پاکستان اعلام کرده که دیوارهای خارداری را برای امنیت مرزی خود در مرزهایش با افغانستان میسازد. این دیوارهای خاردار قرار است در امتداد مرز تورخم ساخته شود. پس از نبرد چهار روزۀ پاکستانی ها با ارتش افغانستان در همین منطقه که – به کشته شدن شش سرباز ارتش افغانستان و شماری از سربازان و افسران ارتش پاکستان انجامید – حالا، پاکستان دوباره بر همان طبل قدیمی میکوبد.
مشاور ارشد نخست وزیر پاکستان در امور سیاست خارجی به صدای امریکا گفته است که ” راهکارهای مدیریت مرزها به معنای بستن مرز نیست، بل هدف آن عبور منظم توأم با داشتن مجوزعبوری است، تا امنیت و رفاه هر دو کشور بر اساس چنین رفت و آمدها تأمین گردد.”
طارق فاطمی، مشاور سیاست خارجی نخست وزیر پاکستان افزوده است که”برای انجام این کار ما پستههای منظم تلاشی میسازیم. در نهایت، تصمیم ما بر این است که دیوارهای خاردار در امتداد مرز با افغانستان بسازیم، زیرا مشکلات عمدۀ مرزی ما با افغانستان از درک نبود یک مرز خاردار است. ما باور داریم که دیوارهای خوب، همسایه خوب میسازد.”
واکنش حکومت
پس از درگیریهای خونین تورخم، هیئت به رهبری حکمت خلیل کرزی، معین سیاسی وزارت امور خارجۀ افغانستان برای حل مشکلات مرزی به پاکستان رفت.
جانب افغانستان پس از این دیدار، در بیانه نامهای به رسانهها نوشته بود که تخلفات پاکستان را به مقامهای این کشور گوشزد کرده و بر ایجاد یک راهکار دو جانبه برای مدیریت مرزها به توافق رسیده اند.
مسأله توافق مدیریت مرزها در حاشیه نشست اقتصادی شانگهای در ازبیکستان میان روسای جمهور افغانستان و پاکستان نیز به بحث گرفته شد.
با تمام این بحثها و نشستها، وزارت خارجۀ افغانستان هنوز باور دارد، تصمیم تازۀ پاکستان در پیوند با ساخت و سازهای مرزی در توافق با همان راهکار دو جانبه باشد.
شکیب مستغنی، سخنگوی خارجه افغانستان در گفتگو با خبرنامه ضمن تاکید بر این که برای ایجاد چنین ساخت و ساز ها از قبل باید توافق وجود داشته باشد گفت که “در خصوص هرآنچه که در تورخم و دیگر بخشهای مرزی اقدامات صورت بگیرد، قرار است میکانیزم بلندپایهی دو جانبه بحث نمایند. اما، من با تأکید میگویم، هرآنچه صورت می گیرد، باید این میکانیزم بلندپایه دو جانبه از قبل بحث نموده و موافق باشد.”
شاید منظور وزارت خارجۀ افغانستان از این گپ این باشد که، تصمیم تازۀ پاکستان بر بنیاد توافقات پیشین نیست. اگر چنین باشد، ممکن است بازهم درگیریهای خونین تازه در مرز تورخم رخ دهد؛ مسأله یی که گذشته از تلفات انسانی، روابط کابل و اسلام آباد را تیره تر میسازد. تیره گی که پیآمدهای کلان سیاسی، اقتصادی و امنیتی دارد.
افغانستان حدود دوهزار و چهارصد کیلومتر مرز مشترک با پاکستان دارد که به خط دیورند معروف است. این خط در سال 1893 میلادی زمانی که برتیانیا بر هند حکومت میکرد، به میان آمد.
اخراج اجباری پناهجویان
برگ بازی دیگر پاکستان در برابر فشارهای کابل حضور دست کم سه میلیون پناهجوی افغان در پاکستان است. به باور آگاهان پاکستان همواره از پناهجویان به عنوان ابراز فشار علیه دولت افغانستان استفاده نموده است.
