افغانستان روز گذشته از روز جهانی دختر با شعار «آماده برای یادگیری، آماده برای زندگی» تجلیل کرده و وزارت آموزش و پرورش این کشور اعلام کرد که در تلاش برابری میزان حضور دختران و پسران در مکتبها است.
داکتر اسدالله محقق جهانی، معین وزارت آموزش و پرورش افغانستان روز گذشته در محفل تجلیل از روز جهانی دختر گفت که در ده سال آینده تلاش میشود آمار حضور دختران و پسران در مکتبها مساوی شود.
درحال حاضر در افغانستان حدود 9.2 میلیون کودک به مکتب میروند. از این میان 3.5 میلیون کودک آن دختر اند.
براساس آمار وزارت آموزش و پرورش افغانستان، 2 میلیون و 513 هزار و 103 دختر شامل صنوف یک تا شش، 675 هزار و 972 دختر شامل صنوف هفتم تا نهم، 330 هزار و 830 دختر شامل صنوف دهم تا دوازدهم و 51 هزار و 295 دختر شامل صنوف سیزدهم تا چهاردهم اند.
هرچند این دختران با چالشهای بسیار در بخش آموزش و پرورش مواجه اند، اما وزارت آموزش و پرورش افغانستان گفت که روی سیاست جامع برای رسیدگی به مشکلات فراراه آموزش دختران در جامعه کار میکند.
روز جهانی دختر | آماده برای یادگیری، آماده برای زنده گی pic.twitter.com/rQvlQuUsgv
— GMIC Afghanistan (@GMICafghanistan) October 11, 2017
بیسوادی
افغانستان کشور جنگزده و فقیر است. جنگ و ناامنی در چهار دهه گذشته دروازه شمار زیادی از مکتبهای این کشور را بسته و میلیونها کودک در نتیجهی کشمکشهای موجود از رفتن به مکتب باز ماندهاند.
دختران بیشترین قربانی بیسوادی در افغانستان بوده اند. هزاران دختر درحال حاضر رفتن به مکتب را یک کابوس تلخ میبینند و نمیتوانند برای فراگیری آموزش و پرورش به مکتب بروند.
هرچند دولت افغانستان پس از سقوط طالبان در سال 2001 میلادی تا کنون در بخش آموزش و پرورش دستاوردهای زیادی داشته اما هنوز هم چالشهای بسیاری فراروی آموزش و پرورش کودکان وجود دارد.
براساس معلوماتی که در پلان استراتژیک ملی معارف افغانستان برای سال 2017 تا 2021 میلادی آمده، این کشور یکی از کشورهایی است که کمترین میزان سواد را در جهان به خود اختصاص داده است.
میزان سواد مردان بالاتر از 15 سال در افغانستان به 62 درصد میرسد اما میزان سواد زنان به 18 درصد. براساس پلان استراتژیک ملی معارف افغانستان، از هر پنج زن تنها یک زن در این کشور باسواد است و میزان سواد زنان در روستاها سه برابر کمتر از شهرها است.
A big day for children of #Afghanistan as National Education Strategic Plan is launched @UNICEFAfg @CanEmbAFG @SwedeninAF @MariSkaare pic.twitter.com/Ti41DHA0Xn
— Adele Khodr (@AdeleKhodr) September 24, 2017
در «استراتژی ملی سوادآموزی و پالیسیها، اهداف و استراتژیهای وزارت آموزش و پرورش افغانستان» نیز آمده است که «با وجود پیشرفت چشمگیر در زمینه دستیابی به تعلیمات اساسی- که تعداد مشمولین تعلیمات عموی از 2.3 میلیون در سال 1381 به تقریباً 10.5 میلیون دانشآموز در حال حاضر افزایش یافته است- تنها 17 درصد نفوس 25 سال و بالاتر از آن در ختم سال 2007 میلادی در نوعی از تعلیم اشتراک کردهاند که این رقم برای دختران 6 درصد بوده است.»
سردار محمد رحیمی، معین سواد حیاتی وزارت آموزش و پرورش افغانستان نیز گفت که وقتی اتباع بالاتر از 15 سال افغانستان را در نظر میگیریم، در آن بالاتر از 70 درصد زنان بیسواد حساب میشوند.
آقای رحیمی در گفتوگو با خبرنامه گفت که نسبت باسوادی مردان (50 درصد) تقریباً یک و نیم تا دو برابر زنان است و این نشان میدهد که زنان در افغانستان، چه اطفال، چه دختران و چه زنان جوان یا میان سال، در مجموع به لحاظ وضعیت تعلیمات عمومی در وضعیت مناسبی به سر نمیبرند.
محرومان
از مجموع کودکانی که واجد شرایط رفتن به مکتب هستند، 59.6 درصد آن به مکتب میروند. از این میان 72 درصد را پسران و 46.1 درصد دیگر را دختران تشکیل میدهند.
براساس گزارشهای موجود حدود 13 میلیون کودک زیر سن 14 سال واجد شرایط مکتب رفتن در افغانستان وجود دارد اما درحال حاضر حدود 9.2 میلیون کودک در این کشور به مکتب میروند که این رقم در سال 2001 میلادی به یک میلیون کودک میرسید.
