امروز صبح در مسیر راه دفتر، به دکانی رسیدم و به خاطر خریدن بیسکویت وارد دکان شدم. با خود گفتم به جای یک صبحانه مقوی و کامل، صبح را با خوردن یک بیسکویت پشتسر بگذارم. با چرخی در دکان، چشمم به یک بیسکویت با طعم کاکائو، خورد. دست بردم و آن را گرفتم و قیمت را از فروشنده پرسیدم؛ یادم نماند که در جواب سوالم چه پاسخی داد، چون همان لحظه چشمم به تاریخ تولید و انقضای بیسکویت خورد و دیدم که سه روز از تاریخ انقضای آن گذشته است.
برگشتم و به فروشنده گفتم: «تاریخ این بیسکویت گذشته است»، اما در جوابم گفت: «من تازه امروز این بیسکویتها را به دکان آوردهام، امکان ندارد تاریخ آن گذشته باشد». در مقابل جواب فروشنده که مردی کهنسال بود، گفتم: «تاریخ تولید و مدت انقضای آن از وقتی که از دست تولید خارج شود، شروع میشود، فرقی نمیکند که این خوراکی از کی وارد دکان شما شده است، اما مدت مصرف این بیسکویت یک سال بوده و امروز سه روز است که از تاریخ آن گذشته است». او با تکان دادن سر، آن را دوباره سرجایش گذاشت. من هم با خریدن یک کیک از دکان خارج شدم.
در مسیر راه به این فکر کردم که نفر بعدی چه کسی خواهد بود که آن بیسکویت فاسد را بدون دیدن تاریخ، خریداری خواهد کرد؟ آیا رفتن به شفاخانه و مسومیت در انتظار او خواهد بود؟!
تاریخ تولید و انقضای مواد خوراکی
شاید به جرأت بتوان گفت اکثر ما در موقع خرید انواع خوراکیها، به تاریخ تولید و انقضاء مشخصشده این تولیدات، کمتر یا اصلا توجه نمیکنیم. با همین بیتوجهی ممکن است مواد خوراکی را به خانه بیاوریم که تاریخ آن گذشته و استفاده از آن، پیامد خوبی به همراه نداشته باشد.
تاریخ انقضاء محصولات غذایی به تاریخی اشاره دارد که تا آن زمان، مصرف محصول غذایی درون بستهبندی بیخطر بوده، اما این محصول پس از آن تاریخ، کیفیت خود را از دست میدهد. این تاریخها تحت بررسی ارگانهای مختلف صورت میگیرد. وزارتهای زراعت و صحت عامه، اداره ملی نورم و استاندارد و شهرداران ولایات؛ اداراتی اند که در این بخش مسئولیت دارند.
اما طبق گفتههای متخصصین صنایع غذایی درباره تاریخ تولید و انقضاء مواد خوراکی، در انتخاب محصول، بهتر است بیشتر از تاریخ انقضاء، به تاریخ تولید توجه کنیم. بهتر است محصولی را خریداری کنیم که تاریخ تولید بهروزتری دارد. تازهترین تاریخ تولید، به معنی این است که آن محصول دارای کیفیت و شرایط بهتری است.
چشم دید
به دنبال گفتگو با تعدادی از فروشندگان و خریداران مواد غذایی، پاسخ آنها به این پرسش که آیا در زمان خرید، به تاریخ تولید و انقضاء مواد خوراکی توجه میکنند یا خیر؟! و یا اینکه آیا فروشندگان دیدهاند که مشتریانشان از تاریخ تولید و انقضاء مواد غذایی بپرسند یا خیر؟! جالب بود.
در جستجوی همین موضوع، با پسر جوانی روبهرو شدم و همین سوال را از او پرسیدم. او در پاسخ به سوالم گفت: «یک بار که میخواستم مواد غذایی را از دکانی خریداری نمایم، به دنبال تاریخ انقضایش میگشتم که چشمم به تاریخ تولید آن خورد و جالب اینجا بود که تاریخ تولید آن زمانی ثبت شده بود که تاریخ ساختش تا آن زمان شروع نشده بود».
