طویانه در افغانستان؛ قیمت دختران از یک‌صد هزار تا چهار میلیون افغانی

ازدواج یکی از آیین های قدیمی در تمام کشورهای دنیا است.. اما این آیین در هر کشور و در هر منطقه و در درون هر فرهنگ خاص مناطق مختلف یک کشور، رنگ و بوی متفاوت دارد و مردمان یک منطقه به گونه‌های خاصی آن را تجلیل می‌کنند.

مثلن طویانه یکی از شرایط راضی شدن پدر و مادرها برای ازدواج دختران شان است. شاید این طویانه در کشورهای پیشرفته و جهان اول معنا ندارد، اما در جوامع قبایلی به ویژه در افغانستان با قدرت خود باقیست.

در افغانستان گاهی برخی از خانواده ها این مساله را نادیده می‌گیرند، اما عمدتن برای اکثریت قریب بالای نود درصد مردم، گرفتن طویانه امر ضروری است. دختری که طویانه بابت عروسی اش گرفته نشود، به نوعی بی ارزش و اضافی شمرده می‌شود.

گرفتن طویانه که به آن گَله و ولور نیز می‌گویند، رسم و رواجی است که سبب ایجاد بسیاری از مشکلات و حتا خشونت‌های خانوادگی می شود. طویانه معمولن مقدار پولی است که فامیل عروس، از پدر و مادر داماد می‌گیرد و صلاحیت مصرف آن را نیز متعلق به فامیل دختر است.

این مقدار مشخص باید قبل از روز عروسی به خانواده عروس پرداخت شود تا مصرف جهیزیه دختر شان شود که صد البته اکثرن این پول در خزانه پدر و مادر عروس می خوابد.

طویانه در کابل

در کابل، این مساله رنگ باخته است. یعنی خیلی کم به مواردی بر می خوریم که خانواده دختر از خانواده پسر طویانه بگیرد. در عوض اما خانواده پسر مکلف است، جهیزیه دو سره بخرد. یعنی برعلاوه تمام وسایل یک اتاق و یا خانه برای عروس و داماد که قرار است عروسی کنند، باید لباس و تمام چیزهای که برای عروس در نظر گرفته شود را خانوده داماد فراهم سازد.

البته خانواده های پول داری نیز هستند که نه جهیزیه می گیرند و نه خانواده داماد را مکلف می سازند، چیزی بخرند. آنها با پول خود شان تمام ضروریات دختر شان را آماده کرده و عروسی اش را برگزار می کنند. این دیگر بر می گردد به بخت داماد.

طویانه در هلمند

بر عکس کابل، اما اگر هلمند را در نظر بگیرید، برای دختر خیلی راحت قیمت تعیین می شود. در ولایت هلمند، مقدار طویانه از 10 کلدار پاکستانی شروع تا دو میلیون کلدار می رسد. البته که معامله هم با کلدار پاکستانی بوده تا حالا. اگر پس از کمپاین های اخیر اوضاع فرق کرده باشد، امری دیگری است. خانواده عروس پول دریافت می کنند؛ اما در عوض تمام وسایل مورد نیاز دختر را با توجه به رسم و رواج های حاکم در مناطق همان ولایت، فراهم می سازند.

درولایت هلمند، یک رسم دیگری نیز هست. اگر شخصی بخواهد ازدواج دوم نماید، مقدار طویانه بیشتر می گردد. یعنی داماد مکلف است تا حدود 3 میلیون کلدار برای خانواده عروس بپردازد.

طویانه در میان مردم ترکمن

مردم ترکمن رسم و رواج جالبی در عروسی های شان دارند. خانواده داماد، در پهلوی دادن طویانه به خانواده عروس، مکلف اند برای تمام خویشاوندان عروس نیز تحفه بدهند. طبق رواج این مردم، برای تمام مردهای که عضو خانواده و وابستگان خانواده عروس اند، چپن، کفش و یا لباس می خرند. برای خانم های این مردان نیز، تکه های قیمتی زنانه آماده کرده و به خانواده عروس تقدیم می کنند. در کنار این، خانواده داماد مکلف است، برای خانواده عروس مقدار زیادی مواد خواکی از قبیل روغن، آرد، برنج، پیاز و کچالو و دیگر موارد مورد ضرورت بخرد.

طویانه در هرات

ولایت هرات با وجودی که به لحاظ فرهنگی در میان ولایت‌های دیگر افغانستان در جایگاه بالاتری قرار دارد، اما مردم این ولایت نیز برای عروسی دختران شان، طویانه های کمر شکن تعیین می کنند. جالب این که مردم این ولایت با معرفت تر اند، یعنی در صورتی که خانواده داماد پول نداشته باشند، می توانند طویانه را به طور قسط وار برای پدر و مادر عروس بپردازند؛ اما عروسی تا زمانی صورت نمی گیرد که تمامی قسط های طویانه پرداخت شود. در این ولایت با توجه به زیبایی دختر و یا اصل و نسب خانواده دختر، گاهی مصارف یک عروسی تا مرز چهار میلیون نیز رسیده است. یعنی مصرف کردن در عروسی در این ولایت بیشتر رقابتی است تا از روی نیاز.

طویانه در قندهار

در ولایت قندهار حرف طویانه معمولن میلیونی است. یعنی مقدار پولی که باید به عنوان طویانه به خانواده دختر پرداخت شود، از یک میلیون افغانی تا سه یا چهار میلیون افغانی می رسد. در ولایت قندهار برخلاف ولایت همسایه اش هلمند، تمامی معاملات عروسی به افغانی انجام می شود. اما در برخی مناطق این ولایت، خانواده های نیز هستند که این رسم را زیر پا کرده اند و هیچ گونه طویانه از خانواده داماد نمی گیرند. البته خانواده های که پولدار باشند، بیشتر به این نظر اند و باور شان هم این است که نمی خواهد آینده دختر شان را خراب کنند.

طویانه در فراه

رسم و رواج در ولایت مرزی فراه، بیشتر شبیه با عروسی در برخی از استان های ایران است. یعنی مردم این ولایت در عروسی های شان، بیشتر متاثر از فرهنگ ایران اند؛ اما طویانه وجود دارد. معمولن طویانه از 500 هزار افغانی شروع و تا یک و نیم میلیون افغانی می رسد. خانواده عروس در مقابل مکلف است، تمامی وسایل مورد نیاز یک خانه را از این پول آماده کرده و در اتاقی که برای عروس و داماد در نظر گرفته می شود، بچینند. برخی از خانواده ها برای داماد شان موتر ویا موتر سایکل نیز می خرند. البته این عمومی نیست و بستگی به کاکه بودن افراد دارد.

طویانه در لوگر

در ولایت لوگر مقدار طویانه در هر منطقه، با توجه به رقابت های درون قومی تعیین می شود. یعنی فامیل ها برای بزرگ نشان دادن شان مقدار طویانه را مشخص می سازند و طبیعی است که هر قدر طویانه یک دختر بلند تر باشد، خانواده اصل و نسب عالی تر دارد و همین طور پدر داماد نیز با پرداخت آن، با غیرت تر و مردتر به شمار می رود. در این ولایت طویانه از 300 هزار افغانی شروع و تا یک میلیون و پنجصد هزار افغانی می رسد. تفاوت طویانه در این ولایت نسبت به بقیه ولایت ها این است که پول طویانه فقط قیمت دختر است و خانواده پسر، مصارف عروسی را باید جداگانه بپردازد. البته این هم بستگی به غیرت خانواده دختر دارد که از پول طویانه برای دخترش چه چیزی اضافی به قول خود شان آماده می کند. برخی از خانواده ها در این ولایت نیز هستند که به فرهنگ طویانه گرفتن خاتمه داده اند.

طویانه در بامیان

در ولایات مرکزی بامیان و دایکندی قصه فرق می کند. اصل طویانه سر جایش باقیست؛ اما مقدار طویانه از 100 هزار تا 400 هزار افغانی می باشد. در کنار طویانه خانواده داماد مکلف است، برای پدر عروس، پنج یا شش راس گوسفند و گاو، چند بوجی برنج، روغ، شیرینی، چای خشک، آرد و کچالو به عنوان خرچ عروسی بفرستد. عروسی ها معمولن در خانه ها برگزار می شود. مردم ولایت بامیان بیشتر از طلا به نقره اهمیت می دهند و اکثرن برای عروس و یا دختران شان که عروسی می کنند زیورات نقره‌یی آماده می کنند.

