وزارت اطلاعات و فرهنگ و رادیو تلویزیون ملی افغانستان به تازگی عنوان “استاد“ را به وحید قاسمی، آوازخوان، نوازنده، آهنگ‌ساز و پژوهشگر موسیقی افغان داده است. این عنوان به تاریخ 10 سرطان سال جاری خورشیدی، به صورت رسمی برای آقای قاسمی اعلام شد.
وحید قاسمی بیش از چهل سال در عرصه موسیقی فعالیت کرده و تاکنون در چندین جشنواره تقدیر شده است. در سال‌های 2007، 2008 و 2009 میلادی او از سوی تلویزیون‌های نور در امریکا، آریانا و آریانا افغانستان همواره مقام آهنگ‌ساز برتر را به‌دست آورده است. او در کنار استادان موسیقی چون زلاند و خیال و هنرمندانی چون احمد ولی، احمد ظاهر، خانم قمرگل و مهوش عنوان “ستاره موسیقی” را نیز از سوی تلویزیون آریانا افغانستان دریافت کرده است. همچنان در سال 2015 میلادی بنیاد فرهنگی آرمان شهر جایزه سیمرغ را به عنوان سفیر صلح به استاد وحید قاسمی اهدا کرد.
آغاز زندگی
وحید قاسمی فرزند استاد یوسف قاسمی و نواسه استاد قاسم افغان در سال 1337 خورشیدی (26 فبروری 1958) در یک خانواده‌ی هنرمند در گذر باغ نواب در شهر کهنه کابل به دنیا آمد. مکتب را در لیسه نادریه به پایان رساند و سپس در سال 1365 از دانشکده زبان و ادبیات دانشگاه کابل فارغ شد.
پدر وحید قاسمی، محمد یوسف قاسمی سومین فرزند استاد قاسم افغان است. او در آغاز کارهای موسیقی را با رادیو کابل آغاز کرد و اکثراً غزل می‌خواند. پدرکلان وحید قاسمی، استاد قاسم افغان بانی نخستین مکتب موسیقی معاصر در افغانستان شناخته می‌شود که در روزگار خودش، محبوب همگان و سر حلقه‌ی خراباتیان و هنرمندان بوده است.
رادیو تلویزیون ملی افغانستان در مورد پدربزرگ وحید قاسمی نوشته که “بعد از مدتی موصوف به‌حیث خواننده‌ی دربار امیر حبیب‌الله خان تعیین گردید. درین هنگام بود که سردار نصرالله خان حین مراجعت از هند با خود یک‌هارمونیه برای استفاده استاد قاسم آورد و این نخستین هنرمندی بود که این افتخار را حاصل کرد و بعد از رباب،هارمونیه را جاگزین ساخت.”
دنیای موسیقی
وحید قاسمی مراحل اولیه آموزش‌های موسیقی را از پدر و کاکایش و آموزش‌های اولیه موسیقی غربی را از استاد سلیم سرمست و ببرک وسا فراگرفت. او از سال 1355 خورشیدی تاکنون در عرصه موسیقی حضور رسمی دارد. آقای قاسمی در سال 1358 در رادیو تلویزیون کابل به عنوان آوازخوان آغاز به کار کرد و پس از مدتی، رهبر گروه موسیقی آماتور رادیو تلویزیون شد و به تنظیم بافت موسیقی آهنگ‌ها می‌پرداخت.
آقای قاسمی در گفت‌وگو با خبرنامه گفت که “… سپس با تجربه‌های جدید آرام آرام به آهنگ‌سازی شروع کردم و آهنگ‌هایم از سوی هنرمندان و مردم استقبال شد. برای مدتی هم در کودکستان‌های شمله و شیرپور آموزگار موسیقی بودم.»
