در افغانستان هنوز بازی های سنتی میان مردم در ولایت های مختلف جای خود را دارد. بازی های که بیشتر کودکان و یا بزرگ سالان وقت های اضافی خود را با آن سپری می کنند و برخی از این بازیها در کنار این که یک بازی و سرگرمی قدیمی اند، ورزش نیز می باشد؛ ورزشی که هزاران نفر طرفدار دارند. اما در این میان برخی از این سرگرمی ها خیلی جالب نیست، چرا که تا حدی زیادی پرندگان و حیوانات ازار و اذیت می شوند.
در این گزارش خبرنامه به چند مورد از این بازی ها پرداخته که احتمالن تمامی بازی ها و سرگرمی های رایج در افغانستان را در بر نمی گیرد و شاید هم برخی ها جا مانده باشد.
شیغی/بوجول
شیغی یا بجول بازی از قدیمی ترین بازی های مرسوم در میان مردم است. شیغی یا بوجول یکی از استخوان های پای عقب گوسفند است. شیغی چهار رو دارد و هر کدام هم نام های محلی خود را دارند. خر، اسپ، چیک و پوک، نام های هر روی بوجول یا شیغی است.
روال بازی طوری است که یک دایره روی زمین می کشند و هر کسی شیغی خود را در وسط دایره می گذارند. از فاصله دور تر هر کسی با شیغی دیگری که بزرگتر و سنگین تر است، با روش خاصی که وسط دو انگشت گرفته می شود، شیغی های داخل دایره را هدف قرار می دهند و هر کس به هر اندازه که شیغی را از دایره بیرون کند، آنر را تصاحب می کنند. این بازی در روستای های افغانستان و بیشتر در مناطق مرکزی تا هنوز هم در روزهای زمستان به ویژه مروج است.
بزکشی
بزکشی از بازی های قدیمی و پر طرفدار است که اکنون تبدیل به یکی از بازی ها و ورزش های ملی شده است. عمدتن در روزهای مناسبتی مانند عیدها و روزهای سال نو این بازی بیشتر در نقاط مختلف افغانستان برگزار می شود. به افراد وارد این بازی می شوند، چاپ انداز می گویند که سوارکاران بسیار ماهراند و هر کدام بر اسپی سوار و تلاش می کنند لاشه بز و یا گوساله را از دایرهای حلال برداشته و پس از دور زدن بیرق که در بخش دور تر میدان قرار دارد، تلاش می کند دوباره آن را در دایره بندازد. البته تمامی بازیگران دیگر تلاش می کنند این لاشه را از خود کنند واین گونه رقابت سختی میان چاپ اندازان رخ میدهد. در این بازی افراد پولدار بین شان روی چاپ اندازان شان شرط بندی می کند و یکی از بازی های پر درآمد برای برخی از کلان های منطقه نیز می باشد.
سنگ اندازی
سنگ اندازی بازی دیگری سنتی است که بیشتر میان جوانان محبوبیت دارد. زمان اجرای آن اکثرا در روزهای عید و روزهای آخر زمستان است. روش بازی طوری است که چند جوان دور هم جمع می شوند و یک سنگی را با وزن چند کیلو انتخاب می کنند که همه بتوانند آن را به فاصلهای پرتاب کنند. در این بازی که نوعی زور آزمایی نیز هست، هر کسی که توانست آن سنگ را دور تر از همه پرتاب کند مقام اول را به دست می آورد و به عنوان قدرت مندترین جوان شناخته می شود. سنگ اندازی شامل بازی های المپیکی نیز است که به شکل پیش رفته تر و حرفهیی تر آن افرادی در آن بخش تمرین می کنند و برای مسابقات میان کشورها نیز اشتراک می کنند. در افغانستان این بازی به شکل بسیار سنتی و احتمالن در تمام نقاط این کشور رایج است.
کبک جنگی
این سرگرمی پیشنهای طولانی در افغانستان دارد. افراد زیادی در روستاها و شهرهای افغانستان همین اکنون نیز کبک ها را پرورش داده و اهلی می سازند و بیشتر برای جنگ دادن آنها این کار را انجام می دهند. خیلی ها نیز کبک ها را برای شکار کبک های کوهی پرورش می دهند. در کبک جنگی مسابقه های میان کبک بازان برگزار می شود و معمولن طرفداران زیادی نیز در میان یک قشر خاص دارد. در این مسابقه روی کبک ها شرط بندی می شود. در برخی موارد کبک ها هر کدام داخل قفس با خواندن شان طرف را مغلوب می کند. در برخی موارد عملن دو کبک بیچاره را به میدان رها می کنند و آنها نیز تا وقتی همدیگر را با منقار و پنجه می زنند که یکی میدان را ترک کند و تسلیم دیگری شود.
البته تنها کبک جنگی در میان پرندگان بازی سنتی نیست، بودنه جنگی، مرغ جنگی که از آن به نان کُلنگی یاد می کنند و پرنده کوچک و خوش صدای دیگری نیز برای جنگ دادن پرورش داده می شود.
کاغذ پران بازی
مورد علاقه ترین و پر طرفدار ترین بازی سنتی به ویژه در شهر کابل، یکی از هم کاغذ پران یا همان گُدی پران بازی است. این بازی در میان کودکان، نوجوانان، جوانان و حتا بزرگسالان رایج است. روزهای مناسبتی به ویژه آسمان شهر کابل پر از کاغذ پران های اند که مردم آن را به آسمان بلند می کنند. نخست کاغذپران را تاربندی می کنند که طول آن به هزاران متر می رسد، معمولن برای هر کاغذپران، دو نفر ضرورت است یکی برای کنترول کاغذپران و دیگری هم برای چرخه پر از تار. افراد ماهر در کاغذپران بازی کسانی هستند که بتواند کاغذپران های بالا شان در آسمان را تار داده و آن را رها کرده و برنده شود.
