در ماه سپتامبر سال جاری میلادی یائو جینگ، سفیر چین در افغانستان به ولایت بدخشان سفر کرده و با مقامات محلی بدخشان، مقام‌های محلی شهرستان اشکاشم بدخشان و ساکنان چهار شهرستان مرزی بدخشان با چین دیدار کرد.
سفیر چین در این سفر از ساکنان ولایت بدخشان خواست که مشکلات و دشواری‌های موجود در این منطقه را شناسایی کرده و آن را با سفارت چین در میان بگذارند تا این کشور، متناسب با نیازمندی‌های مردم بدخشان در اجرای برنامه‌ها و پروژه‌های انکشافی اقدام کند.
این برای نخستین بار بود که یک مقام چینی از مناطق مرزی افغانستان با چین دیدار کرده و به مردم آن مناطق وعده بازسازی و کمک می‌داد. بسیاری‌ها نمی‌دانند چرا سفیر چین به بدخشان رفت و از این مناطق مرزی دیدن کرد.
یائو جینگ در سفرش به بدخشان از نگرانی‌های کشورش درباره موجودیت «اویغورها» در آن ولایت ابراز نگرانی کرد و گفت که «ناامنی و تروریزم معضل بزرگ منطقه‌ای است و کشور چین در کنار سایر همکاران افغانستان برای تأمین صلح در این کشور تلاش می‌کند.»
وی در این سفرش برای نخستین بار از حضور جنگجویان «اویغور» در کنار گروه‌های تروریستی در بدخشان و پهن شدن دامنه ناامنی ابراز نگرانی کرد و گفت که چین تلاش می‌کند تا با همکاری منطقه‌ای به این نگرانی پایان بدهد.
این گزارش به این می‌پردازد که اویغورها چه کسانی‌اند و از چه زمانی در افغانستان حضور دارند؟ چرا چین نگران حضور این گروه در افغانستان است و سیاست چین در قبال اویغورها چیست؟
اویغورها
اویغورها یک اقلیت مسلمان ترک‌زبان در ولایت سین کیانگ در شمال غرب چین هستند که از مدت‌های طولانی زیر فشار دولت چین قرار دارند. اویغورها به این باور هستند که به‌صورت فزاینده‌ای از سوی حکومت چین تحت فشار هستند. به گفته این اقلیت در چین، این کشور در تلاش تضعیف هویت فرهنگی، سیاسی و دینی آنان است و از منابع طبیعی سین کیانگ بهره‌بردای می‌کند.
اویغورها حکومت چین را «قدرت استعماری» می‌خوانند و خواهان جدایی یا کسب خودمختاری بیشتر‌اند. این امر باعث شده است که دولت چین اقدامات شدیدی را علیه جدایی طلبان سین کیانگ روی دست بگیرد.
حکومت چین حتا برای رفتن اویغورها به مساجد و اشتراک در مراسم دینی‌شان نیز محدویت وضع کرده است. چین مدعی است که تشدید محدودیت‌ها و افزایش حضور پولیس به‌خاطر جلوگیری از پخش افراط‌گرایی صورت می‌گیرد. براساس گزارش‌ها، شورشیان اویغور بیشتر در ساختار «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» فعالیت می‌کنند.
جنبش اسلامی ترکستان شرقی
جنبش اسلامی ترکستان شرقی در سال 1933 تاسیس شد. این جنبش برای کسب استقلال و تشکیل دولت مستقل در جامعه اویغورها و دیگر اقوام ترک‌تبار ساکن در ترکستان مبارزه می‌کند. این گروه در گذشته از سوی کشورهای مختلف، از جمله عربستان سعودی و ترکیه حمایت مالی شده است.
جنبش اسلامی ترکستان شرقی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق توانست با گروه‌ها و احزاب بنیادگرا در آسیای مرکزی رابطه برقرار کند. این گروه پس از آن توانست با القاعده و طالبان افغانستان نیز رابطه ایجاد کند.
دو ماه پس از حملات یازده سپتامبر القاعده بر ایالات متحده امریکا، چین سندی را نشر کرد که نشان می‌داد جنبش اسلامی ترکستان شرقی با القاعده و طالبان ارتباط داشته است در این سند آمده بود که حسن مخصوم، رهبر این جنبش با اسامه بن لادن در افغانستان همکاری داشته است.
امریکا، جنبش اسلامی ترکستان شرقی را در سال 2002 میلادی شامل فهرست سازمان‌های تروریستی کرد.
جنبش ترکستان شرقی متهم به انجام چندین حمله تروریستی از جمله، چند حمله تروریستی در آستانه المپیک سال 2008 در پکن و انفجارهای مرگبار در شانگهای و یونن است.
اویغورها در افغانستان
افغانستان در سال‌های 1990 میلادی پناهگاه امن شورشیان جنبش اسلامی ترکستان شرقی بود. این گروه در همین سال‌ها با طالبان و القاعده رابطه برقرار کرده و به این گروه‌ها کمک کرد.
زیگفرید وولف، رییس بخش تحقیقات در موسسه «مجمع دموکراتیک جنوب آسیا» در مصاحبه‌ای گفته بود که «اویغورها برای پیوستن به گروه‌های افراطی در افغانستان و پاکستان از پاسپورت‌های جعلی ترکی استفاده می‌کنند. این اویغورها در کمپ‌های افغانستان و پاکستان که از سوی عربستان سعودی تمویل زیاد مالی شده‌اند، تلقین فکری و آموزش نظامی می‌بینند.»
براساس گزارش‌های ملل متحد، جنبش اسلامی ترکستان شرقی با القاعده رابطه دارد و باور به این است که جنگجویان این گروه در کنار طالبان علیه نیروهای ناتو در افغانستان جنگیده‌اند.
