آیا ازدواج کودکان در اسلام مقبول است؟

ازدواج کودکان همیشه یکی از دغدغه ها و نگرانی های اجتماعی بوده که در خصوص آن مطالب و مقالات زیادی نوشته شده و پژوهش های زیادی نیز انجام شده است. با اینکه در نقاط مختلف دنیا ازدواج کودکان منع شده و در بسیاری مواقع با این مقوله به طور جدی برخورد می شود، اما شاهد هستیم که در مذاهب اسلامی نگاه متفاوت به این مسئله وجود دارد. ما در این بخش تصمیم داریم شرایط ازدواج کودکان در اسلام را مورد بررسی قرار داده و با احکام و نکات مربوط به آن بیشتر آشنا شویم.

آیا ازدواج کودکان در اسلام مقبول است؟

ازدواج کردن مقوله مهم و البته پیچیده ای است که بر اساس شرایط و ضوابط خاصی انجام می شود. در تمامی نقاط دنیا، مردم برای ایجاد ارتباط زوجیت بین زن و مردم قوانینی را وضع کرده و بر طبق آن عمل می کنند. مواردی همچون شرایط سنی، عقلی، بلوغ فکری، وضعیت اقتصادی، فرهنگی، تفاهم طرفین، رضایت طرفین و… برای ازدواج ملاک و معیار محسوب می شوند. البته در هر دین و آیینی این شرایط با شدت کم و زیاد در نظر گرفته می شوند.

در دین اسلام دختران بعد از اولین قادعدگی و در سن 9 سالگی وارد دوران بلوغ خود شده و موظف به انجام تکالیف الهی هستند. درباره ازدواج کودکان در اسلام می بایست به قرآن و روایات رجوع کرد. بر اساس دین اسلام هیچ محدودیت سنی خاصی برای ازدواج افراد وجود ندارد. این یعنی ازدواج کودکان در اسلام قابل قبول بوده و منعی ندارد. البته که دختران برای ورود به دوره تاهل نیاز به اذن و اجازه سرپرست و ولی دارند. اما این قوانین اسلامی در بسیاری از موارد نکوهش و نقد شده است. چرا که ازدواج کودکان می تواند نوعی تجاوز و تعدی به حقوق انسانی آن ها باشد.

اینکه کودک بدون آگاهی و آمادگی کامل به مرحله ازدواج برسد، می تواند آسیب های روحی و جسمی مختلفی را متوجه او کند. بنابراین والدین در درجه اول می بایست آگاهی بیشتری نسبت به این موضوع کسب کنند و مطلع شوند که صرفا پذیرفته شدن ازدواج کودکان در اسلام دلیل بر این نیست که می توانند فرزندان خود را در سنین کم به ازدواج فرد دیگری درآورند.

سن بلوغ و ازدواج کودکان در اسلام از منظر قرآن

بر طبق بررسی های موجود اینطور بیان شده که قرآن در رابطه با سن ازدواج کودکان به طور واضح و صریح سخنی به میان نیاورده است. اما روایات مختلفی در این باره وجود دارند که ازدواج دختر را حتی پیش از رسیدن به دوران بلوغ مجاز می دانند. به طور کل دین اسلام افراد را برای ازدواج زود و سریع ترغیب و تشویق می کند. این توصیه های اسلام تمرکز بیشتری روی مقوله ازدواج دختران دارد. از دیدگاه اسلام در صورتی که مردان از شرایط مناسب و معقولی برای ازدواج برخوردار باشند، می توان دختران خود را در سنین کم هم به ازدواج آن ها درآورد.

سن بلوغ دختران سن 9 سالگی است. البته این سن از نظر اسلام بیشتر به عنوان سن ورود کودک به دوره انجام واجبات الهی و فرائض دینی شناخته شده است. گاه ممکن است کودکان از نظر جسمی آمادگی ورود به دوران بعد از ازدواج را نداشته باشند که البته در خصوص این مسئله در بخش بعدی بیشتر صحبت خواهیم کرد. اما در یک نتیجه گیری کلی می توان اینگونه استنباط کرد که ازدواج کودکان در اسلام از نظر سنی ممنوعیت یا محدودیت خاصی نداشته و با در نظر داشتن برخی شرایط و اذن پدر می توان دختر را به ازدواج مرد درآورد.

ضرورت های دینی ازدواج کودکان در اسلام

از منظر اسلام ازدواج یک امر مهم و حیاتی در زندگی انسان هاست. دین اسلام به مقوله ازدواج اهمیت زیادی می دهد. از نظر اسلام ازدواج می تواند منافع زیادی را به دنبال داشته باشد. منافعی به غیر از امیال جنسی، بقای نسل و انگیزه های دنیوی. از نظر اسلام و روایات منتشر شده، ازدواج می تواند فرد را به تکامل در دینداری برساند. بنابراین در صورتی که شرایط ازدواج برای طرفین مهیا باشد نباید در این امر تعلل یا تردید کرد.

