فرآیند حذف پوسته و لایه های سبوس و تولید مغز برنج سفید بدون ناخالصی را شالیکوبی یا آسیاب برنج می گویند. عملکرد آسیاب و کیفیت برنج به کیفیت شلتوک، تجهیزات آسیاب مورد استفاده و مهارت اپراتور آسیاب بستگی دارد. فرآيند آسياب در كارخانه‌هاي بزرگ تجاري، تعدادي عمليات را با هم تركيب مي‌كنند كه برنج سفيد با كيفيت بهتر و بالاتر را از برنج شلتوكی توليد كنند.
خالص سازی شالیکوبی چیست؟
معمولاً خالص‌سازی برنج در یک سیستم شالیکوبی می تواند یک فرآیند ساده یک یا دو مرحله ای یا یک فرآیند چند مرحله ای باشد که در ادامه به آن اشاره می کنیم:
- آسیاب یک مرحله ای: حذف پوسته و سبوس در یک مرحله انجام می شود
- فرآیند دو مرحله ای: برداشتن پوسته و برداشتن سبوس به طور جداگانه انجام می شود
- آسیاب چند مرحله ای: می تواند در مصرف محلی روستا یا به صورت تجاری برای فروش گسترده برنج انجام شود. در فرآیند آسیاب برنج چند مرحله ای˛ شلتوک را تا حدودی می جوشانند تا ارزش غذایی آن بالا برود و به این عمل جوشاندن آب پز می گویند که باعث کاهش شکستگی و حتی تغییر بافت برنج پخته می شود.
شالیکوبی (آسیاب برنج) به دو روش انجام می شود:
- آسیاب برنج روستایی: شالی‌کاری‌هایی که کشاورزان برای مصارف خانگی استفاده می کنند، شالی‌کاری روستایی نامیده می‌شود.
- آسیاب برنج تجاری: زمانی که برنج به اندازه کافی آسیاب شود و تمام پوسته‌ها و سنگ‌های آن برای جلب نظر مشتریان از بین برود، به شالیکوبی تجاری معروف است. هدف دیگر آسیاب های تجاری به حداقل رساندن شکستگی دانه است.
مراحل شالیکوبی:
- روش قبل از تمیز کردن: فرآیند تمیز کردن شلتوک برنج به فرآیند تمیز کردن شالیزار برنج نیز شناخته می شود. پس از اینکه برنج از مزارع برنج می آید، تمیز کردن شلتوک برنج˛ اولین قدم در شالیکوبی است. شلتوک همیشه با مواد خارجی زیادی از جمله علف های هرز، خاک، دانه ها و غیره ظاهر می شود. این مواد خارجی باید قبل از بردن شلتوک به فرآیندهای پوست کندن برداشته شوند تا کارایی پوسته کن و همچنین آسیاب کم نشود. اگر این ضایعات به خوبی از بین نروند، می تواند کارایی ماشین آلات آسیاب برنج را کاهش دهد. ظرفیت پیش تمیز کننده شالیزار در واقع 1.5 برابر ظرفیت فرز است. اگر پاکسازی شلتوک در فرآیند شالیکوبی به درستی انجام نشود، ریزدانه های برنج می تواند گرد و غبار ایجاد کند و جریان هوا را از طریق دانه برنج کاهش دهد. سنگ زدایی برای حذف سنگ های نامطلوب موجود در برنج با استفاده از جداکننده گرانشی یا سنگ زدایی انجام می شود. این فرآیند شامل عبور دادن برنج خام از یک سری الک و یک سیستم آسپیراسیون مدار بسته است.
- پوسته‌زدایی(پوسته‌کشی یا پوست‌گیری): به فرآیند جدا کردن پوسته از دانه‌های برنج، پوست‌گیری می‌گویند. این فرآیند در شالیکوبی شامل: هدایت شالی به یک جفت رول لاستیکی، چرخش در جهت مخالف و با سرعت های مختلف است. نیروی برشی بر روی سطح بدنه به دلیل فشار افقی به سمت داخل بر روی رول های لاستیکی ایجاد می شود. برداشتن پوسته از برنج˛ به عنوان آسپیراسیون پوسته شناخته می شود. پوسته با اصطکاک جدا می شود˛ زیرا دانه های شالی از بین دو سطح ساینده که با سرعت های مختلف حرکت می کنند عبور می کنند. پس از جداسازی، پوسته با مکش خارج می شود و به انباری در خارج از آسیاب منتقل می شود. پوسته 20 درصد وزن شالیزار را تشکیل می دهد.
