گزارش شده که حساسیت های فرهنگی در افغانستان باعث ایجاد شکاف ها در حوزه های ایجاد روابط خویشاوندی و ازدواج میان پیروان مذاهب چندگانه افغانستان گردیده است.
در بسیاری موارد به ویژه در مناطق روستایی افغانستان گزارش های از ممانعت خانواده ها با ازدواج پسران و دختران از مذاهب چندگانه اسلامی وجود داشته است.
اما روحانیون و فعالان اجتماعی به شدت مخالف تعصبات مذهبی در حوزه ازدواج بوده و خواهان رفع این رویکرد اختلاف برانگیز میان خانواده های پیرو مذاهب شیعه و سنی هستند.
باورهای غلط
با آن که در بسیاری موارد خانواده ها حاضر به رضایت ازدواج پسر و دختر از مذاهب چندگانه اسلامی در افغانستان نمی باشند، اما فعالان حقوق زن آن را میراث باورهای سنتی می دانند تا مسائل اعتقادی و دینی.
فرخنده بیات، رییس موسسه زنان و جوانان برای تغییر باور دارد که مخالفت با ازدواج پیروان مذهب سنی با پیروان مذهب شیعه در میان خانواده ها، یک باور غلط میراثی و سنتی است. به باور این فعال حقوق زنان، در قرآن کریم هیچگاهی نسبت به ازدواج پیروان اهل سنت با یک دیگر و اهل تشیع با همدیگر تاکید نشده و اما تصریح گردیده که حتی ازدواج میان پیروان اهل کتاب مجاز می باشد.
خانم بیات معتقد است که دلیل ممانعت از این نوع ازدواج ها در رسوم و عنعنات ناسالم خانواده‌ها و عدم آگاهی کامل آن ها از مسایل دینی نفهته است.
فرخنده بیات تأکید می‌کند که ” مشکل در این جاست که ما در فقر فرهنگی زندگی می‌کنیم و اکثر فامیل‌ها بنا بر کمبود سواد و آگاهی کامل از دین، مخالف این نوع ازدواج‌ها اند. وظیفه عالمان دین و رسانه ها این است که در این مورد میان مردم تبلیغ کنند تا این سوء تفاهم از میان برداشته شود.”
محمد ناصر حبیبی استاد روانشانسی در دانشگاه های کابل دلیل ممانعت خانواده ها در ازدواج فرزندان شان با فرد از مذهب دیگر را بسته به باورهایی می داند که به قول او نه تنها ریشه دینی ندارد، بلکه بسته به برداشت های نادرست سنتی از دین و مذهب می باشد. او یکی از دلایل اختلافات اجتماعی و حتا ترویج خشونت در جامعه را بسته به همین مخالفت ها می داند.
نگاه دین به ازدواج
بسیاری از عالمان دینی به این باور اند که در قرآن روی افراد مومین تأکید شده است و هیچ گونه اشاره‌ای در مورد ازدواج میان مذاهب مطرح نیست.
سید فاضل شاه حسینی یک عالم دینی شیعه مذهب باور دارد که نه تنها ازوداج جوانان شیعه و سنی مشکل ندارد، بلکه جایز است. آقای حسینی به خبرنامه می گوید که “مذاهب حنفی، شافعی، حنبلی و جعفری همه در عبادت و سجده‌ای یک خدای متعال می روند. نماز خواندن با دست باز و بسته هیچ گونه امتیاز نیست، نزد خداوند اخلاص و تقوا مطرح است. دین اسلام خیلی وسیع است مگر این که ما خود را در تنگناه قرار بدهیم.”
آقای حسینی با اشاره به استناد به قرآن کریم می‌گوید که وقتی افراد مومن از سوی خداوند برادر خطاب شده اند، پس برتری و ممانعت بر معامله‌ها و پیوندهای شان وجود ندارد.
این روحانی شیعه ممانعت از این ازدواج ها را عرف و عادات ناپسند جامعه می داند و بر حل این مشکل از سوی جوانان تأکید می کند؛ زیرا به باور او، تنها جوانان می توانند با تصمیم و اراده خود این سنت به گفته او ناپسند را بشکنند.
از سوی دیگر حمیدالله وردک یک روحانی اهل سنت نیز باور دارد که خداوند در قرآن کریم به صورت واضح گفته است، میان مومنین ازدواج صورت بگیرد. به گفته او، اختلاف مذهب در دین و در قرآن اصلن مطرح نیست. آقای وردک تأکید می کند که در جامعه افغانستان “یک سلسله ممانعت ها در ازدواج بین افراد این دو مذهب وجود دارد که بر می گردد، به رسم و عادات مردم نه به مسایل دینی و مذهبی.”
