سهیل شاهین، سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر، در آخرین توییت خود مربوط به گفتگوهای صلح و آزادی زندانیان این گروه از زندانیان‌های افغانستان، نوشته‌است که؛ « ما تیم تخنیکی کمسیون زندانیان را جهت تصدیق و تثبیت زندانیان به کابل فرستادیم زیرا مطابق توافقنامه و وعده رهایی زندانیان شروع میشد اما متاسفانه به بهانه های مختلف رهایی انها تا اکنون به تعویق افتیده است.ازینرو تیم تخنیکی ما از فردا با جهات مربوطه در نشستهای بی‌نتیجه اشتراک نمیکند.»
ما تیم تخنیکی کمسیون زندانیان را جهت تصدیق و تثبیت زندانیان به کابل فرستادیم زیرا مطابق توافقنامه و وعده رهایی زندانیان شروع میشد اما متاسفانه به بهانه های مختلف رهایی انها تا اکنون به تعویق افتیده است.ازینرو تیم تخنیکی ما از فردا با جهات مربوطه در نشستهای بی نتیجه اشتراک نمیکند.
— Suhail Shaheen. محمد سهیل شاهین (@suhailshaheen1) April 6, 2020
قبل از این نیز طالبان علاقه‌ی آن‌چنانی برای شروع مذاکرات صلح و گفتگو با حکومت افغانستان نداشتند. نمایندگان طالبان در دفتر سیاسی قطر، بارها درخواست ملاقات نمایندگان حکومت افغانستان را رد کرده و به‌طور آشکار گفته بود که؛ «اداره کابل» را به رسمیت نمی‌شناسند. به نظر می‌رسد طالبان دنبال مذاکره و صلح با حکومت افغانستان نیستند. آن‌ها به طور نمادین در روندی که آمریکایی‌ها نقشه‌ی آن را ترسیم کرده، شرکت می‌کنند و بی‌هیچ انگیزه و اراده‌ای عملی برای صلح در افغانستان، تنها به به دنبال هدف خود، یعنی آزادی زندانیان شان از زندان‌های حکومت افغانستان هستند.
استدلال حکومت افغانستان در رابطه به تأخیر آزادی زندانیان طالبان این است که؛ در میان زندانیان طالبان، کسانی هم هستند که مستقیماً در حملات انتحاری و انفجارهای بزرگ در شهر کابل و ولایات از جمله سازماندهی حمله بر هتل انترکانتننتال و شفاخانه امنیت ملی دست داشته‌اند. متین بیگ، رییس اداره مستقل ارگان‌های محلی و یکی از اعضای هیأت مذاکره‌کننده حکومت با طالبان، در کنفرانس خبری روز دوشنبه(18 حوت) گفت که؛ «طالبان بر آزادی ۱۵ فرمانده ارشد خود تأکید می‌کند؛ در حالی‌که این فرماندهان، کسانی‌اند که در حملات بزرگ انتحاری دست داشته‌اند؛ دولت افغانستان نمی‌تواند قاتلین مردم را آزاد سازد تا از این طریق، صفوف دشمن تقویت شود.»
تأخیر برای غنی فرصت است
حکومت افغانستان عملاً در چند جبهه درگیر منازعه و بحران است؛ منازعه و بحران سیاسی ناشی از تقلب در انتخابات ریاست‌جمهوری که عملاً حکومت افغانستان را دو پارچه کرده و همچون مانع جدی در روند تصمیم‌گیری حکومت به رهبری آقای غنی به حساب می‌رود. در جبهه‌ی دیگر جامعه‌ی جهانی و در رأس آن ایالات متحده آمریکا است که از گسترش فساد، تقلب و ناکامی حکومت در عرصه‌ی حکومتداری ناخوشنود بوده و به نوعی از بحران سیاسی پیش‌آمده نگران هستند. بر علاوه این‌ها، بحران شیوع ویروس‌کرونا حکومت را در وضعیت دشوار و سخت قرار داده است. بنابراین، حکومت نیاز دارد تا اندکی از کارهایش را به تعویق و تأخیر بی‌اندازد؛ که به نظر می‌رسد پروسه صلح برای حکومت اهمیت ثانویه داشته و در این راستا دل طالبان را بیش‌تر از قبل رنجانده است. با این‌حال، علی عادلی، تحلیلگر در شبکه تحلیلگران افغانستان، باور دارد که؛ «این پروسه صلح وقت‌گیر، جنجالی و دشوار خواهد بود. کشورهای دخیل در این پروسه این تلاش‌ها را ادامه می‌دهند. این‌که ما توقع داشته باشیم این پروسه سریع و بدون جنجال باشد، این‌گونه نیست.»
استراتژی تأخیر
حکومت افغانستان به رهبری آقای غنی از استراتژی تأخیر در مسئله آزادی زندانیان طالبان و پروسه صلح سود می‌برد. آقای غنی از این طریق بازی خودش را پیش می‌برد، چرا که با تأخیر پروسه صلح در چنین وضعیتی که بحران سیاسی ناشی از انتخابات نیز جدی است، او وضعیتی را برساخته است تا به جریان‌های مخالف و درگیر در این بحران بگوید که اولویت اصلی صلح است و شما نباید زیاد سخت بگیرید. و همچنان از سوی دیگر، آزادی زندانیان طالبان در واقع تعهد آمریکایی‌ها را در برابر طالبان زیرسوال می‌برد، و از این طریق آقای غنی می‌خواهد از آمریکایی نیز باج بگیرد. با این‌همه، استراتژی تأخیر برای حکومت افغانستان هزینه‌ی سنگینی داشته، از جمله قطع کمک یک میلیارد دالری آمریکا.
