشته است.
اکبر رستمی، سخنگوی وزارت زراعت به خبرنامه می‌گوید، افغانستان در سال ۱۳۹۷، ۳.۷ میلیون مترک تن گندم تولید کرده، در حالی که تولید گندم در سال ۱۳۹۶ به ۴.۵ میلیون متریک تن می‌رسید. به گفته این مقام حکومتی، افغانستان سالانه به بیش از ۶ میلیون متریک تن گندم نیاز دارد. دولت حالا برنامه ریخته تا ۲.۵ میلیون تن گندم مورد نیاز این کشور را از بیرون وارد کند.
آذرخش حافظی، رییس روابط بین‌الملل اتاق تجارت و صنایع افغانستان و کارشناس مسائل اقتصادی در صحبت با خبرنامه گفت: “با توجه به زراعتی بودن اقتصاد کشور، اکثر مردم افغانستان به زراعت متکی هستند و با نبود سیستم آبیاری مناسب، بیشتر زمین‌های دهاقین للمی بوده و به باران و برف بیشتری نیاز دارد. به همین سبب زمانی که خشکسالی ادامه پیدا کند، زمین‌ها حاصل نمی‌دهند و همین امر تمام ابعاد زندگی مردم را متاثر می‌سازد”.
دام‌داری، سکتور دیگری است که از خشکسالی متأثر شده است. علفچرهای افغانستان به علت نباریدن باران خشک شده است. به همین دلیل، خشکسالی سبب نابودی بیش از ۶۰ درصد مواشی در افغانستان شده است. مال‌داران به دلیل پیدا نکردن علوفه کافی، مواشی‌شان را به نصف قیمت به فروش رسانیده‌اند.
اما وزارت زراعت از اقدامات خود برای کمک به مال‌داران سخن می‌گوید. اکبر رستمی می‌گوید: “بیش از پنج هزار متریک تن مواد خوراکه حیوانی برای مال‌داران آسیب دیده عملا توزیع شده و چهار هزار متریک تن هم تولید شده، تحت پروسس است که به آسیب‌پذیرها توزیع شود”.
بیجاشدگان و فروش کودکان
پیامدهای زیان‌بار خشکسالی در افغانستان تنها کشاورزی و دام‌داری را تهدید نمی‌کند، بلکه این پدیده زندگی اجتماعی در روستاها را نیز تحت تأثیر قرار داده و پیامدهای اجتماعی سنگینی داشته است.
پدیده خشکسالی در سال جاری در افغانستان، بیش از سال‌های گذشته تأثیر مخربی بر زندگی‌های روستایی در حوزه‌های غرب و جنوب غرب، مرکز و شمال این کشور برجای گذاشته و سبب آواره شدن ده‌ها هزار خانواده از خانه و کاشانه‌شان شده است.
گزارش‌ها نشان می‌دهد خشکسالی در قریب به ۲۰ ولایت در سراسر افغانستان بر زندگی ۲.۲ ملیون افغان اثر گذاشته و تقریبا ۱.۴ میلیون آن که بیشترشان در غرب این کشور موقعیت دارند، نیاز فوری به کمک غذایی دارند.
از سوی دیگر، در گزارش ماه سپتامبر 2018 “اوچا” یا دفتر هماهنگی کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل آمده است که آمار کلی بیجاشدگان خشکسالی در افغانستان تا پایان تابستان گذشته به بیش از ۲۵۰ هزار تن افزایش یافته است.
بر اساس این گزارش، خشکسالی در اوایل سال جاری باعث بی‌جاشدن تعداد زیادی از مردم در ولایت‌های بادغیس، هرات و غور شد و بیشترین آسب خشکسالی نیز بر این ولایات به خصوص بادغیس وارد آمده است. به گزارش اوچا، در تابستان گذشته ۱۲۰ هزار تن به دلیل خشکسالی تنها در ولایت بادغیس بیجا شده‌اند، اما به گزارش این سازمان، ظرفیت نهادهای کمک‌کننده در این ولایت به گونه قابل ملاحضه‌ای ناکافی بوده است. متأسفانه خانواده‌های بیجا شده مجبور بودند شب‌ها و روزهای گرم تابستان و حالا سرد زمستان را زیر چادرهای کوچک سر کنند.