اندرو سمال، مولف کتاب «محور چین-پاکستان: جیوپولتیک جدید آسیا» در مصاحبه‌ای در مورد این‌که «چرا چین از روند صلح افغانستان حمایت می‌کند»، گفته است که «در سال‌های 1990، افغانستان پناهگاه امنی برای پیکارجویان اویغوری بود و چین نگران است که مبادا این وضع تکرار شود. بنابراین، یگانه راه حل را در حل و فصل سیاسی بین جناح‌های مختلف در افغانستان می‌بیند.»
به گفته‌ی او، اولویت مهم چین است که افراطیون اسلامگرا این کشور را هدف قرار ندهند و از جنگجویان اویغوری حمایت نکنند. او می‌افزاید: «در عین زمان چین نمی‌خواهد به دوران حاکمیت طالبان برگردد و تا اندازه‌ای از سقوط حکومت پیشین طالبان احساس آرامش کرد. نیروهای افراطی اسلامگرا در منطقه بلا اجتناب یک منبع الهام و حمایت عملی برای پیکارجویان اسلامگرا در خود چین می‌باشند. این کشور به‌طور خاص در مورد نسل جدید طالبان نگران است و ترس از آن دارد که سرانجام شورای کویته شاید قادر به کنترل آنها نباشد.»
گزارش‌هایی نیز وجود دارد که اعضای گروه جنبش اسلامی ترکستان شرقی در کنار القاعده و طالبان در افغانستان با نظامیان امریکایی جنگیده‌اند.
در سال‌های اخیر مقام‌های افغان نیز از کشته شدن اویغورها به‌دست سربازان افغان سخن زده‌اند. سال گذشته وزیر دفاع چین از عملکرد افغانستان برای سرکوب اویغورها ستایش کرد و آن را ارزشمند دانست.
وزارت دفاع افغانستان نیز در آن زمان گفته بود که ارتش در همه جای این کشور اویغورهای چین و خصوصا جنبش اسلامی ترکستان شرقی را که فعالیت‌های تروریستی انجام می‌دهند، سرکوب کرده و تعداد زیادی از جنگجویان اویغوری را در ولایت‌های قندوز، فاریاب، بغلان و مناطق جنوب و شرق افغانستان از بین برده است.
ارتباط با القاعده
براساس اسنادی که منتشر شده، حسن مخصوم رهبر پیشین جنبش اسلامی ترکستان شرقی با بن‌لادن رهبر القاعده در افغانستان ارتباط و همکاری داشته است.
ربیعه قدیر، رهبر تبعیدی اقلیت ایغور چین در سال 1388 خورشیدی ارتباط جدایی‌طلبان اویغور با القاعده را رد کرد و گفت که برای دستیابی به حقوق بیشتر برای اویغورها در ایالت سین‌کیانگ چین با استفاده از خشونت مخالف است.
اما در آن زمان وزارت خارجه چین گفته بود که خشونت‌های ارومچی، مرکز سین کیانگ که در آن نزدیک به 160 تن کشته و بیش از هزار نفر زخمی شدند، به نیروی مختلف خارجی از جمله القاعده مرتبط است. این وزارت گفته بود که مدارک کافی وجود دارد که ثابت می‌کند «این افراد توسط گروه‌های تروریستی خارجی، از جمله القاعده، آموزش دیده‌اند.»
عضویت در گروه داعش
در سال 2014 میلادی ابوبکر البغدادی، رهبر گروه داعش گفته بود که «چین در ردیف امریکا، هند و اسرائیل در زمینه سرکوب مسلمانان قرار دارد.» سال گذشته نیز گروه داعش با نشر ویدیویی که در آن «صحنه‌هایی از زندگی مهاجران ترکستان شرقی در سرزمین خلافت» دیده می‌شد، هشدار داد که داعش «در چین رودخانه خون جاری می‌سازد» تا انتقام سرکوب مسلمانان توسط چین در منطقه سین کیانگ را بگیرد.
پس از آن بود که از حضور اویغورهای چین در صف نیروهای داعش نیز گزارش‌هایی منتشر شد. در اواخر زمستان 1395 خورشیدی، چندین نفر از اقلیت اویغور در رابطه به حمله مرگبار شب سال نو میلادی در استانبول ترکیه بازداشت شدند. این افراد از منطقه سین کیانگ چین بودند.
گزارش‌هایی هم وجود دارد که تروریستان بین‌المللی موجود در ولایت بدخشان افغانستان به گروه داعش گرایش دارند. عبدالله ناجی نظری، رییس شورای ولایتی بدخشان در یک مصاحبه گفته بود که شماری از تروریستانی که در بدخشان کشته شده‌اند، اعضای داعش بوده‌اند و کارت هویت داعش از جیب آنان بدست آمده است.
در سال 1393 خورشیدی مقام‌های چینی گفته بودند که اعضای جنبش اسلامی ترکستان شرقی از طریق ترکیه به سوریه می‌روند و در آن‌جا به گروه داعش می‌پیوندند. در آن زمان از حضور 300 شورشی اویغور در صف داعش که در عراق و سوریه می‌جنگیدند، گزارش شده بود.
با توجه به گزارش‌های فوق، مقامات چین اکنون نگران امنیت ملی کشورشان هستند. این کشور، جنبش اسلامی ترکستان شرقی را تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌داند و به تازگی تلاش‌ها برای مبارزه با تهدیدات امنیتی علیه خود را روی دست گرفته است.
در راستای همین تلاش‌ها چین برای جلوگیری از تهدیداتی که متوجه قسمت‌های غربی آن است، در پی ایجاد ائتلاف‌های امنیتی نیز بوده است؛ ائتلافی برای مبارزه با تروریزم با حضور پاکستان، افغانستان و تاجیکستان.
افزودن دیدگاه