اتصال به اروپا؛ بازگشایی مسیر تاریخی لاجورد افغانستان

مقام‌های حکومت افغانستان اعلام کرده اند که تا پایان ماه بعدی میلادی، بار دیگر راه لاجورد افغانستان به اروپا و به بحیره کسپین وصل خواهد شد.

مسافر قوقندی، سخنگوی وزارت تجارت و صنایع افغانستان در گفتگو با خبرنامه گفت که در آینده‌ی نزدیک یک دهلیز اقتصادی میان افغانستان و کشورهای منطقه ایجاد می شود.

مقام‌های وزارت تجارت و صنایع افغانستان می‌گویند که ترکمنستان حاضر شده تا راه آهن سابق هرات-تورغندی را تا بندر آقینه ولایت فاریاب امتداد دهد. آنان تاکید دارند که این پروژه در آخر ماه نوامبر سال جاری میلادی، توسط روسای جمهور افغانستان و ترکمنستان و هم‌چنان با حضور نماینده‌های 12 کشور دیگر در بندر آقینه افتتاح خواهد شد.

مقام‌های حکومت افغانستان می‌گویند راه لاجورد از اهمیت تاریخی برخوردار است و ۲۰۰۰ سال پیش، لاجورد افغانستان از همین راه به بازارهای اروپا انتقال داده می‌شد.

مسافر قوقندی، سخنگوی وزارت تجارت و صنایع افغانستان گفت که انتظار می‌رود در چند سال آینده، میلیون‌ها تُن مواد تجارتی از این طریق وارد شود.

مسیر کم‌هزینه

راه لاجورد در ادامه تقلای افغانستان برای توسعه ترانزیت و تجارت این کشور از سوی کابل طرح و پیگری می‌شود. خط راه لاجورد از بنادر آقینه و تورغندی در شمال و غرب افغانستان شروع شده، با عبور از بندر ترکمن باشی در ترکمنستان، وارد باکو در آذربایجان می‌شود که پس از آن به تفلیس و پوتی در گرجستان، کارس و استانبول ترکیه رسیده و از این مسیر وارد مرزهای اروپا می‌‌شود.

بر اساس ارزیابی‌های دولت افغانستان مسیر لاجورد نسبت به سایر مسیرهای ترانزیتی افغانستان، حدود ۲۷ درصد اقتصادی‌تر خواهد بود.

مرزهای آبی همواره یکی از چالش‌های اساسی برای افغانستان بوده است. این کشور با توجه به موقعیت جغرافیایی بسته خود، نیازمند ترانزیت کالاهای تجاری از مسیر همسایگان خود بود که به آب‌ها وصل می‌باشند. به این جهت، مرزهای ترانزیتی به ویژه از سوی برخی از همسایگان افغانستان به عنوان ابزار فشار سیاسی بر کابل استفاده شده است.

با این وجود سایه‌ی سیاست بر راه‌های منتهی به آب‌های آزاد همواره این مسیرها را برای افغانستان به جاده یخبندان و صعب‌العبور تبدیل کرده است.

طرح افغانی

راه لاجورد حدود دو سال قبل با ابتکار وزارت امورخارجه افغانستان طرح و با کشورهای ذی‌دخل در میان گذاشته شد. این مسیر به عنوان یک طرح افغانی از سوی کشورهای منطقه مورد استقبال قرار گرفته است.

پس از برگزاری اولین نشست فنی گروه کاری روی طرح موافقت‌نامه همکاری‌های پنج جانبه راه لاجورد که میان افغانستان، ترکمنستان، آذربایجان، گرجستان و ترکیه به در ماه عقرب ۱۳۹۳ در مقر وزارت امور خارجه ترکمنستان دایر شد، این کشورها برای ادامه کار روی این مسیر اشتیاق جدی نشان داده اند.

از سوی هم در این دیدار که در حاشیه اجلاس سران سازمان همکاری‌های شانگهای در ازبکستان انجام شد، قربان قلی بردی محمدوف رییس جمهور ترکمنستان، از رییس جمهور غنی دعوت کرده است که در ماه‌های آینده به ترکمنستان سفر کند و ضمن افتتاح راه آهن آقینه، تاجران دو کشور نیز در مورد گسترش مناسبات تجارتی گفتگو کنند. او گفته است که در جریان این سفر موافقت‌نامه ترانزیتی لاجورد نیز به امضا خواهد رسید.

مسیر راه لاجورد کوتاه‌ترین مسیر برای ترانزیت و تجارت بین اروپا، آسیای میانه و جنوب آسیا خوانده شده که به لحاظ هزینه‌های انتقالات نیز نسبت به مسیر دیگر برای افغانستان ارزان‌تر تمام می‌شود.

چرا راه لاجورد؟

افغانستان به خاطر نداشتن مرزهای آبی یکی از کشورهای آسیب پذیر بوده است . این کشور به دلیل منازعات سیاسی همواره با پاکستان مشکل داشته است. یکی از این موارد حاد زمانی بود که در سال ۱۹۶۱ پاکستان مرزهای خود را بر روی افغانستان بست. این امر مشکلات اقتصادی جدی را برای افغانستان ایجاد کرد.

در ادامه این تنش‌ها، پاکستان در حالی که خود را از حامیان جنگ با تروریزم در بیش از یک دهه گذشته عنوان می‌کرد، در موارد مختلف از جمله زمانی که در نوامبر سال ۲۰۱۱، حدود 24 تن از سربازان پاکستانی در دو پست مرزی با افغانستان درجریان حمله هوایی نیروهای آمریکایی کشته شدند، مسیر تدارکاتی ناتو را در خاک خود بست.

با این وجود برای بازگشایی مجدد آن در جنوری سال ۲۰۱۲ هیلاری کلینتون، وزیرخارجه وقت امریکا، مجبور شد که از پاکستان به دلیل انجام این کار عذرخواهی‌ کند.

تجربیات مشابه، باعث شده است که افغانستان، برای راه یافتن به آب‌های جهان و رهایی از وابستگی مسیر ترانزیتی پاکستان که همواره به عنوان ابزار فشار سیاسی در مقابل این کشور استفاده شده است، در صدد ایجاد ابتکارات ترانزیتی بدیل باشد.

علاوه بر راه لاجورد یکی دیگر از این ابتکارات اخیر، سرمایه گذاری افغانستان روی  بندر چابهار در ایران می‌باشد که با همکاری دهلی‌نو ایجاد شده است.

علاوه بر راه‌های ذکر شده، افغانستان دنبال مسیر‌های دیگری مانند، مسیر خط آهن چین-افغانستان بوده و مسیرهای دیگر ترانزیتی را نیز همانند مسیر لاجورد دنبال کرده است.

با همه این ها،  علاوه بر خوشبینی‌های موجود در باره راه لاجورد، نگرانی‌هایی نیز از چالش های که می‌تواند زمینه‌های عملی این طرح را مسدود سازد، به وجود آمده است. برخی بر این باور اند که عدم همکاری ایران و روسیه می‌تواند اجرایی سازی طرح راه لاجورد را باچالش جدی روبرو سازد.