- جداسازی شلتوک: سطح دانه برنج صاف است، در حالی که سطح شلتوک خشن است. شالیکوبی از این تفاوت در بافت˛ برای جداسازی برنج از شلتوک استفاده می کند. جداکننده شلتوک برنج˛ شلتوک بدون پوست را از برنج جدا می کند. مقدار شلتوک موجود بستگی به کارایی پوسته دارد و نباید بیش از 10 درصد باشد. جداکننده های شلتوک با استفاده از تفاوت وزن و اندازه بین شلتوک و برنج کار می کنند.
- سفید کننده و صیقل دهنده یا پولیش: برای صیقل دادن سطح برنج در شالیکوبی از یک پولیش برنج مرطوب شده استفاده می شود. عواملی که میزان سفیدی را تعیین می کنند عبارتند از: سرعت شعاعی چرخ های سنگی، اندازه شبکه سنگ ها و فشار خارجی بر روی محفظه خروجی دستگاه سفیدکننده.برنج سفید با حذف لایه سبوس و جوانه از شالیزار تولید می شود. لایه سبوس از طریق پولیش های ساینده یا اصطکاکی از هسته جدا می شود. مقدار سبوس برداشته شده معمولاً بین 8 تا 10 درصد وزن کل شالیزار است. برای کاهش تعداد دانه های شکسته در طول فرآیند سفید کردن، برنج به طور معمول از دو تا چهار دستگاه سفیدکننده متصل به صورت سری˛ عبور داده می شود.
- جداسازی برنج سفید: پس از صیقل دادن، برنج سفید توسط یک غربال صفحه نوسانی به برنج سر، برنج شکسته بزرگ و کوچک و دم کرده جدا می شود. برنج سر اغلب به عنوان دانه هایی طبقه بندی می شود که 75 تا 80 درصد یا بیشتر از یک هسته کامل است. برای دستیابی به دقت بالاتر برای درجه بندی و جداسازی در شالیکوبی˛ از یک تورفتگی استفاده می شود.
- مخلوط کردن برنج: یک آسیاب برنج خوب 50 تا 60 درصد برنج کله (دانه کامل)، 5-10 درصد بزرگ شکسته و 10-15 درصد دانه شکسته کوچک تولید می کند. بسته به استانداردهای کشور، گریدهای برنج موجود در بازار شامل 5 تا 25 درصد مغز شکسته خواهد بود. اگر قرار است مخلوط کردن برنج به درستی انجام شود، استفاده از یک همزن حجمی ضروری است.
پرداخت غبار: مخلوط کردن غبار ریز آب با گرد و غبار باقی مانده بر روی برنج سفید شده، بدون کاهش قابل توجه عملکرد آسیاب، درخشندگی برنج را بهبود می بخشد. این عمل در شالیکوبی˛ برای پرداخت نهایی قبل از فروش انجام می شود.
- توزین برنج: از دستگاه های توزین و کیسه بندی برای بسته بندی و توزین دقیق برنج استفاده می شود تا در بازار به فروش برسد. برنج معمولاً در گونی های 50 کیلوگرمی فروخته می شود که باید به طور دقیق وزن و برچسب گذاری شود. در حالی که اکثر کارخانه های برنج از یک سیستم توزین مکانیکی دستی استفاده می کنند، سیستم های الکترونیکی بسیار دقیق و سریع نیز در دسترس هستند.
تمامی مراحل عنوان شده در این مطلب در کارخانه های شالیکوبی باید با نظم دقیقی صورت گیرد تا در نهایت به نتیجه مطلوب منجر شود. نرم افزار شالیکوبی پیشگامان در راستای نیل به این هدف و مدیریت صحیح فرآیند تولید شده است تا در سازماندهی فرآیند و استفاده موثر و حداکثری از آن، همراه کارخانه ها و کارگاههای شالی باشد.