سنگ گیرک
یکی از بازی های عنعنوی و باسابقه در میان جوانان و نوجوانان بیشتر در مناطق مرکزی و شمالی افغانستان است. روال بازی طوری است که در فاصله بیست یا بیشتر از آن، در دو طرف دایره می کشند و یک مقدار خاک هم را وسط دایره جمع می کنند، سپس روی تپه کوچک خاکی یک توچه چوب و یا سنگی را به عنوان نشانه قرار می دهند. یک مجموعه افراد به دو گروه تقسیم شده و سپس میان شان به مسابقه می پردازند. هر سنگی که داخل دایره اصابت کند یک نمره می گیرند و اگر سنگ به نشانه برخورد کند، دو نمره می گیرند. هر تیمی که زود تر نمبر تعیین شده را تکمیل کند، برنده بازی شناخته می شود. این بازی نیز بیشتر در روزهای مناسبتی و به ویژه در روزهای اخیر زمستان و اوایل بهار میان جوانان برگزار می شود و نوعی ورزش نیز هست.
دنده کلیک
دنده کلیک از جمله بازی های قدیمی دیگری است که در هر منطقه افغانستان رواج دارد. بیشتر کودکان و نوجوانان به این بازی می پردازند. وسایل مورد نیاز بازی دو چوب یک کوچک و دومی بزرگ تر است. باز دنده کلیک نیز گروهی صورت می گیرد و در مواردی میان دو نفر نیز این باز برگزار شده می تواند. بازیگران تلاش می کنند با دنده (چوب بزرگ) کلیک (چوب کوچک) را محکم بزند تا به فاصله دور تر از جای که مرکزیت است، پرتاب شود. اعضای تیم دیگر باید چوب کلیک را در دامن شان و یا با دستان شان از هوا بگیرند، در غیر آن صورت مجبور اند با یک نفس (زو) گفته خود را به مرکز بازی برسانند تا امتیاز تیم پرتاب کننده را کم کنند.
غلغله شیطان
یکی از سرگرمی های است که بیشتر میان نوجوانان و کودکان مروج است. این بازی اکثرن در شهرها و روستاهای نزدیک شهر رواج دارد. روال بازی طوری است که یک گروه هر کدام گودال کوچک برای شان روی زمین در اطراف گودال مرکزی حفر می کنند که آنرا خانه شیطان می گویند. از یک فاصله دورتر توپی را که به اندازه گودال است، به سمت خانه شیطان پرتاب می کنند، اگر توپ کوچک به خانه کسی دیگری رفت، صاحب گودال بالای شانه های فردی که توپ را انداخته می نشیند تا به این ترتیب او موفق شود توپ را داخل خانه شیطان سازد. زمانی که توپ داخل خانه شیطان شود، همه فرار می کنند و فردی که توپ را داخل خانه شیطان انداخته با توپ یکی از اعضای گروه را نشانه می گیرد و توپ به هرکسی اصابت کند، او باید توپ را داخل خانه شیطان یا همان گودال مرکزی بسازد.
قوچ جنگی
قوچ جنگی بازی سنتی دیگری است که بیشتر در شمال افغانستان مروج است. در این بازی گروهی از مردم که در میان آن کهن سالان و جوانان نیز شرکت دارند، دور هم جمع می شوند و دو نفر قوچ های قدرت مند شان را جنگ می اندازند. قوچ های که قدرت مند باشند برنده میدان می شوند و گاهی هم شده که قوچ بازنده در جا ذبح می گردد. این بازی بیشتر ظلم به حیوانات است اما چون سابقه زیاد دارد همچنان ادامه دارد.
غورسی
یکی دیگر از بازی های سرگرم کننده جوان های کشور ما است. این بازی طوری است که گروهی از افراد به دو گروه تقسیم می شوند و از هر گروه دو نفر وارد میدان می شوند. هر کدام یک پای خود را به دست می گیرند و با یک پا حرکت کرده و با شدت تمام خود را به همدیگر می کوبند تا یکی به زمین بیافتد. هر کسی که توان ایستادگی در مقابل دیگری نداشته باشند و کنترول خود را از دست بدهند بازنده میدان است. این بازی نیز تقریبا در تمام نقاط افغانستان مروج است.
هفت سنگ
این بازی خیلی جالب و دیدنی است. شماری از نوجوانان به دو گروه تقسیم می شوند و هفت سنگ را روی هم دیگر می چینند. بعد از فاصله دورتر با توپ سنگ ها را نشانه می زند. هر گروه تلاش می کنند سنگ های کمتری فرو بریزد. پر از برخورد توپ به سنگ ها، تیم پرتاب کننده توپ باید در مدت زمان اندک سنگ ها دوباره روی هم بگذارند و در این جریان اعضای تیم دوم، با توپ افرادی را نشانه می گیرند که سنگ ها را روی هم می گذارند.
توب زدن ها ادامه پیدا می کند و هر بار که توپ به یکی برخورد کند او از بازی کنار می رود. اگر تیم مهاجم بتواند تا پیش از حذف شدن تمام افرادش سنگ ها روی هم بگذارند برنده میدان اند در غیر این صورت تیم دومی برنده میدان می باشند.