از سوی دیگر، بیش از ۵۰ هزار خانواده در ۱۵۰۰ روستا در بامیان در معرض تهدید قرار گرفتند. بر اساس گزارش‌ها، شهرستان‌های سیغان، یکاولنگ و ورس ولایت بامیان نسبت به سایر مناطق این ولایت، بیشتر از خشکسالی متأثر شده‌اند. بیش از ۹۰ درصد باشنده‌های شهرستان سیغان با مشکلات کم‌آبی مواجه بوده و بیشتر کشاورزان این ولسوالی امسال زمین‌های زراعتی‌شان را کشت نکرده‌اند.
با این حال وضعیت اقتصادی خانواده‌های بیجاشده باعث شده که آنان دست به فروش فرزندان خود زده، آنها را برای نجات از گرسنگی بفروشند. صندوق کودکان سازمان ملل(یونیسف) از فروخته‌شدن ۱۶۱ کودک در ولایت‌های هرات و بادغیس افغانستان در اثر خشکسالی خبر داده است.
الیسن پارکر، سخنگوی یونیسف ۲۷ نوامبر 2018 در ژنو گفت، کودکان در افغانستان با وضعیت خیلی خطرناک روبرو هستند و خانواده‌ها برای پرداخت قرضه‌های‌شان، این کودکان را فروخته یا هم به عقد کسی درآورده‌اند. به گفته وی، بیشتر فروش این کودکان برای نجات از گرسنگی بوده است.
محمد قاسم حیدری، معین پالیسی وزارت دولت در امورحوادث و رویدادهای طبیعی به خبرنامه گفت: “کارهای عملی برای کم کردن تأثیرات خشکسالی یک کار غیرممکن است، ولی کاری که امسال انجام شده، برای جلوگیری از بیجا شدن تعداد بی‌شمار مردم از خانه‌های‌شان بوده است. هدف رساندن غذا برای مردم و علوفه برای مواشی آنها که در ساحات خشکسالی زندگی می‌کنند، بوده است. در سال جاری ما تلاش کردیم که بی‌جاشدگی مردم را تا حدودی کنترول کنیم که کمک‌هایی به مردم غور، بادغیس و تعداد زیادی دیگری از مردم که در هرات جابه‌جا شده بودند را در برگرفته است”.
وی افزود: “فصل دوم کمک‌های ما برای ولایت‌ها صورت خواهد گرفت که در ساحاتی که مردم زندگی می‌کنند، به آنها کمک‌ها رسیده می‌شود تا بتوانند به خانه‌ها و ساحات اصلی خود برگردند”.
پیش‌بینی ادامه خشکسالی در 1398
اما سوال اساسی این است که با وجود برف‌باری‌های هفته‌های اخیر، آیا خشکسالی در سال آینده در افغانستان پایان خواهد یافت؟
محمد قاسم حیدری، معاون پالیسی وزارت دولت در امور حوادث و رویدادهای طبیعی در پاسخ به این سوال به خبرنامه گفت: “با پیش‌بینی‌هایی که وجود دارد، در سال 2019 ما بازهم به طرف خشکسالی می‌رویم و وضعیت بهتری نخواهیم داشت”.
به گفته آقای حیدری، “خشک‌سالی‌ها در افغانستان متأسفانه از 10 سال گذشته به این طرف صدمات زیادی را به کشور و مردم آن وارد کرده است و برای جبران این آسیب‌ها ما نیاز داریم که 5 تا 6 سال دیگر بارندگی‌های مداوم داشته باشیم. اگر امسال نیز هر مقدار بارش برف و باران داشته باشیم، بازهم ما با خشکسالی شدیدی در سال آینده روبه‌رو هستیم”.
وی یادآور شد که با توجه به ادامه خشک‌سالی‌ها، بارش برف و باران ما‌ه‌های جاری که بر اساس پیش‌بینی‌ها دوامدار و زیاد خواهد بود، بازهم نمی‌تواند پاسخگوی شرایط بهار و تابستان سال آینده کشور باشد و صدمات خشکسالی سال‌های گذشته را جبران نماید.
آذرخش حافظی، کارشناس مسائل اقتصادی نیز می‌گوید: “دولت باید در مورد توسعه پایدار که یکی از برنامه‌های سازمان ملل تا سال 2030 است، اقدامات جدی روی دست بگیرد”.
ولایات غور، بادغیس، هرات، فراه، قسمتی از دایکندی و قسمتی بزرگی از بامیان، سرپل، بلخ، جوزجان و فاریاب، ولایاتی هستند که با احتمال خشکسالی بیشتری در سال آینده روبه‌رو خواهند بود.
افزودن دیدگاه