آقای وردک با نگرانی به خبرنامه می گوید که “دین هیچ مشکلی با ازدواج دو جوان از دو مذهب ندارد، مشکل این است که این سنت های فرهنگی و اجتماعی متاسفانه آهسته آهسته وارد عقاید دینی شان می شود و این خطرناک و نگران کننده است. در حالی که در دین اسلام هیچ ممانعتی در این مورد وجود ندارد.”
نقش جوانان
بیشتر باورها بر این است که برای غلبه بر این باور نادرست، جوانان نقش اساسی را دارند. بسیاری از آگاهان می گویند از آن جایی که جوانان تصمیم گیرنده اصلی در باره ازدواج خود هستند، می توانند خانواده های شان را راضی به این ازدواج سازند.
برخی از آگاهان حوزه جامعه و روانشناسی می گویند که ازدواج میان افراد دو مذهب مختلف به حدی ضروری است که حتا باید شامل نصاب آموزشی در مکاتب و مدارس گردد، تا باورهای کودکان و نوجوانان که در بستر فرهنگی متعصبانه رشد می کند، تغییر کند.
دلیل تأکید شان نیز این است که این گونه ازدواج ها می تواند سبب از بین بردن اختلافات مذهبی و قومی گردد؛ امری که افغانستان به شدت به آن نیاز دارد.
حدیبه مایار آگاه مسایل خانواده باور دارد که راه حل این اختلافات در این است که نسل کنونی آستین بالا کنند و با این باورها مبارزه کنند. خانم مایار به خبرنامه می گوید که “جوانان در نابود کردن و یا کاهش سنت های از این دست نقش اساسی دارند. این ختلافات مذهبی تا اکنون هیچ مشکلی را حل نکرده است. خانواده ها باید بگذارند و اجازه بدهند فرزندان شان آرام زندگی کنند و اگر خانواده ها چنین کاری نمی کنند، نسل جوان باید خود شان این تصمیم را بگیرند که با کی ازدواج کنند.”
نگاه جوانان به ازدواج
بسیاری از جوانان اما علاقه دارند ازدواج میان افراد مذاهب مختلف در افغانستان رواج پیدا کند و تبدیل به یک امر عادی گردد. آن ها نه تنها که مخالف این کار نیستند، تازه علاقه بیش از حد هم دارند و این کار را ضروری نیز می دانند.
علی شاه یک جوان دانشجو باور دارد که دین اسلام ازدواج میان اهل کتاب را مجاز قرار داده و هیچ گونه مانعی به لحاظ دینی وجود ندارد. علی شاه می گوید که “اساس ازدواج تفاهم میان دو فرد است. دین هیچ مانعی را سر راه ازدواج میان مسلمانان قرار نداده است. در افغانستان متاسفانه به دلیل پایین بودن آگاهی مردم، این امر ممنوع قرار داده شده است و این کار جفا به حق جوانان و فرزندان خانواده است.”
حسیب امرخیل جوان دیگری باور دارد که دیدگاه خانواده ها نسبت به مذاهب دیگر فرق دارد و پیروان هر مذهب عقاید خود شان را برتر می دانند، راه حل این است که نگاه باز تر به دین و اقوام داشته باشیم و ازدواج را با هر فرد از هر مذهب به عنوان حق فردی قبول کنیم.
حمیرا حبیب زی یک جوان دیگر می گوید “ازدواج یک جوان با جوان دیگر از مذهب دیگر سبب می شود که تعصبات حاکم در جامعه رنگ ببازد و این کار خود یک نقطه وصل میان اقوام و پیروان مذاهب می شود.”
پیامد ازدواج ها پیروان دو مذهب
اما هستند کسانی که با هم ازدواج کرده اند و هر کدام در مذهبی هستند و اتفاقن خیلی از زندگی شان راضی اند. احمد ضیا رضایی یکی از کسانی است که چند سال پیش با دختری آشنا شد که هم مذهب او نبود. رضایی شیعه مذهب همسر سنی مذهب دارد و نتیجه ازدواج شان سه دختر و دو پسر است. او می گوید “وقتی ما بهم علاقه مند شدیم، توانستیم خانواده های مان را قناعت بدهیم و ازدواج کنیم. اکنون داریم به تمام معنا زندگی می کنیم. هیچ مشکلی هم نداریم.”
آقای رضایی می گوید به فرزندان خود نیز این حق را قایل است که بر اساس انتخاب خود ازدواج نمایند. او می افزاید که “پیروان هر دو مذهب به یک دین باور دارند، یک خدا را می پرستند و یک کتاب را که همان قرآن است به عنوان کتاب آسمانی شان قبول دارند، دیگر مشکلی وجود ندارد.”
با توجه به این که ازدواج میان پیروان دو مذهب اسلامی در افغانستان گسترش می یابد، باورها بر این است که این امر می تواند به کاهش تعصبات در این کشور کمک نماید.
افزودن دیدگاه