از جمله مهم ترین منافعی که از نظر دین اسلام می توان با ازدواج به آن دست یافت موضوع محرمیت است. در خصوص مسائل فرزند خواندگی یا در مواقعی که افراد می خواهند در چارچوب شرع و اسلام ارتباط راحت تری با هم داشته باشند، می توان ازدواج را راهکاری خوب به شمار آورد. ازدواج کودکان در اسلام نیز می تواند دلایلی از این قبیل داشته باشد. محافظت یک فرد نامحرم از کودک تنها با محرمیت و ازدواج با او امکان پذیر است.

منافع ازدواج کودکان در اسلام

در بسیاری از جوامع به دلیل پایین بودن سن کودک (طبق قوانین بین الملی افراد زیر سن ۱۸ سال کودک به حساب می ایند) و عدم آمادگی جسمی او برای ورود به دوران بزرگسالی و تاهل، ازدواج کودکان منع و تقبیح شده است. اسلام برای ضوابط و احکام خود دلایلی و توجیهاتی دارد که البته از نظر مدافعان حقوق کودکان و زنان مورد نقد و مردود هستند. از نظر اسلامی ازدواج کودک در سنین پایین منافعی برای او دارد. توجیهات و منافعی که از نظر اسلام در پس ازدواج کودکان وجود دارند چه مواردی هستند؟

• محرمیت

ازدواج کودکان در اسلام با هدف به زوجیت درآوردن دختران با مردان بزرگسال و برقراری رابطه جنسی با آن ها نیست. ارائه مجوز ازدواج کودکان در سنین کم از سوی اسلام برای زمانی است که کودک نیاز به حفاظت دارد. به عنوان مثال می توان به فرزندخواندگی دختران بی سرپرست و یتیم اشاره کرد. در چنین شرایطی از دیدگاه اسلام با ازدواج کردن و محرمیت، افراد زندگی آرام تری نیز خواهند داشت.

• امنیت کودک

در دوران جنگ و زمان هایی که کودکان به دلیل نداشتن سرپناه و سرپرست هرگونه خطر جانی را می بایست متحمل شوند، ازدواج کردن با یک فرد مطمئن می تواند امنیت لازم را برایشان فراهم کند.

• آینده ای بهتر برای کودک

برای برخی از خانواده ها که شرایط تامین نیازهای مالی و رفاهی فرزندان خود را ندارند، ازدواج کودکان می تواند راه حلی برای نجات کودک باشد. خانواده های فقیری که از شرایط مالی مساعدی برخوردار نیستند و توانایی خوشبخت کردن فرزندان خود را ندارند، کودکان خود را به ازدواج افراد معقول و مناسب درمی آورند.

عواقب ازدواج کودکان چیست؟

ازدواج در سنین پایین تأثیرات سوئی بر رشد روانی کودکان، به‌ویژه دختران دارد. بیشتر کودک همسران خاستگاه اقتصادی ـ اجتماعی ضعیفی دارند و پیوند ازدواج در واقع معامله‌ای بین خانواده هاست تا هم نان خوری از خانواده کم شود و هم با پرداخت شیربها به خانوادۀ دختر، تأمین مادی حداقلی‌شان محقق شود. ازدواج در سن پایین پیامدهایی همچون موارد ذیل را به‌دنبال دارد: بازماندگی و ترک تحصیل، کوتاه شدن دورۀ کودکی، تحمل بار زناشویی در سن پایین با حداقل تجربه، درگیر شدن در تنش‌های روزمره در نتیجۀ فقدان بلوغ عاطفی و نداشتن مهارت‌های تعاملی، دخالت اطرافیان، فقدان تجربه برای تحمل مسئولیت مادر شدن، احتمال تجربۀ خشونت جنسی، بارداری زودهنگام، مرگ به‌هنگام زایمان به‌دلیل عدم تکامل زیستی، یأس و ناامیدی به‌دلیل سلطۀ دیگران بر امور زندگی ، پشیمانی طرفین از ازدواج بعداز شناخت و آگاهی از روحیات و خصلت‌های همدیگر، کودک‌بیوگی، و … .

راهکارهای کاهش آسیب ها از ازدواج کودکان یا کودک همسری چیست؟

تغییر سن قانونی ازدواج به هجده سال (هم اکنون ۱۳ سال برای دختر و ۱۵ سال برای پسر است که با حکم دادگاه و اجازه جد پدری برای دختران تا ۹ سال نیز امکانپذیر میباشد)، اصلاح قوانین صیغۀ محرمیت (ازدواج موقت)، بسترسازی و روشنگری فرهنگی و آموزشی، ثبت دقیق ازدواج‌ها، جدیت دولت و هماهنگی سازمان‌های مرتبط برای مقابله با کودک همسری، تحصیل اجباری و رایگان به‌ویژه در مناطق محروم، افزایش آگاهی از عواقب و مضرات کودک‌همسری ازطریق رسانه‌های جمعی و فناوری‌های ارتباطی، حمایت قضایی و قانونی ازسوی قوۀ قضاییه برای غیرقانونی کردن کودک‌همسری و تعیین مجازت‌های سنگین برای بانیان آن، و درنهایت استفاده از شخصیت‌های روحانی و مذهبی به‌عنوان تأثیرگذارترین مبلغان تغییرات اجتماعی در این زمینه.

منبع: سایت کامیل احمدی