طویانه در کاپیسا

ولایت کاپیسا در شمال کابل، رسم و رواج خاص خود را دارد. در این ولایت نیز نرخ طویانه بالا است. یعنی از یک میلیون شروع و تا 5 میلیون افغانی می رسد. در کنار این مقدار پول، خانواده داماد مکلف است برای نزدیکان خانواده عروس لباس و تکه و چپن و لنگی هدیه بدهد و همین طور خانواده عروس نیز برای نزدیکان خانواده داماد تحفه می دهد.

طویانه در میدان وردک

در ولایت میدان وردک تا حدی انصاف در نظر  گرفته می شود. در این ولایت بین چهار تا شش صد هزار افغانی طویانه به خانواده دختر از سوی خانواده پسر داده می شود، اما در عوض تمامی مصارف به شمول طلا و لباس و خرچ عروسی به عهده خانواده دختر است.

طویانه در تخار

در شمال افغانستان نیز طویانه یک اصل است. مقدار طویانه که هر خانواده پسر مکلف اند آن را بپردازند، از 300 هزار افغانی شروع و تا یک میلیون افغانی می رسد. در عوض خانواده عروس اما تمام وسایل مورد نیاز دختر شان را از همین پول فراهم می سازد. اما خانواده های نیز هستند که طویانه نمی گیرند و تنها مصارف عروسی و عروس را باید خانواده پسر به عهده بگیرد.

طویانه در قندز

در ولایت قندز در همسایگی تخار، اما قصه فرق می کند. در این ولایت قیمت ها از سه صد هزار افغانی شروع و تا دو میلیون می رسد. البته این قیمت ها عمومی و فراگیر نیست. تفاوت دیگری که در ولایت قندز وجود دارد این است که قیمت های طویانه نظر به هنر دختر تعیین می شود. یعنی اگر دختر دست باز در هنر های مانند قالین بافی داشته باشد و یا امثال  این، قیمت طویانه بالا تر است. دختران که درس خوانده اند اکثرن از این امر مستثنا  اند.

طویانه در ننگرهار

در ولایت های شرقی اما، برخلاف تصور قصه فرق می کند. یعنی در این ولایت ها به جز ولایت نورستان، تقریبن طویانه از بین رفته است. شاید مواردی وجود داشته باشد که برخی از خانواده ها طویانه بگیرند، اما خانواده داماد تنها مصارف عروسی را فراهم می سازد و پول لباس و طلای عروس را به خانواده دختر می پردازد. این مصارف هم متفاوت است. از 200 هزار افغانی شروع و گاهی تا یک میلیون افغانی می رسد.

طویانه در نورستان

در نورستان در سال های پیش، طویانه سنگین بوده است. یعنی در بدل هر دختر خانواده داماد مکلف بوده تا چهل راس گاو و گوسفند برای خانواده دختر بدهد. در سال های اخیر این آمار کمتر شده است یعنی هنوز هم در بدل هر دختر تا 20 راس گاو و یا گوسفند می گیرند. بقیه مصارف هم با توجه به هر منطقه و ولسوالی فرق می کند.

نتیجه اخلاقی

افغانستان همه ساله در جمع کشورهای قرار دارد که بیشتر خشونت‌های خانوادگی و خشونت با زنان سیر سعودی دارد. اکثر موارد خشونت فجیع و درد آورد است. تا جایی که منجر به قتل و بریده شدن عضوی از بدن زنان به ویژه زنان تازه عروس  می گردد. در بسیاری از موارد ضرب و شتم و رفتار نادرست خانواده پسر با دختر و بوجود آمدن خشونت های حاد خانوادگی، عمدتن ریشه در همین فرهنگ های طویانه گرفتن و پول گرفتن زیاد از خانواده داماد در جریان عروسی دارد.

گاهی اتفاق افتاده است که پسران به دلیل فراهم نتوانستن طویانه، سال ها منتظر مانده اند تا پول عروسی شان را فراهم کرده و سپس عروسی کنند. یا هم پول قرض گرفته اند و سال ها پس از عروسی شان در رنج بوده اند. شاید یکی از دلایلی که در بیشتر مناطق افغانستان سن ازدواج بالا رفته ، نیز ریشه در همین سنت های دارد که یک جوان نمی تواند از عهده آن برآید.