دفتر شورای امنیت ملی افغانستان، امروز دوشنبه (2 سرطان) با نشر اعلامیهی در صفحهی فیسبوک این اداره، هفته گذشته را یکی از خونبارترین هفتهها در 19 سال پسین عنوان کرده و یادآوری نموده؛ «این در حالی است که طالبان به کاهش خشونت در برابر افغانها تعهد کرده بودند و گفته بودند که برای صلح کار خواهند کرد.» در این اعلامیه آمده است که؛ «طالبان مسلح هفته گذشته در ۳۲ ولایت کشور، ۴۲۲ فعالیت تروریستی را انجام داده اند که در نتیجه آن ۸۴۱ نیروی امنیتی و دفاعی افغان شهید و زخمی شدند. براساس آمار دفتر شورای امنیت ملی، در خشونتهای هفته گذشته طالبان، ۱۴۸ فرد ملکی نیز شهید و زخمی گردیده اند.»
دفتر شورای امنیت ملی، در اعلامیهی که در شروع هفته گذشته (شنبه 24 جوزا) به نشر رسانده بود، نوشته بود که؛ «طالبان مسلح در جریان دو هفته گذشته و مانند همیشه در برابر افغانها به خشونتهای شان داوم داده اند و در نتیجه، در ۲۹ ولایت کشور، ۸۹ فرد ملکی را شهید و ۱۵۰ تن دیگر زخم برداشته است.» اینهمه در حالی صورت گرفته که طالبان با آمریکاییها توافقنامه صلح امضا نموده اند، و همچنان روند آزادسازی زندانیان این گروه از زندانهای حکومت افغانستان جریان دارد و گفتگوهای صلح بین الافغانی نیز مرحلهی شروع نزدیک شده است.
گزارش یوناما
هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان «یوناما» در گزارش تازهاش در در مورد خشونتها در افغانستان که روز دوشنبه (8 ثور) به نشر رسیده بود، خبر از کشته شدن دستِ ۵۳۳ فرد ملکی را در سه ماه اول سال ۲۰۲۰م، بر اثر رویدادهای امنیتی در افغانستان داده است. در گزارش یوناما آمده است که ۷۶۰ نفر دیگر در این مدت زخمی شده اند. گزارش یوناما نشان میدهد که از اول ماه جنوری تا ۳۱ مارچ ۲۰۲۰م، حدود ۱۵۲ کودک در درگیریها کشته و ۲۶۵ نفر دیگر زخمی، و همچنان ۶۰ زن کشته و ۱۰۸ تن دیگر زخمی شده اند.
براساس گزارش یوناما، ۵۵ درصد تلفات ملکی مربوط به گروههای مسلح مخالف دولت افغانستان است. چنانچه ۳۹ درصد تلفات به طالبان، ۱۳درصد به داعش و باقی آن به «عناصر نامشخص مخالف دولت» نسبت داده شده است. این گزارش نشان میدهد که نیروهای طرفدار دولت افغانستان مسوول ۳۲ درصد تلفات افراد ملکی بوده اند. در جریان عملیات این نیروها در سه ماه اول سال جاری میلادی، ۱۹۸ غیرنظامی کشته و ۲۱۴ نفر دیگر زخمی شده اند. طوریکه عامل ۲۱ درصد تلفات غیرنظامیان، نیروهای دولتی، ۸ درصد نیروهای نظامی بینالمللی و باقی مانده آن نیروهای مسلح طرفدار دولت و «عناصر نامشخص طرفدار دولت»، عنوان شده اند.
گزارش یونانا و دفتر شورای امنیت ملی افغانستان به خوبی نشان میدهد که پس از امضای توافقنامه صلح آمریکا با طالبان در قطر، جنگ و ادامه خشونتها همچنان در افغانستان با شدت ادامه یافته و با اضافه شدن طرفهای جدید در این نبرد همگانی، در واقع موج جدیدی از جنگ و درگیریهای مسلحانه در افغانستان شکل گرفته است. اما با اینهمه، طرفهای اصلی درگیر در این جنگ 20 ساله همچنان نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا، حکومت افغانستان و طالبان با حمایت کشورهای همسایه نقش اصلی و محوری را دارند.