به تازگی پولیس پاکستان بیش از2000 پناهجو افغان را از شهر پشاور بازداشت کرده است. به گفتۀ پولیس پاکستان، این پناهجویان ثبت دولت پاکستان نشده اند و به گونۀ غیرقانونی در این کشور فعالیت مینمودند.
صدای آمریکا نوشته است که پاکستان روز گذشته بیش از 400 پناهجوی ثبت ناشده را دو باره آنهم با اجبار به افغانستان فرستاده است.
پاکستان اما کنوانسیون 1951 ژنو را در پیوند با برخورد با پناهجویان امضاء نکرده است. مادههای 31، 32 و 33 این کنوانسیون بر رفتار انسانی با پناهجویان که مدرک قانونی دارد و یا هم غیرقانونی وارد کشور پذیرنده شده اند، پافشاری دارد. اما به نظر میرسد پاکستان به دلیل تنشهای موجود با افغانستان و نپذیرفتن این کنوانسیون خود را مکلف به برخورد انسانی با مهاجران افغان نمیداند.
پاکستانِ وعده خلاف
وزارت مهاجرین و عودت کنندهگان افغانستان میگوید پیش از این دولت افغانستان در باره ثبت نام مهاجرین فاقد مدرک در پاکستان با مقامهای مسوول این کشور به توافق رسیده بود. اما، تنشهای اخیر میان نظامیان افغان و پاکستانی باعث شده که پاکستان به آنچه که با دولت افغانستان در خصوص پناهجویان افغان در پاکستان توافق کرده بود پایبند نماند.
با این حال حفیظ الله میاخیل مشاور رسانهیی وزارت مهاجرین به خبرنامه گفت که گفتگوها با پاکستانیها ادامه دارد تا برای جلوگیری از آزار و اذیت پناهجویان بدست پولیس پاکستان، پناهجویان فاقد مدرک پناهجویی، ثبت شوند.
آقای میاخیل اما افزود که افغانستان یک کمیتۀ فنی را برای کمک به پناهجویان افغان در پاکستان ایجاد کرده که شماری از اتشههای مهاجرین سفارت افغانستان در پاکستان و نمایندگان پولیس و امنیت پاکستان در این کمیته عضویت دارد.
پیشتر عمرزاخیل وال، سفیر افغانستان به پاکستان در دیدار با عمران خان، رهبر تحریک انصاف پاکستان گفته است که مهاجرین افغان نباید قربانی روابط خوب و بد کابل و اسلام آباد گردد. زاخیل وال از انصاف خان خواسته که به ایالت خیبرپشتون خواه دستور دهد که با مهاجرین بر بنیاد ارزشهای انسانی و اسلامی رفتار شود.
پیشتر از بگیر و ببندهای مهاجرین افغانستان در پاکستان، سرتاج عزیز مشاور امنیت ملی نخست وزیر پاکستان به رسانههای این کشور گفته است که بیرون کردن مهاجرین افغان از پاکستان یک روند زمان گیر است و نیاز به یک برنامه عملی منظم دارد. هرچند او تأکید کرده بود که در اردوگاه های پناهجویان افغان، هراس افگنان لانه کرده اند و امنیت ملی پاکستان را با تهدیدهای جدی رو به رو نموده اند.
آیندۀ روابط
به نظر میرسد ساخت و سازهای تازه نظامی در بخشهای مرزی افغانستان، اخراج و بازداشت گروهی پناهجویان افغان از پاکستان، درگیریهای نظامی کابل – اسلام آباد، قطع کمک های نظامی امریکا به پاکستان و عدم همکاری اسلام آباد برای شکست طالبان افغان در خاک پاکستان، مسایلی اند که در آینده نزدیک فصل تازهای روابط دیپلماتیک افغانستان و پاکستان را شکل خواهد داد؛ فصلی که شاید خبرهای خوش کمتر و پیآمدهای بد و منفی بیشتری داشته باشد.
مختار پدرام همکار این گزارش بوده است.