پس از آن او مهاجر شد و سال‌های زیادی را در مهاجرت به سر برد. او در غربت آرام نگرفت و آهنگ‌های زیادی را تولید کرد و در کنار این به مطالعه و شناخت هویت‌های فرهنگی موسیقی افغانستان پرداخت.
https://www.youtube.com/watch?v=5CGmPy6syGw
پس از بازگشت
وحید قاسمی در سال 2005 میلادی به افغانستان برگشت. از آن زمان تاکنون او با کودکان افغان کار کرده و برای جوانان و هنرمندان پیش‌کسوت آهنگ ساخته است؛ آهنگ‌های مناسبتی، اجتماعی و سیاسی چون آهنگ‌های «نوروز» و «آشتی» را به‌خاطر همدلی و همبستگی اجرا کرده است.
استاد قاسمی از سال 2009 تا 2012 میلادی به تحقیقات و مستندسازی موسیقی فولکلور افغانستان پرداخته و در چهار ولایت بدخشان، تخار، بادغیس و هرات برنامه‌های پژوهشی و مستندسازی انجام داده است.
او در این مورد می‌گوید که “اهمیت پروژه‌ها این بوده است که قبل از جنگ‌ها در افغانستان بخش‌های بزرگ فرهنگ مردمی ما سینه به سینه از یک نسل به نسل دیگر انتقال پیدا می‌کرد و با آغاز جنگ‌ها این پُل شکست و مجال این نبود که این بخش فرهنگ ما از نسل پیشین به نسل جوان‌تر انتقال کند. من این موضوع را یک خطر بزرگ پنداشته احساس نمودم این‌که با رفتن بزرگ‌سالان از دنیا هرآن‌چه در سینه دارند به باد فراموشی سپرده خواهد شد. بنأ برای مدت چهار سال در جهت تحقیقات ساحوی در چهار ولایت کشور رفتم.»
وحید قاسمی در کنار پژوهش روی موسیقی فولکلور، مقاله‌های پژوهشی درباره “نقش زنان در سرایش ترانه‌های محلی”، “دَف نوازی در افغانستان” و موضوعات مرتبط پرداخته و یک کتاب به نام “زیر و بم” درباره موسیقی فولکور نوشته که از سوی بنیاد فرهنگی آرمان شهر چاپ شده و ده سال است که روی موسیقی هزاره تحقیق می‌کند.
700 آهنگ
وحید قاسمی تاکنون بیش از 700 آهنگ خوانده و یا ساخته است. او در هر ماه یک یا دو اثر خلق می‌کند. این آهنگ‌ها برای آوازخوانان، کودکان، فیلم، سریال و … ساخته شده‌اند.
https://www.youtube.com/watch?v=0mYbAMXE-QM
از میان بیش از 700 آهنگ، وحید قاسمی 16 آلبوم را برای خودش ساخته که با صدای خودش اجرا شده است. بقیه این آهنگ‌ها برای هنرمندان جوان، کودکان و هنرمندان پیشین ساخته شده است. استاد قاسمی در این مورد می‌گوید که “یک بخش آفریده‌هایم ترانه‌هایی است که بیان‌گر رویدادهای سیاسی اجتماعی، آهنگ‌های مناسبتی، آهنگ‌هایی به حمایت از ورزشکاران و … بوده است.”
16 آلبوم
آلبوم گروه “شاین” در سال 1358، آلبوم “میشه در باغ دو چشمایت بشینم” در سال 1364 و آلبوم‌های “ماه”، “انار”، “گل”، “هم‌سفر”، “وطندار”، “افغانستان”، “شب دعا”، “عطر گل”، “آهنگ‌های غزل”، “ایمان” و “خاموشانه” از جمله 16 آلبوم استاد وحید قاسمی است که تاکنون منتشر شده است.
استاد قاسمی آهنگ “نگو موره” را برای غزل سادات و آهنگ‌های “الی جو“، “انارم انارم“، “جشن توت“، “ای سرزمین خسته‌ام” و “پرنده محبت“ را برای آریانا سعید ساخته است. افزون بر این، او موسیقی آلبوم “خاک خشک” را برای آوازخوان مشهور افغانستان، مرحوم ظاهر هویدا، تنظیم کرده است. آلبوم “جان مادر” را برای فیض کاریزی ساخته است و سه آلبوم دیگر برای استاد مهوش.
