نویسنده: علی محمد لطیفی
نشر شده در: الجزیره
هرات، افغانستان – اشرف غنی رئیس جمهور افغانستان روز قبل از عید را در تلاش برای اطمینان دادن به مردم خود سپری کرد، در حالی که نیروهای دولتی برای کنترل مناطق در گوشه و کنار کشور با طالبان می‌جنگیدند.
غنی روز دوشنبه در حال قدم زدن در جاده های هرات دیده شد، در حالی که گروه مسلح طالبان درگیر یک کمپین وحشیانه برای تصرف مناطق در میان خلأ ناشی خروج نیروهای آمریکایی بودند. او به عابران مشتاق نزدیک می‌شد، نوزادان را در آغوش می‌گرفت و حتی از لوازم یک فروشگاه شیرینی محلی متحیر شد.
سفر کوتاه وی در جاده های هرات در زمان مهمی برای مردم در بزرگ‌ترین شهر غرب افغانستان انجام شد.
در اوایل ماه گذشته، این گروه مسلح موفق شد کنترل زنده جان، یک ولسوالی در 43 کیلومتری هرات را به دست بگیرد. کمی بعد، آنها گذرگاه مرزی اسلام قلعه با ایران را که یکی از پردرآمدترین گذرگاه‌هایی است که طالبان در هفته‌های اخیر تصرف کرده‌اند، گرفتند.
هر دو خبر موجی از شوک را در سراسر این شهر باستانی که خانه 400000 نفر است، ایجاد کرد.
ساکنان می‌ترسیدند که این گروه بتواند تا طلوع آفتاب روز بعد وارد هرات شود. این ترس آنقدر زیاد بود که خیلی‌ها ترجیح دادند برای تعطیلات عید قربان به بازار نروند.
به همین دلیل، سفر غنی، به این منظور بود که نشانه واضحی برای مردم هرات ارسال کند: کمک در راه است.
اما از نظر بسیاری از مردم هرات، این ترس هنوز کاملاً واقعی است.
جنبش‌های خیزش مردمی
فروغ محمدی، که زمان خود را بین کابل و هرات تقسیم می‌کند، عصر 8 جولای را که طالبان زنده جان را تصرف کردند، به عنوان نقطه عطف زندگی‌اش به یاد می‌آورد. در همان شب بود که او تصمیم گرفت به جنبش‌های خیزش مردمی که طی آن ده‌ها هزار تن در سراسر کشور علیه طالبان متجاوز اسلحه به دست گرفته‌اند، بپیوندد.
صبح روز بعد، او از مدیری که در دفاتر کار می‌کرد، تبدیل به مردی شد که یک AK-47 را روی دوش خود گذاشته و به ولسوالی‌های اطراف شهر رفت تا از هرگونه پیشرفت طالبان جلوگیری کند.
“اگر آن شب اینجا بودید، می‌دانستید که طالبان قصد دارند شهرهای بزرگ را بگیرند.”
باشندگانی که با الجزیره گفتگو کردند گفتند که طالبان از حضور عمده در بیش از دوازده ولسوالی هرات برخوردارند. آنها برای توصیف شهری که هنوز هم می‌ترسند توسط گروه مسلح تسخیر شود، از کلماتی مانند “به دام افتاده” و “محاصره شده” استفاده کردند.
یک شهروند هرات پس از تهدیدهای طالبان، به همراه خانواده‌اش به کابل فرار کرد. وی از ترس اینکه هویت خود را فاش کند گفت: “شهر، جاده فرودگاه و یک یا دو ولسوالی [نزدیک این شهر] تنها مکان‌های امن هستند.”
در ماه گذشته روزنامه نگاران، مدافعان حقوق و زنان برجسته همه از طرف طالبان تهدید شده‌اند. بسیاری از آنها اکنون به دنبال راهی هستند که اگر نمی‌توانند از کشور خارج شوند حداقل از این شهر بروند.
حکومت شش ساله طالبان قبل از برکناری آنها طی حمله نظامی به رهبری آمریکا در سال 2001 ، با نقض حقوق اقلیت‌های قومی و مذهبی حکومتی معیوب بود. این گروه مسلح وعده داده‌اند که تحصیل دختران را مجاز و از حقوق اقلیت‌ها محافظت خواهند کرد اما هنوز هم بین مردم منفور هستند.
