دیروز (19 حوت) در کابل پایتختِ افغانستان دو رییس‌جمهور با پنج معاون در قصرهای ارگ و سپیدار مراسم تحلیف برگزار نمودند و همه دست شان را روی قرآن کریم گذاشتند و سوگند وفاداری به کشور و حمایت از ارزش‌های نظام را یاد نمودند. این دو مراسم در حالی برگزار شد که بعداز اعلان نتایج انتخابات ریاست جمهوری توسط کمیسیون مستقل انتخابات که در آن برنده محمداشرف غنی اعلان شده بود، عبدالله عبدالله و اعضای تیم انتخاباتی ثبات و همگرایی آن را نپذیرفتند. بُن‌بست و بحران انتخابات ریاست جمهوری از زمان اعلان نتایج ابتدایی تا ظهرِ روز دوشنبه(19 حوت) ادامه یافت، اما بعداز ظهر دوشنبه با همه‌ی تنش‌ها و میانجی‌گری‌های زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه آمریکا در امور صلح افغانستان، هر دو رقیب به سوی مرحله‌ی دیگری از بحران انتخابات پیش رفتند.
تجربه‌ی دو پادشاه در اقلیم کابل
در ادبیات فارسی یک ضرب المثل است که «دو پادشاه در یک اقلیم نمی‌گنجد.» اما افغانستان از این قاعده استثناء بوده‌است. رخدادِ دیروز تنها موردی نیست که تا هنوز در این کشور تجربه شده، بلکه در قرنِ اوایل قرن نوزدهم نیز در اقلیم کابل دو پادشاه بر سریر قدرت نشسته بودند. چنانچه در کتابِ تاریخ صنف دوازدهم در مکاتب افغانستان برای دانش‌آموزان تدریس می‌شود؛ روایتی است از برادران وزیر فتح خان از خاندان بارکزایی، که در کابل دو پادشاه را از خاندانِ سدوزایی به کرسی نشانده بودند. «چنانچه سردار محمدعظیم خان، ایوب شاه و سردار دوست محمدخان، سلطان علی شاه را به سلطنت رساندند، آنها صرف به نام پادشاه بودند، صلاحیت و قدرت در نزد دو برادر بود، همزمان در شهر کابل دو پادشاه و دو وزیر در اریکه قدرت قرار داشتند.»(ص 26) با تفاوتی اندک همان رخدادِ قرن نوزدهمی در قرن بیست و یکم نیز دیروز در کابل تکرار شد، دو رییس جمهور با پنج معاون در اقلیم کابل.
نقشه‌ی جدایی
چنانچه در نقشه‌ی افغانستان که بر اساس آرای تیم‌های انتخاباتی دولت‌ساز و ثبات و همگرایی، توسط کمیسیون مستقل انتخابات طراحی شده بود، افغانستان به دو بخش عمده تقسیم شده که به رنگ‌های سبز و آبی نشان داده شده بود. این نقشه نشان‌دهنده‌ی یک شکاف عمیق تاریخی است که در انتخابات ریاست جمهوری امسال نیز بازنمایی شده و خبر از جدایی می‌دهد. بر اساس این نقشه ١٨ ولایت عمدتاً شمالی و مرکزی که عمدتاً متعلق به اقوام غیرپشتون؛ تاجیک، هزاره، اوزبیک و دیگر اقلیت‌های قومی است، به رنگ آبی نشانی شده، و ١٦ ولایت عمدتاً جنوبی و شرقی که عمدتاً پشتون‌نشین است، به رنگ سبز نشانی شده است. نقشه‌ی مذکور با واکنش‌های گسترده مردم مواجه شد و در نهایت کمیسیون انتخابات آن را از وب‌سایت این کمیسیون برداشتند. اما به نظر برخی از تحلیلگران، نقشه‌ی که کمیسیون تهیه و نشر کرده بود، در واقع نقشه‌ی واقعی شکاف های اجتماعی افغانستان بوده است. چیزی که بازیگران سیاسی اصلی پشتون ها نسبت به دیگر اقوام همیشه بیشتر از آن هراس دارند. بر این اساس، به باور بسیاری ها، نتیجه‌ی عملی نقشه‌ی کمیسیون انتخابات اما دیروز به تحقق پیوست و در یک اقلیم دو رییس جمهور سوگند یاد کردند.
قومیتِ در منازعه ارگ و سپیدار
مراسم دیروز بیانگر عمقِ شکاف قومی در افغانستان نیز بود. در مراسمی که ارگ ریاست جمهوری تدارک دیده بود، بیش از همه حضور مهمان ویژه‌ی این مراسم که از آن‌سوی خط دیورند با تدابیر ویژه به کابل آمده بودند، جلب توجه نموده بود. چنانچه تلویزیون ملی این مورد را بیشتر از همه پوشش می‌داد و روی آن تمرکز خاص نموده بود. اما در آن‌سوی ارگ، یعنی در مراسم قصر سپیدار، چهره‌ی سیاسی درشت از قوم پشتون حضور نداشت، بلکه همه‌ی چهرههای سیاسی درشتِ غیرپشتون از اقوام تاجیک، هزاره، اوزبیک و سایر اقوام حضور داشتند.
چهرههای سیاسی که در مراسم سپیدار حضور داشتند، هر کدام نماینده‌ی سنتی یک قوم یا بخشی از یک قوم در افغانستان به حساب می‌روند، اما چهرههای غیرپشتون که در مراسم ارگ حضور داشتند، هیچ کدام شان آن‌چنان وزن سیاسی در میان اقوام شان ندارند. این‌همه به یک امر دلالت دارد؛ این‌که بحران کنونی انتخابات و صف‌بندی سیاسی بر مبنای این بحران عملاً قومی است.
شکاف قومی در آخرین حد خود رسیده و بدون شک با اندک‌ترین جرقه‌ای شعله‌ور خواهد شد. به نظر می‌رسد که سوگندِ دو رییس جمهور در یک اقلیم کابل، تنها سوگندِ دو مقام ریاست جمهوری نیست، بلکه سوگندِ دو سوی شکاف قومی است که از دیرزمان به این‌سو فعال بوده و اکنون به آخرین مرحله‌ی خود رسیده است. بنابراین، روزهای آتی افغانستان، روزهای بحرانِ سیاسی ناشی از شکاف قومی است؛ شکاف قومی‌ای که جغرافیا و منازعات تاریخی نیز آن را تقویت می‌کند. با این‌همه، به نظر می‌رسد روزهای آتی افغانستان، نه روزهای منازعه درون‌قومی و صلح با طالبان، بلکه روزهای منازعه میان قومی و تشدیدِ شکاف بیشتر قومی خواهد بود.
افزودن دیدگاه