آمارهای وزارت آموزش و پرورش افغانستان نشان میدهد که حدود 3.5 میلیون کودک در پانزده سال اخیر در افغانستان از رفتن به مکتب محروم ماندهاند. از این میان حدود دو میلیون این کودکان را دختران تشکیل میدهند.
Investing in girls' education = investing in the world's future. pic.twitter.com/QXNeZyoJTf
— UNICEF Afghanistan (@UNICEFAfg) July 25, 2017
از سوی دیگر خانم دنیز، مسئول ارتباطات صندوق حمایت از کودکان ملل متحد یا یونیسف گفته است که آموزش دختران در افغانستان در خطر است و 75 درصد از 3.5 میلیون کودکی که از رفتن به مکتب باز ماندهاند، را دختران تشکیل میدهند.
دلایل محرومیت
سردار محمد رحیمی گفت که شرایط امنیتی، فرهنگی، عنعنوی و نبود آگاهی از جمله مسایلی است که باعث شده زنان و دختران نتوانند از حق طبیعی شان که فراگیری آموزش و پرورش است، برخوردار شوند اما تلاش بر این خواهد بود که با برنامههایی که وزارت آموزش و پرورش روی دست میگیرد و دولت حمایت میکند، بتوان این عدالت جنسی را بهوجود آورد.
آقای رحیمی گفت هنوز در برخی از مناطق دور دست و ناامن جنگی که در کنترل مخالفان مسلح اند، به دختران اجازه رفتن به مکتب داده نمیشود. او گفت: «عموماً این است که اجازه نمیدهند که دختران به مکتب بروند. بازماندن دختران از تعلیمات عمومی نشان میدهد که ما یک مشکل کلان هنوز در افغانستان داریم. خصوصاً در بیش از یک سوم افغانستان که شرایط بسیار مساعد نیست به لحاظ امنیتی.»
Girls forced into early marriages are at much higher risk of domestic violence. Say NO to child marriage #endchildmarriage #Afghanistan pic.twitter.com/oTlPlmpSlR
— UNICEF Afghanistan (@UNICEFAfg) October 5, 2017
علاوه بر این ازدواجهای پیش از وقت یکی دیگر از سنتهای دستوپاگیر در ولایات و روستاهای افغانستان است که شرایط آموزش دختران را دشوارتر کرده است.
سپوژمی وردک، معین وزارت زنان افغانستان در این مورد گفته است: «تاهنوز هم ازدواجهای قبل از وقت وجود دارد. موضوع مایوس کننده این است که هنوزهم رسم بدل دادن در روستاها وجود دارد و ما باید دسترسی دختران به عدالت را افزایش دهیم.»
علاوه بر این، یک گزارش تحقیقی بیبیسی نشان میدهد که در پنج ولایت بزرگ افغانستان بیش از نیمی از دختران دوره ابتدایی مکتب از ادامه آموزش در دورههای متوسطه و لیسه باز میمانند.
به گونهی مثال این گزارش گفته است که در قندهار از جمله 12 هزار دانشآموز تازه وارد دختر تنها کمتر از 500 دختر از صنف دوازدهم فارغ میشوند. در ننگرهار از حدود 180 هزار دختری که شش سال پیش برای ورود به مکتب ثبت نام کردند، نزدیک به نیمی از آنها نتوانستند پس از صنف ششم به درس آموزش خود ادامه بدهند.
در فراه، شهرستانهای ناامن گلستان، خاک سفید، بکوا و پشترود 50 هزار دختر به دلیل مشکلات فرهنگی از ادامه رفتن به مکتب پس از صنف 4 یا 5 بازماندهاند. همچنان از مجموع 14 هزار دختری که در سال 1384 در بلخ برای رفتن به مکتب ثبت نام کردند تنها کمی بیشتر از 6 هزار آن از دوره لیسه فارغ شدند.
راه حل
درحال حاضر چندین نهاد حکومتی افغانستان برای حل مشکلات دختران در زمینه آموزش و پرورش کار میکنند. وزارت امور زنان این کشور با تمرکز بر ارتقای ظرفیت دختران، در راستای نظارت از پالیسی تداوم تحصیل دختران و تطبیق پالیسی منع ازدواجهای قبل از وقت کار میکند.
سردار محمد رحیمی، معین سواد حیاتی وزارت آموزش و پرورش افغانستان نیز گفت که دولت بهصورت کل باید در راستای حل مشکلات دختران کار کند و از طریق وزارتهایی چون اطلاعات و فرهنگ و حج و اوقاف و در عین حال رسانهها تلاش نماید تا با تکیه بر منابع دینی و فرهنگی خانواده ها تشویق شده و زمینه آموزش دختران فراهم گردد.
او گفت: «وزارت معارف تلاش میکند که در استخدام زنان در معارف تبعیض مثبت را به وجود بیاورد. برای جاها و مناطق ناامن شرایط ویژه فراهم کرده است که بتواند آموزش سریع داشته باشد.»
درحال حاضر یک سوم یا 30 درصد از مجموع 220 هزار آموزگار مکاتب را زنان تشکیل میدهند که در حدود 60 تا 70 هزار آموزگار میشود. افزایش شمار آموزگاران زن نیز میتواند یکی از راهحلهای فایق آمدن بر چالشهای فراروی دختران افغان باشد.