هرات، یک مرکز بزرگ اقتصادی
فقط موقعیت هرات روی نقشه و مرزش با ایران نیست که آن را به عنوان یک هدف ارزشمند برای طالبان قرار داده است. هرات جمعیت زیادی دارد. دست کم دو میلیون تن این ولایت را خانه خود می‌دانند.
هرات در عین حال، موطن تعداد روزافزون ساختمان‌های بلند، اماکن تاریخی بی‌شمار، یک دانشگاه، شفاخانه منطقه‌ای و ساختمان‌های دولتی است.
از همه مهم‌تر، هرات به عنوان بزرگ‌ترین شهر منطقه غربی همیشه یک نیروگاه اقتصادی بوده است که از زعفران گرفته تا کولا و مرمر در آن تولید می‌شود. بخشی از این موقعیت اقتصادی نیز ناشی از اقتصاد غیرقانونی مواد مخدر است که طالبان سال‌هاست در آن دست دارند.
محمدی می‌گوید، در این شرایط اگر طالبان موفق به گرفتن شهر شوند، پول زیادی به دست خواهند آورد.
“در سراسر این منطقه پول وجود دارد، و اگر آنها تسخیرش کنند برای آنها یک مرغ تخم طلا خواهد شد.”
این گروه هنگامی كه اسلام قلعه را گرفتند، طعم درآمد بالقوه را چشیدند. این تصرف، همراه با خروج بسیاری از سرمایه گذاران بزرگ از شهر، در حال حاضر بر قیمت کالاهای مصرفی تأثیر دارد.
صاحبان مشاغل و ساکنان هرات به الجزیره گفتند که قیمت مواد اولیه پخت و پز مانند تخم مرغ، آرد و روغن همه در آستانه تعطیلات عید افزایش یافته است. روغن پخت و پز از 500 افغانیِ دو ماه قبل به 700-800 افغانی در دو هفته گذشته رسیده است. حتی چوپان‌ها و مالدارانی که برای قربانی عید مال می‌فروشند گفتند که قیمت هر حیوان حداقل 20 درصد افزایش یافته است.
اما جغرافیای ساده شهر آن را در معرض خطر قرار می‌دهد. کمبود پوشش کوهستانی باعث ترس شهروندان از هرگونه حمله احتمالی به شهر و تلفات زیاد غیرنظامیان می‌شود.
“این منطقه یک میدان باز است. و همین روند دفاع را بسیار دشوارتر می‌کند. ”
تا کنون، در مورد تصرف شهرهای بزرگ در سراسر افغانستان، طالبان موفقیتی نداشته‌اند. در 7 جولای، این گروه وارد مرکز ولایت بادغیس شدند، اما در عرض چند ساعت توسط نیروهای دولتی اخراج شدند. در همان زمان، آنها به شهر قندهار راه پیدا کردند، اما هنوز نتوانسته‌اند به طور کامل وارد این شهر شوند. این ولایت هم اکنون تحت قانون منع رفت و آمد قرار گرفته است.
پیشرفت‌های طالبان مهار شد
در هفته‌های منتهی به تعطیلات عید سعید فطر در ماه می، منابع در جنوب ولایت غزنی گفتند که طالبان می‌خواستند “نماز عید خود را در غزنی بخوانند” اما این نیز خنثی شد. دو هفته پس از تعطیلات، آنها تلاش کردند مرکز ولایت لغمان در شرق را تصرف کنند اما باز هم توسط نیروهای امنیتی دفع شدند.
هنوز هم، مردم هرات می‌گویند که آنها اجازه نمی‌دهند طالبان حتی تلاش کنند شهر آنها را تصرف کنند.
هنگامی که اسماعیل خان، فرمانده سابق که در دهه 1980 علیه اشغال شوروی جنگیده بود، دید که اوایل این ماه هشت ولسوالی از 15 ولسوالی این ولایت به دست طالبان افتاد، بلافاصله تصمیم گرفت جنبش خود را در هرات شکل بدهد.
خان در گفتگو با الجزیره گفت که مردم هرات به همین مناسبت برخاسته و در دفاع از ملت در برابر طالبان به نیروهای امنیت ملی افغانستان (ANSF) کمک خواهند کرد، به ویژه که تلاش‌ها برای حل و فصل سیاسی همچنان متوقف است.
