تستوسترون بالا در مردان میتواند مشکلاتی را برای بدن به همراه داشته باشد. تستوسترون یک هورمون جنسی مردانه است اما زنان هم مقادیری از آن را ترشح میکنند. این هورمون در مردان به تنظیم میل جنسی، توده استخوانی، توده عضلانی، و تولید اسپرم کمک میکند. اما در زنان به رشد و حفظ بافت تولیدمثلی زنانه و توده استخوانی کمک میکند. در این مقاله به نشانه های بالا بودن تستوسترون در مردان و زنان میپردازیم و از دلایل احتمالی و گزینههای درمانی آن صحبت میکنیم.
نشانههای تستوسترون بالا در مردان
براساس مطالعهای که سال ۲۰۱۷ بر روی بیش از ۹،۰۰۰ مرد ساکن اروپا و ایالات متحده انجام شد، بازه نرمال تستوسترون کل برای مردان بین ۱۹-۳۹ سال ۳۶۴-۹۱۶ نانوگرم بر دسیلیتر است. بیشتر از این میزان غیرعادی و بالا تلقی میشود.
مردان دارای تستوسترون بالا ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- آکنه
- رفتارهای پرخاشگرانه یا ریسکپذیری
- افزایش موهای زائد بدن
- سردرد
- مشکلات کبدی یا قلبی
- فشار خون بالا
- میل جنسی زیاد
- اشتهای زیاد
- ناباروری
- بی خوابی
- کاهش تعداد اسپرم
- نوسانات خلقی
- بزرگ شدن پروستات، که ممکن است باعث دشواری در دفع ادرار شود
- تورم پاها
- افزایش وزن بیدلیل
دلایل بالا بودن تستوسترون در مردان
بالا بودن تستوسترون پایه در مردان بعید است به صورت طبیعی رخ بدهد. این مسئله معمولا ناشی از مصرف استروئید آنابولیک است. گاهی ورزشکاران و بدنسازان برای بهبود عملکرد ورزشی خود و ساخت توده عضلانی به مصرف این داروها روی میآورند.
مصرف مکمل تستوسترون، چه با نسخه پزشک و چه به صورت غیرقانونی، میتواند باعث افزایش سطح تستوسترون شود.
از دیگر دلایل بالا بودن تستوسترون در مردان میتوان به وجود تومورها در غدد آدرنال یا بیضهها اشاره کرد. تومورهای آدرنال تولید کننده هورمونهای جنسی نادر هستند و از هر یک میلیون تنها در دو نفر دیده میشوند. این تومورها ممکن است غیرسرطانی (خوشخیم) و یا سرطانی باشند.
مطلب مرتبط: ۲۰ ماده غذایی برای افزایش تستوسترون در مردان
نشانه های بالا بودن تستوسترون در زنان
به گفته مرکز پیشگیری و کنترل بیماریها، بازه نرمال تستوسترون کل در زنان بزرگسال ۴۸.۸-۸.۳۷ نانوگرم بر دسیلیتر است. مقاد بیشتر از این میزان نشاندهنده تستوسترون بالا و غیرعادی است.
تستوسترون بالا در زنان میتواند باعث بروز علائم زیر شود:
- آکنه
- اضطراب یا افسردگی
- تیرگی یا زمختی پوست
- کلفت شدن صدا
- بزرگ شدن کلیتوریس
- موهای زائد صورت و بدن
- افزایش توده عضلانی
- ناباروری
- عادت ماهیانه نامنظم
- از دست دادن میل جنسی
- کوچک شدن سینهها
- نازک شدن موی سر
- کاهش وزن
دلایل بالا بودن تستوسترون در زنان
افزایش سطح تستوسترون در زنان نیز ممکن است همچون مردان در نتیجه مصرف استروئیدهای آنابولیک یا تومورهای غدد آدرنال یا تخمدانها رخ میدهد. با این وجود، تستوسترون غیرعادی و بالا در زنان معمولا ناشی از یک مشکل پزشکی همچون موارد زیر است:
سندروم تخمدان پلیکیستیک
سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) یکی از دلایل متداول تستوسترون بالا در زنان است. این سندروم حدود ۲۰٪ از زنانی را که در سن باروری قرار دارند تحت تاثیر قرار میدهد.
نشانههای آن شامل عادت ماهیانه نامنظم، عدم تخمکسازی، موهای زائد بدن، و وجود کیستهایی در تخمدانها است. علت دقیق این سندروم هنوز نامشخص است.
عوارض بلند مدت سندروم تخمدان پلیکیستیک شامل ناباروری، چاقی، دیابت نوع ۲، و بیماریهای قلبی است. درمان سریع میتواند ریسک این مشکلات را کاهش دهد.