او می‌گوید که “در پهلوی آن برای خانم پرستو، وحید صابری، احمد ظاهر، خانم هنگامه و هنرمندان هندی آنورادها پتوال دو آلبوم درست کرده‌ام و آهنگی برای اشا بهوسلی و دو آهنگ برای هنرمند ایران نوش آفرین ساخته‌ام.”
گروه شاین
وحید قاسمی همراه با برادرش عبدالله قاسمی، پسر کاکایش قاسم قاسمی و توریالی نواز در سال 1355 گروه موسیقی شاین را ایجاد کردند. آنان در این گروه دور هم جمع شده و به ارایه موسیقی پاپ پرداختند. اولین کنسرت این گروه در دانشگاه کابل برگزار شد و با استقبال بسیار مواجه گردید.
وحید قاسمی در این مورد می‌گوید که “در اولین کنسرتی که در دانشگاه کابل داشتیم مورد استقبال جوانان قرار گرفتم و بعداً در مکاتب دختران و پسران کنسرت اجرا کردیم. در این کنسرت‌ها برخی آهنگ‌های خودم و برخی آهنگ‌های مشهور غربی را می‌خواندم. همچنان بعضی آهنگ‌های فولک را با موسیقی مدرن تنظیم می‌کردم که مورد استقبال شنونده‌ها قرار می‌گرفت. از هنرمندانی که در آن زمان بسیار مرا استقبال کرد، احمد ظاهر بود. وقتی اولین آهنگ مرا شنید، مرا در آغوش گرفت و بسیار محبت کرد.”
رامشگر گیتار نگار
وحید قاسمی نوازنده گیتار است. او می‌گوید گیتار او را از حالت پرده‌نوازی سبک شرقی بیرون کشید و با دنیای اکوردها و هارمونی‌ها آشنا ساخت. در کنار این، وحید قاسمی با بیشترین سازهای “زخمه‌ای” آشنایی دارد.
او در این مورد چنین می‌گوید که “در مدت بیش از 41 سال در کنار آهنگ‌سازی به بافت و تنظیم موسیقی پرداخته‌ام. کسانی که به بافت موسیقی می‌پردازند، باید با خصوصیات آوایی نواختن سازها آشنایی کامل داشته باشند.”
صبورالله سیاه سنگ، شاعر، نویسنده و پژوهشگر افغان درباره وحید قاسمی نوشته است که “وحید قاسمی بریدن از بزرگراه آبایی و پا گذاشتن به باریکه نوگرایی را با پدرود به پرده‌ها و درود به اکوردها و‌هارمونی‌ها در روشنای گیتار آغاز کرد. او با مایه گرفتن از موسیقی ناب چهار گوشه افغانستان و سایه روشن‌هایی از غزل هندی و ترانه ایرانی، خیلی زود به خودیابی دست یافت.”
انتخاب شعر
استاد قاسمی می‌گوید انتخاب شعر برای آهنگ‌هایش بستگی به این دارد که چه می‌خواند و پیامش چیست. اگر بخواهد عارفانه بخواند، سراغ اشعار مولانا، بیدل، سعدی، حافظ و دیگر شعرای کلاسیک فارسی می‌رود و وقتی پیام خاصی نیاز باشد و از درد مردم چیزی بگوید، سراغ “دردهای من جامه نیستند تا ز تن درآورم”، شعری از قیصر امین‌پور، می‌رود.
https://www.youtube.com/watch?v=0fQFb0AMrH8
آقای قاسمی می‌افزاید که “اگر پیامی برای همبستگی نیاز باشد، می‌روم سراغ شعر آصف رحمانی «همدلی از همزبانی بهتر است» و یا برای پیام آشتی می‌روم سراغ دوست شاعرم هارون راعون «آشتی میوه‌ی شیرین خداست» و یا باهم نشستیم و با تصویری از نمادهای نوروز باستان به آفرینش «هله نوروز آمد- جشن جمشیدی ما شاد و گل افروز آمد» پرداخیم. یا با داکتر دوست عزیز سمیع حامد گرامی.”