زمانی که این سوال در یک گروه چند نفری مطرح شد، 3 نفر از آنها گفتند که به این موضوع خیلی اهمیت میدهند و از آن میان، 4 نفر گفتند که اصلا توجهی ندارند. اما در میان این افراد، دختری دیگر در جواب سوالم اینگونه پاسخ داد: «یکبار که رفته بودم رب بادنجان رومی بخرم، با نگاه کردن به تاریخ آن، دریافتم که چندین تاریخ مختلف بر روی درب قوطی و کنارههای قوطی مهر شده و من حیران ماندم که کدام تاریخ تولید و انقضاء آن درست است».
فروشندگان نیز در این مورد گفتند که تعداد کمی از افراد و بیشتر کسانی که شهرنشینان قدیمی و باسوادی هستند، به تاریخ تولید و انقضاء مواد غذایی توجه دارند و خود آنها نیز خیلی کم پیش میآید که در این مورد توجه نشان دهند.
فرهنگ توجه به تاریخ تولید و انقضاء
دکتر ادریس توخی، رئیس صحت محیطی شهرداری کابل، از فرهنگ پایین توجه به تاریخ تولید مواد غذایی میگوید و یادآور میشود، در کنار اینکه آنان به بررسی وضعیت صحی و کنترل کیفیت مواد غذایی میپردازند، برنامههای آگاهیدهی مردم عامه و فروشندگان را نیز داشتهاند.
او به خبرنامه گفت: «ما در سال قبل برای 23313 نفر در سطح کابل به خصوص فروشندگان، ورکشاپ دایر نمودیم».
آقای توخی از اینکه مردم نیز در سطح شهر به صحت و کیفیت مواد خوراکی توجهی ندارند، گفت که مردم با آنکه میدانند امکان دارد مواد خوراکی که میخرند، صحی نباشد، بازهم از همان مواد خوراکی مصرف میکنند.
وی در جریان صحبت با خبرنامه گفت: تعداد کمی هستند که در دکانها و فروشگاههای مواد غذایی به لوگوی شرکت، تاریخ تولید، انقضاء و بستهبندی استاندارد مواد غذایی توجه میکنند.
رئیس صحت محیطی شهرداری کابل گفت: «ما برای برنامه آموزشی و آگاهیدهی، همیشه از دکانها به تعداد سه الی چهار نفر را در این برنامه شامل کردهایم، زیرا در بسیاری از سوپرمارکیتها، بیش از 10 نفر کار میکنند و ما سعی نمودهایم که مجموعه بیشتر کارکنان فروشگاهها و فروشندگان را در این برنامه جا دهیم».
مناطق زیاد و نیروی کم
دکتر توخی میگوید که در برنامه آموزشی و معلوماتی، آنها برای فروشندگان، برنامهها و نکات صحی عمومی و شخصی را آموزش دادند. هرچند این تلاشها و برنامهها تا اندازهیی مؤثر بوده، اما به دلیل کمبود کارمند، نیرو و شرایطی که در آن قرار دارند، نمیتوانند در هر شش ماه بیش از دو بار یک ناحیه را مورد بررسی قرار دهند. با آنهم توانستهاند مؤثریت خود را در این بخش داشته باشند.
کارمندان شهرداری کابل برای بازرسی و ارزیابی وضعیت صحی در یک ناحیه، به مدت 15 روز به بررسی میپردازند.
او از کارکرد و فعالیتهایشان در این بخش یادآور میکند و میگوید: «در سال مالی 1396، اداره ما توانست در مجموع 7775 دکان را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد که این بررسی به صورت عموم بوده و مواد غذایی نیز در آن شامل میباشد. مواد بیکیفیت و تاریخگذشته در این بررسی به 188583 کیلوگرام رسیده است».
فروشگاههای بدون مجوز
رئیس صحت محیطی شهرداری کابل در ادامه به اینکه بسیاری از دکانهای کوچک و بزرگ، فروشگاهها، عمدهفروشان و پرچونفروشان هنوز هم بدون مجوز فعالیت میکنند، اشاره کرد و گفت: بسیاری از دکانها ثبت دیتابس نبوده و مجوزی ندارند که در مقابل تجارتشان مالیات بپردازند و این امر موجب شده مسئولیتی در قبال نداشته باشند و به نکات مهم صحی و وضعیت بازار و مواد خوراکی، توجه نکنند.