هیپرپلازی مادرزادی آدرنال
هیپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH) یک دسته از اختلالات ژنتیکی نادر است که غدد آدرنال را تحتالشعاع قرار میدهند. افراد مبتلا به این اختلالات، یکی از آنزیمهای ضروری برای تنظیم میزان تولید برخی هورمونها را ندارند که میتواند منجر به ترشح بیش از حد تستوسترون شود.
این بیماری میتواند خفیف (غیرکلاسیک) یا شدید (کلاسیک) باشد. درمانی برای این اختلالات وجود ندارد اما برخی داروها میتوانند علائم آن را کاسته و کیفیت زندگی فرد را بهبود دهند.
مطلب مرتبط: علائم کمبود تستوسترون؛ ۹ نشانه پایین بودن تستوسترون در مردان
تشخیص بالا بودن تستوسترون
پزشکان معمولا از روشهای زیر برای تشخیص بالا بودن تستوسترون در مردان و زنان استفاده میکنند:
معاینه جسمانی
پزشک ممکن است فرد را برای نشانه های بالا بودن تستوسترون مانند آکنه، موهای زائد بدن، و توده عضلانی زیاد معاینه کند. همچنین ممکن است درباره میل جنسی و خلق و خوی فرد نیز سوال کنند. در صورت لزوم پزشک دباره چرخه قائدگی فرد نیز سوالانی میپرسد.
آزمایش خون
پزشک ممکن است برای بررسی سطح تستوسترون فرد آزمایش خون تجویز کند. همچنین ممکن است سطح گلوکز و کلسترول را نیز بررسی کند چراکه میزان این مواد نیز معمولا در افراد دارای تستوسترون بالا افزایش مییابد.
از آنجایی که ترشح تستوسترون در ساعات ابتدای صبح بیشترین میزان را دارد، معمولا در این ساعات از افراد آزمایش گرفته میشود.
سونوگرافی
پزشک برای بررسی سندروم تخمدان پلیکیستیک از سونوگرافی رحم و تخمدانها استفاده میکند.
درمان تستوسترون بالا
درمان تستوسترون بالا با توجه به دلایل زمینهای آن متفاوت است. ببیشتر افراد به ترکیبی از تغییر در سبک زندگی و مصرف دارو نیاز دارند.
توقف مصرف استروئید و مکملها
اگر تستوسترون بالا ناشی از مصرف استروئید انابولیک یا مکملهای استروئیدی باشد توقف آن معمولا مشکل را برطرف میکند. در یک مطالعه، ۸۸.۴٪ از شرکتکنندگان مردی که مکملهای استروئیدی مصرف میکردند تولید اسپرم نداشتند. با این حال، ۶ ماه بعد از توقف مصرف، تولید اسپرم در ۶۵٪ از آنها به روال خود بازگشت.
درمان تومورها یا سرطان
اگر سرطان یا رشد تومور منجر به تستوسترون بالا شده باشد در مان این مشکل به رفع علائم آن کمک خواهد کرد. معمولا برای رفع تومورها به جراحی نیاز است. در مورد سرطان، درمانهای دیگری همچون شیمی درمانی یا پرتودرمانی نیز ممکن است ضرورت داشته باشد.
داروها
- گزینههای دارویی برای تستوسترون بالا شامل موارد زیر است:
- اِفلورنتین، کرم موضعی که رشد موهای زائد را کند میکند
- گلوکوکورتیکوئیدها، که التهاب را کم میکند
- متفورمین، یک داروی دیابت نوع ۲ که می تواند به باروری در افراد مبتلا به سندروم تخمدان پلیکیستیک کمک کند
- قرصهای ضدبارداری، برای زنانی که سعی ندارند باردار شوند
- پروژستین، که میتواند به تنظیم عادت ماهیانه و قدرت باروری فرد کمک کند
- اسپیرونولاکتون، یک داروی مدر که سطح نمک و آب بدن را تنظیم کرده و رشد موهای زائد در زنان را کم میکند
مدیریت نشانه های بالا بودن تستوسترون
تغییرات در سبک زندگی و رژیم غذایی فرد میتواند به بهود علائم کمک شایانی کند. یکی از این تغییرات کاهش وزن است. داشتن وزن مناسب و حفظ آن به تعادل هورمونی فرد کمک میکند. برای مثال، کاهش ۵-۱۰ درصدی وزن بدن در افراد مبتلا به سندروم تخمدان پلیکیستیک میتواند علائم را بهبود بخشیده و سطح تستوسترون را کاهش دهد.
تغییرات در رژیم غذایی نیز بسیار موثر است. مطالعهای در سال ۲۰۱۵ نشان داد که یک رژیم غذایی دارای نشاسته و مواد لبنی کم میتواند به کاهش سطح تستوسترون در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلیکیستیک پس از ۸ هفته کمک کند. همچنین میزان مقاومت به انسولین بدن را که از علائم این سندروم است، کاهش داد.