استاد قاسمی در مدت 41 سال فعالیت هنری‌اش با چند تن از شاعران افغان کارهای سلسله‌وار و دراز مدت نیز داشته است. در آغاز کارهایش با نعیم سلجوقی مهرزاد شروع شد و بعد از گذشت چند سال روی ترانه‌های تازه‌اش آهنگ ساخت. قاسمی شعر “سالگرد تولدت مبارک“ مهرزاد را برای سالگرد پسرش عبدالله اجرا کرد.
پس از آن کارهایی با سید نور فرخ داشت و سپس روی ترانه‌ها و اشعار سخی راهی آهنگ‌های زیادی ساخت. در مهاجرت برای مدتی با مرحوم رازق فانی کارهای مشترک انجام دارد. او همچنان روی اشعار هارون راعون آهنگ ساخته است، از جمله آهنگ‌های “آشتی میوه شیرین خداست”، “هله نوروز آمد“، “دل و جان بادا فدایت مادرک مادر خوبم و” من و یک خانه مانده بس همین.”
موسیقی بی‌عنایت
استاد وحید قاسمی معتقد است که موسیقی امروز افغانستان «بی‌عنایت» بوده و با توجه به موسیقی دیروز افغانستان قابل شناخت نیست. او در گفت‌وگو با خبرنامه می‌گوید برای پاسداری و احیا و انکشاف موسیقی مردمی و تمام سبک‌هایی که در افغانستان اجرا می‌شود، باید مثل کشورهای دیگر برنامه داشت.
به گفته‌ی او در کشورهای مختلف موسیقی سنتی و مردمی در انستیتوت‌ها و دانشگاه‌ها تدریس می‌شود. او می‌افزاید که “مثلاً شما به تاجیکستان نگاه کنید، آن‌ها جشنواره فلک دارند. فلک یکی از سبک‌های موسیقی منحصر به بدخشان افغانستان و تاجکستان است. در کشور ما هنوز نمی‌دانیم که فلک کدام سبک موسیقی است یا آسمان.”
استاد قاسمی می‌گوید که “در حوزه موسیقی هزاره «مخته‌سرایی» وجود دارد ولی کسی نمی‌فهمد مخته‌سرایی چیست و همین‌طور در هرات و بادغیس، ما آهنگ‌های مناسبتی و چهاربیتی‌های سرحدی داریم، پایکوبی‌هایی داریم که از نظر قدامت و تاریخ بر می‌گردد به اتن آریایی‌ها.”
وحید قاسمی باور دارد که این سبک‌های موسیقی باید پاسداری و حفظ شده و رشد داده شود. در عین حال او تاکید دارد که باید سبک‌های دیگری نیز شناسایی گردد.
او در ادامه می‌افزاید که “امروز ما حتا آوازخوانان را از طریق تلویزیون‌ها که می‌بینیم، نمی‌دانیم که کدامش سبک پاپ می‌خواند، کدامش غزل‌خوان است و کدامش فولک خوان. هر آن چیزی را که باب دندان مارکت و بازار دیدند به ارایه همان آهنگ‌ها می‌پردازند. مشکل بزرگ دیگری که وجود دارد، ترانه و تنصیف‌هایی است که آهنگ‌ها را رویش اجرا می‌دارند. در قالب آهنگ‌های بسیار زیبای فولکلور بی‌معناترین تصنیف استفاده می‌شود.”
https://www.youtube.com/watch?v=ZOfaXAY72wQ
هرچند مردم و علاقمندان آواز و هنر وحید قاسمی سال‌ها پیش به او عنوان “استادی” را اعطا کرده بودند، اما وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان به تازگی به‌صورت رسمی این لقب را به او داده است. از استاد می‌پرسم حالا که لقب رسمی استادی را دریافت کرده است، پس از این چگونه او را تعریف کنیم.
در جوابم می‌گوید که “به‌عنوان کسی که بدون ریا به مردمم عشق دارم و برای حفظ هویت و ارزش‌های فرهنگی ما که در اثر تهاجم فرهنگ‌های بیرون مرزی در حال نابودی است، تلاش می‌کنم تا این هویت حفظ شود.”
افزودن دیدگاه