موج جدید جنگ
بیشتر از یک قرن است که جنگ در افغانستان جریان دارد. نخستین عامل این جنگِ ناتمام شکافها و منازعات قومی ناشی از تبعیض سیستماتیک و تعصب کور قبیلهای بوده است. در افغانستان قومیت همهچیز است، از جمله در صورتبندی منازعه و جنگ و البته گفتگوهای صلحی که هرگز به صلح و پایان جنگ منتج نشده است. با اینحال، قومیت همواره در گفتمانها انکار شده و کم اهمیت تلقی شده و هیچ وقت به عنوان یک واقعیت عینی و بستر منازعه مورد توجه قرار نگرفته است.
در کنار قومیت، الگوهای جدید خشونتورزی نیز نقش تعیینکننده در شدت این منازعه داشته است. باآنکه اکنون آمریکاییها با یک نسل از طالبان توافقنامهی صلح امضا نمودهاند و از سوی دیگر حکومت افغانستان نیز با همان نسل از رهبران طالبان وارد مذاکرات صلح شده و در مرحلهی کنونی در حال آزادسازی زندانیان دو طرف قرار دارند. اما به نظر میرسد که طالبان تنها به رهبران سیاسی این گروه در دفتر قطر خلاصه نمیشوند، بلکه طالبان اکنون فراتر از یک گروه مخالف دولت افغانستان است. طالبان اکنون یک الگوی از خشونتورزی است. نسل جدید طالبان با ابزارهای تکنولوژی جدید آشنایی دارند، از نحوه خشونتورزی گروههای تندرو در سایر کشورها الگو میگیرند و وابستگی آنچنان به رهبران سیاسی شان در دفتر قطر ندارند.
نسل جدید طالبان به لحاظ الگوی خشونتورزی و ایدئولوژی امروزی هستند و در صورت امضای توافقنامه سیاسی میان رهبران طالبان و دولت افغانستان، مشروعیت رهبران سیاسی شان را زیر سوال خواهند برد و به خشونت و جنگ علیه دولت افغانستان ادامه خواهند داد، چرا که جنگ هویت طالبان است و مشروعیت شان بستگی به جنگ و جهاد دارد. چنانچه پس از امضای توافقنامهی صلح میان آمریکا و رهبران سیاسی طالبان در قطر، و همچنان موضوع آغاز مذاکرات صلح بینالافغانی، خبر از انشعاب گروه طالبان همگانی شده و در بند بیستم گزارش یوناما نیز از گروه انشعابی طالبان تحت عنوان «حزب ولایت اسلامی» یادآوری صورت گرفته است.
موج جدید جنگ در افغانستان را نسل جدید طالبان با الگوی ولایت جدید شان پیش خواهند برد که همچون گذشته عناصر قومیت، ایدئولوژی نو بنیادگرایی، مواد مخدر و منابع کشورهای منطقه و همسایه در رشد و تقویت آن نقش اصلی خواهند داشت. با درنظرداشت گزارش یوناما و اعلامیههای دفتر شورای امنیت ملی افغانستان که حکایت از تشدید خشونتها و افزایش آمار تلفات ملکی دارد، روند آزادسازی زندانیان جوان طالب و گفتگوهای صلح با رهبران سیاسی طالبان چندان روزنهی امیدی برای برقراری صلح یا بهتر شدن وضعیت امینتی نمیگشاید، بلکه بیشتر از قبل بازی جنگ و صلح افغانستان در موج جدید پیچیدهتر و رازآلودتر خواهد شد. چنانچه ارادهی طرفهای منازعه و جنگ افغانستان نشان میدهد که بیشتر از صلح، به جنگ اولویت میدهند و جنگ بیشتر از هر چیز دیگر برای بازیگران سودآور است. بنابراین، با چنین وضعیتی جایی برای امیدواری به صلح نمیماند.