وی گفت اگرچه همه افغان‌ها خواهان صلح هستند، اما گفتگوهای بین طالبان و نمایندگان دولت در دوحه پایتخت قطر “اتلاف وقت” بوده است، اتلاف زمانی که این گروه مسلح برای پیشبرد اهداف نظامی‌خود از آن سود می‌برد.
مردم هرات نگرانی‌های خود را درباره مذاکرات دوحه که هفته گذشته بدون نتیجه به پایان رسید، ابراز داشتند. بیانیه مشترکی صادر شد اما در آن خبری از آتش‌بس یا کاهش خشونت نبود.
خان، فرمانده سابق، اصرار دارد که به مردم اجازه داده شود تا برای دفاع از ملت خود به پا خیزند. وی می‌گوید از زمانی که جنبش خود را از دو هفته پیش آغاز کرده، صدها مردِ پیر و جوان که خواهان جنگ با طالبان هستند، به او پیوسته‌اند. در محل سکونت مجلل وی در یک جاده کاملاً محافظت شده در شهر هرات، ده‌ها مرد در باغ منتظر بودند و اسلحه در دست داشتند تا به جنگ بپیوندند.
ایست بازرسی
اکنون، صدها، احتمالاً هزاران نفر از این مردان در روستاها و ولسوالی‌های خارج از شهر ایست بازرسی ایجاد کرده‌اند.
مهراب الدین که فقط نام کوچک خود را گفت، یک موشک‌انداز را در جاده‌ای در نزدیکی ولسوالی انجیل در حومه شهر حمل می‌کند. سبیل‌های قوس‌دار مشکی او، در برابر کلاه و لباس سبزش به خوبی رخ می‌نمایاند. وی که هر لحظه آماده شلیک است می‌گوید طالبان طی روزهای اخیر تا 10 کیلومتری شهر آمده‌اند. از آن زمان تاکنون چندین بار مجبور به شلیک موشک شده است.
برخلاف شهر، چندین ولسوالی هرات کوهستانی هستند و غالباً در همین مکان است که طالبان جای می‌گیرند و از موقعیت‌های بالا به سمت نیروهای امنیت ملی و خیزش مردمی تیراندازی می‌کنند.
مهراب الدین می‌گوید به همین دلیل است که موشک‌انداز را حمل می‌کند. وی می‌گوید روزها منطقه آرام است اما شب هنگام، جنگ آغاز می‌شود. بیشتر جنگجویان طالبی که با آنها روبرو شده اهل این منطقه هستند.
وی با اشاره به زمینی در دوردست، گفت: “آنها آنجا خانه دارند، من شرط می‌بندم كه خانه‌های آنجا پر از طالب باشد.” این واقعیت که طالبان می‌تواند در میان آنها باشد چیزی است که بر ترس نیروهای خیزش مردم می‌افزاید.
مهراب الدین می‌گوید: “ممکن است همین حالا در خانه و در حال نظارت باشند.”
اگرچه نیروهای خیزش مردمی گفته‌اند که آنها با جنگجویان پاکستانی و ایرانی در میان طالبان روبرو شده‌اند، اما این واقعیت که آنها گفته‌اند بسیاری از طالبان از این منطقه هستند، جنگ جاری را برای هرات به جهانی خرد از درگیری بزرگ‌ترِ کشور تبدیل می‌کند: افغان‌ها با دیگر افغان‌ها می‌جنگند.
اما او امیدوار است كه تاریخ این كشور و به ویژه هرات در دفاع از طالبان به نفع‌شان عمل کند.
محمد یاسینی، یک ویترنر، اولین بار در سن 12 سالگی بخشی از یک جنبش مقاومت افغانستان علیه شوروی بود. در آن زمان، او در میان صدها هزار مرد دیگر از جمله اسماعیل خان 27 ساله مبارزه می‌کرد.
اکنون، در سن 60 سالگی، او در حال پیوستن به مردان خان است تا دلاوری و شجاعت مردان هرات را به طالبان یادآوری کند.
“آنها هرگز هرات را نخواهند گرفت، زیرا این شهر، شهرِ مجاهدین است.”
افزودن دیدگاه