عبدالله آزاده خنجانی، رییس مرکز تحقیقاتی جامعه دموکراتیک، در مصاحبه‌ی با خبرنامه، باور دارد که؛ «تا چند ماه پیش بحث آزادی زندانیان طالبان به یک ابزار سیاسی تبدیل نشده بود، اما اکنون بحث آزادی زندانیان طالبان تنها ابزار نفوذ و تأثیرگذاری آقای غنی در مذاکرات صلح است. بنابراین، آقای غنی بیش‌ترین تلاش خودش را می‌کند که حداقل سه امتیاز را از بحث آزادی زندانیان طالبان بگیرد.»
تثبیت مشروعیت نزد طالبان
طالبان همواره گفته‌اند که اداره کابل را به رسمیت نمی‌شناسند، و همین‌طور حاضر نیستند با حکومت افغانستان به رهبری آقای غنی مذاکره نمایند. با این‌همه، مرجعی که باید دستور آزادی زندانیان طالبان را صادر کند، حکومت افغانستان به رهبری آقای غنی است. طالبان این را خوب می‌دانند، اما آقای غنی نیز از این موضوع به خوبی آگاه است. چنانچه آقای خنجانی باور دارد، یکی از سه امتیاز آقای غنی در بحث آزادی زندانیان طالبان این است که مشروعیت سیاسی‌اش را به عنوان رییس‌جمهور افغانستان برای طالبان تثبیت نماید. آقای خنجانی معتقد است که؛ «طالبان پیوسته مشروعیت غنی و حکومت او را زیرسوال برده، اما اکنون آقای غنی تلاش دارد که این مشروعیت را از نزد طالبان بگیرد. بعداز آن طالبان نمی‌توانند ادعا کنند که در آزادسازی زندانیان تو مشروعیت داری و ما همرایت گپ می‌زنیم، اما در مذاکرات صلح همرایت گپ نمی‌زنم. در واقع این امر بنیاد استدلال را تغییر می‌دهد.»
تثبیت جایگاه نزد جامعه‌ی جهانی
حکومت افغانستان که خودش را بیرون از روندِ پروسه‌ی صلح آمریکایی با طالبان می‌داند، پس از امضای توافقنامه صلح آمریکا با طالبان با ابزارهای مختلف تلاش کرده تا این روند را به تأخیر بی‌اندازد. بنابراین، به باور آقای خنجانی؛ «آمریکا تقریباً حکومت کابل را از پروسه صلح به حاشیه رانده بود. حالا غنی می‌خواهد با استفاده از این بحث آزادی زندانیان، این احساس را به آمریکایی‌ها و طالبان بدهد که اگر شما معامله هم کنید، وقتی من نخواهم مفادات توافقنامه تان عملی نمی‌شود. یعنی می‌خواهد خودش را به عنوان یکی از طرف‌های واقعی این پروسه بقبولاند.»
با این‌همه، آقای غنی اکنون در شرایطی قرار دارد که جامعه‌ی جهانی هنوز جایگاه او را به عنوان رییس‌جمهور افغانستان آن‌چنانی که خودش توقع داشت، نپذیرفته است. بنابراین، از چنین فرصتی استفاده می‌کند تا منافع شخصی‌اش را از این تأخیر در روند آزادی زندانیان طالبان ببرد. چنانچه آقای عادلی معتقد است که؛ «منافع شخصی آقای غنی در این تأخیر این است که جایگاهش تثبیت شود. فعلاً خیلی از کشورها به شمول آمریکا، آن‌چنان حمایت علنی و واضح از او به عنوان رییس‌جمهور که صلاحیت عام و تام داشته باشد که تا بتواند کابینه‌ی خود را طوری‌که خودش می‌خواهد تشکیل بدهد، این حمایت را نکرده است. اما در عین‌زمان، خواهان این شده که یک حکومت فراگیر به وجود بیاید، در غیر آن ما حمایت خود را قطع می‌کنیم. بنابراین، این یک نوع بازی است، اما در نهایت غنی با آمریکا اختلاف جدی داشته باشد.»
شکاف در جبهه طالبان
همزمان با این تحولات در کابل سفر اخیر ملا فاضل، یکی از نمایندگان سیاسی طالبان به کویته و سخنرانی‌ای که رسانه‌ها آن را بیرون داد، نشان می‌دهد که نمایندگان سیاسی طالبان در دفتر قطر از این‌که شاخه نظامی طالبان، یعنی شورای کویته از مذاکرات صلح طالبان با آمریکایی‌ها و حکومت افغانستان حمایت نکنند، نگران هستند. سخنان ملا فاضل نشان می‌دهد که طالبان تلاش دارند یک دست و یک صدا باشند، اما به نظر می‌رسد که شاخه نظامی طالبان زیاد هم طرفدار مذاکره و گفتگوی صلح نیستند. بنابراین، حکومت به رهبری آقای غنی با آگاهی از این مسئله، با کش و قوس نمودنِ آزادی زندانیان طالبان، در تلاش ایجاد شکاف در جبهه‌ی طالبان است. به باور آقای خنجانی، «بخش نظامی طالبان می‌گویند که جنگ را ادامه بدهیم، آمریکایی‌ها بیرون می‌شوند و بعد از همه‌چیز از ما می‌شود. بخش سیاسی طالبان می‌گوید که آمریکایی‌ها بیرون می‌شوند، ولی ما از طریق سیاست هم برنده شویم. اما این تأخیر در آزادی زندانیان یک نوع فشارِ بخش نظامی طالبان روی بخش سیاسی شان است. آقای غنی می‌خواهد با استفاده از این فرصت، بخش سیاسی طالبان به خصوص دفتر قطر را تحت فشار قرار بدهد.»