علت و درمان قطعی بی‌اختیاری مدفوع در سالمندان

توسطتحریریه خبرنامه

مهر ۶, ۱۴۰۱ به روز رسانی : مهر ۶, ۱۴۰۱
علت و درمان قطعی بی‌اختیاری مدفوع در سالمندان

بنابر آمار منتشر شده از سوی بنیاد بین المللی اختلالات گوارشی، میلیون ها نفر در سراسر جهان با بی اختیاری مدفوعی درگیر هستند. در واقع دومین دلیل مراجعه سالمندان به خانه سالمندان و مراکز مراقبتی نیز همین موضوع است. اگرچه این موضوع خیلی شایع است، اما باز هم صحبت از آن برای سالمندان خجالت آور است و به همین دلیل هم مورد معاینه و درمان قرار نمی گیرد. اما باید در ارتباط با عوارض بی‌اختیاری مدفوع با آنها صحبت کنید تا برای درمان و مراجعه به پزشک مجاب شوند.

خبر خوب این است که اکثر موارد بی اختیاری مدفوعی سالمندان قابل مدیریت و قابل درمان هستند. قرار است در این متن بیشتر درباره دلایل بی اختیاری مدفوعی و طرح درمان، و نحوه صحبت با پزشک درباره مشکل بی اختیاری مدفوعی عزیزانتان بخوانید.

بی اختیاری مدفوعی چیست؟

بی اختیاری مدفوعی به مشکل عدم توانایی در کنترل حرکات روده و خروج (ترشح) ناگهانی آن از مقعد گفته می‌شود. بی اختیاری مدفوعی سالمند می تواند به صورت ترشح اندک مدفوع در هنگام آزادشدن گاز معده یا بی اختیاری کامل باشد.

عملکرد طبیعی و سالم سیستم گوارش با اعصاب مقصد، توانایی دستگاه گوارش برای در بر گرفتن ضایعات غذایی و عضلات اسفنکتر کنترل می‌شود. اختلال عملکردی یک یا چند تا از این قسمتها به بی اختیاری ادراری منجر می‌شود. تقریبا نیمی از سالمندان مبتلا به بی اختیاری مدفوعی با مشکل در اعصاب مقعدی درگیر هستند، یعنی نیاز به استفاده از سرویس بهداشتی را متوجه نمی شوند.

مدفوع در فرایند گوارش از روده بزرگ – کولون سیگموئید – وارد روده کوچک می‌شود. در نتیجه، دیواره های روده کش می آید و نیاز به دفع را ایجاد می‌کند. دو عضله اسفنکتر مقعدی – عضله غیرارادی داخلی و عضله ارادی بیرونی – مسئول حفظ مدفوع تا رسیدن فرد به توالت هستند. در صورت تفسیر نادرست سیگنال ارسال شده، آسیب دیدگی عضلات اسفنکتر یا مراجعه به موقع به توالت ممکن است با بی اختیاری مدفوعی مواجه شوید.

دلایل بی اختیاری مدفوعی سالمندان

گاهی اوقات بی اختیاری مدفوعی در نتیجه یک مشکل مزمن ایجاد می‌شود، و گاهی هم یک روش درمانی یا جراحی باعث بروز این مشکل می‌شود. عوامل رایجی که به بی اختیاری مدفوعی سالمندان منجر می‌شود، عبارتند از:

  • صدمات عضلانی: آسیب دیدگی حلقه عضلانی انتهای روده (اسفنکتر مقعدی)، توانایی فرد در نگه داشتن مدفوع را کاهش می دهد؛ این آسیب دیدگی معمولا بعد از جراحی پروستات رخ می دهد.
  • آسیب عصبی: آسیب دیدگی اعصاب مقعدی در روده یا اعصاب کنترل کننده اسفنکتر مقعدی یکی از عوامل بروز بی اختیاری مدفوعی است. آسیب عصبی می تواند ناشی از کشیدگی پیوسته در حین دفع، آسیب دیدگی نخاع یا سکته مغزی باشد. بعضی بیماری ها مثل دیابت و ام اس نیز اعصاب را متاثر نموده و با آسیب رساندن به آنها منجر به بی اختیاری مدفوعی می‌شود.
  • یبوست: یبوست مزمن با تشکیل مدفوعی خشک، سفت و بزرگی در روده همراه می‌شود که دفع را مشکل می‌کند. عضلات روده و مقعد کش می آیند و نهایتا ضعیف می شوند و در نتیجه مدفوع شل می تواند از فضای ایجاد شده در میان دیواره روده و مدفوع راهش را به بیرون پیدا کرده و بدون اختیار فرد، بیرون بیاید. تاثیر دیگر یبوست مزمن به صورت آسیب عصبی و ایجاد بی اختیاری مدفوعی بروز می‌کند.
  • اسهال: نگه داشتن مدفوع سفت ساده تر است و اسهال می تواند مشکل بی اختیاری ادراری سالمند را بدتر کند.
  • هموروئید: تورم عروق مقعد منجر به تشکیل هموروئید می‌شود که جلوی بسته شدن کامل سوراخ مقعد را می گیرد و زمینه ترشح مدفوع را فراهم می‌کند.
  • معلولیت جسمانی: ناتوانی در مراجعه به موقع به سرویس بهداشتی می تواند یکی از دلایل بی اختیاری مدفوعی باشد. افتادن یا مشکلات پزشکی دیگر در سالمندان از عوامل محدودیت حرکتی و سرعتی آنها محسوب می‌شود و عادت به سرعت جدید و زمان مورد نیاز برای رسیدن به موقع به توالت ممکن است کمی زمان بر باشد.
  • زوال عقل: حالت دیگری که فرد به بی اختیاری مدفوعی دچار می‌شود، مربوط به مراحل پایانی بیماری آلزایمر یا مخصوصا شکل های دیگر زوال عقل در سالمندان است.
  • کاهش ظرفیت روده: معمولا روده برای جای دادن مدفوع در خود، کش می آید. اگر روده به دلایل مختلف (جراحی، رادیوتراپی یا بیماری التهابی دستگاه گوارش) زخم یا سفت شده باشد، به اندازه کافی کش نمی آید و مدفوع اضافه بیرون می آید.
  • جراحی: انجام جراحی برای درمان عروق بزرگ شده مقعد (هموروئید) و همچنین عمل های پیچیده تر بر روی روده و مقعد از جمله عواملی است که آسیب عصبی و عضلانی، و نتیجتا بی اختیاری مدفوعی را به همراه می آورد. بعلاوه اینکه انجام بعضی از جراحی ها می تواند علاوه بر بی اختیاری مدفوعی با بی اختیاری ادراری نیز همراه شود.
  • پرولاپس رکتوم: یکی دیگر از دلایل بروز بی اختیاری مدفوعی، پرولاپس رکتوک است که باعث افتادگی و شل شدگی سوراخ مقعد می‌شود. کش آمدن اسفنکتر روده در اثر پرولاپس با آسیب اعصاب کنترل کننده اسفنکتر همراه می‌شود. هر چه این مشکل برای مدت طولانی تری باقی بماند، احتمال ریکاوری اعصاب و عضلات پایین تر می آید.
  • رکتوسل: بی اختیاری مدفوعی در زنان می تواند در اثر بیرون زدگی رکتوم از واژن نیز رخ دهد.

کنترل و درمان بی‌اختیاری مدفوعی

بی اختیاری مدفوعی می تواند با آثار عاطفی شدیدی همراه شود که خود می تواند به بروز اضطراب، افسردگی و حتی انزوای اجتماعی منجر شود. این موضوع یکی از دلایل ضرورت مدیریت و درمان بی اختیاری مدفوعی سالمندانی است که به خودی خود در خطر انزوا و بیماری های روحی هستند.

موارد خفیف بی اختیاری مدفوعی را می توان با درمان های خانگی مدیریت کرد، در حالیکه برای درمان موارد بی اختیاری مدفوعی شدید باید از روشهای درمانی مختلفی مثل بیوفیدبک، مصرف دارو یا حتی جراحی استفاده کرد.

درمان خانگی بی اختیاری مدفوعی

پزشک بعد از تشخیص این مشکل، تغییرات کوچکی را به عنوان گامهای اولیه درمان بی اختیاری مدفوعی سالمندان در نظر می گیرد:

  • رژیم غذایی: مصرف کافی آب و خوردن میوه ها، سبزیجات و غلات و حبوبات حاوی فیبر بالا می تواند برنامه دفعتان را منظم کرده از بروز یبوست و اسهال جلوگیری کند.
  • تمرین کگل: تمرینات تقویتی عضلات لگن بر تقویت عضلات سوراخ مقعد نیز مناسب هستند. عضلات لگن، باسن و سوراخ مقعد در تمرین کگل منقبض می‌شود و سپس به آرامی تا پنج شمرده می‌شود. تکرار این حرکات در سه سری و به مدت 30 روز می تواند مشکل بی اختیاری مدفوعی را تا حدی برطرف نموده و شاید به طور کلی از بین ببرد.
  • برنامه برای رفتن به توالت: به گفته Family Caregiver Alliance، میانگین زمان برای اجابت مزاج مناسب 9 دقیقه است، اما سالمندان و پرستاران معمولا این فرایند را سریعتر انجام می دهند. رفتن بیش از حد مجاز در افراد مبتلا به بی اختیاری مدفوعی می تواند تا حدی جلوی بروز این مشکل را بگیرد.
  • افزایش بهداشت: نظافت مناسب مدفوع از روی پوست می تواند از بروز بوی بد و ایجاد حساسیت پوستی جلوگیری کند. استفاده از پوشک بزرگسال نیز یکی از گزینه های کمکی برای سالمندان مبتلا به بی اختیاری مدفوعی است. شاید به کار بستن این گام‌ها تاثیری در کاهش بی اختیاری مدفوعی نداشته باشد، اما احتمال بروز ناراحتی های ثانویه و نشانه ها را کاهش می دهد. برای تاثیر گذاری بیشتر سعی کنید نگهداری از افراد پوشکی را بیاموزید تا این افراد دچار ناراحتی کمتری شوند.
  • داروهای بدون نسخه: امکان تجویز مصرف داروهای بدون نسخه برای درمان یا مدیریت بی اختیاری مدفوعی در بعضی از موارد – به خصوص زمانی که بی اختیاری در اثر یبوست یا اسهال ایجاد شده باشد – وجود دارد. از جمله داروهایی که بدین منظور استفاده می‌شود می توان به این موارد اشاره کرد:
  • داروهای ضداسهال مثل ایمودیوم، لوموتیل (دیفنوکسیلات و آتروپاین)، لوتروناکس (آلوزترون) و پپتو-بیسمول که از شل شدن مدفوع جلوگیری می کنند.
  • مواد شل کننده مثل شیر منیزی که آثار یبوست موقتی را کاهش می دهد.
  • داروهای مسهل مانند کولاس و دولکولاکس که از فشردگی مدفوع و نتیجتا یبوست جلوگیری می‌کند.

درمان به روش بیوفیدبک

بنا بر آمار ارائه شده توسط بنیاد بین المللی اختلالات گوارشی، استفاده از روش بیوفیدبک (یک روش بدون جراحی و غیرتهاجمی) در کاهش نشانه های بی اختیاری در درصد زیادی از افراد موثر بوده است. کنترل بیماران بر فرایندهای نسبتا غیرارادی بدن، به وسیله روش بیوفیدبک افزایش می یابد.

  • روش بیوفیدبک با کمک یک پزشک یا پرستار رسمی و معتبر آغاز می‌شود، اما امکان ادامه آن در خانه و به کمک ابزار و تجهیزات لازم ممکن است. یک الکترود کوچک در نزدیکی سوراخ مقعد قرار داده می‌شود که سیگنال ها را به یک کامپیوتر ارسال می‌کند.
  • انقباض و شل کردن عضلات لگن، یک تصویر در نمایشگر یا یک صدای نوسانی را ایجاد می‌کند. بیمار می تواند با توجه به این بازخوردها، زمانی که عضلات لگنشان درگیر مساله ای شده باشد، حتی اگر خودشان حس نکنند، را خواهند فهمید؛ از روش بیوفیدبک در یادگیری کنترل عضلات استفاده می‌شود.

درمان بی اختیاری مدفوعی به وسیله جراحی

اگر نتوانستید با استفاده از روش‌های درمانی دیگر به کاهش یا درمان بی اختیاری مدفوعی سالمندان دست پیدا کنید، می توانید از روشهای جراحی استفاده کنید:

  • اسفنکتروپلاستی: رایج ترین روش جراحی برای درمان بی اختیاری مدفوعی که انتهای عضلات پاره شده اسفنکتر را مجددا به هم متصل می‌کند.
  • اسفنکتر مقصدی مصنوعی: در این جراحی یک کاف باد شونده در اطراف سوراخ مقعد و یک پمپ باد کوچک در زیر پوست کاشته می‌شود که فرد می تواند آن را فعال یا غیرفعال کند.
  • تزریق ماده حجم دهنده غیرجذبی: مواد حجم دهنده غیرجذبی را می توان برای بزرگتر کردن بافتهای اطراف سوراخ مقعد به آن تزریق کرد. این اقدام باعث می‌شود که سوراخ مقعد تنگ تر شود و این موضوع به بسته شدن ساده تر اسفنکتر کمک میکند. تزریق ماده حجم دهنده یک روش کم تهاجم تر سرپایی است که بدون استفاده از بیهوشی انجام می‌شود و در مقایسه با روشهای جراحی، روش کم خطرتری برای سالمندان محسوب می‌شود.
  • انحراف روده: در این جراحی، بخش پایینی روده کوچک یا کولون به یک بازشو در دیواره شکمی – فضای بین سینه و لگن – متصل می‌شود. برای جمع آوری مدفوع، این بازشو یه یک کیسه متصل می‌شود؛ کیسه کولوستومی را باید مدام تمیز و تخلیه نمود.

چقدر این پست مفید بود؟

روی یک ستاره کلیک کنید تا به آن امتیاز دهید!

میانگین امتیاز 3 / 5. تعداد آرا: 2

تا الان رای نیامده! اولین نفری باشید که به این پست امتیاز می دهید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *