رییسجمهور غنی این روزها برای اشتراک در کنفرانس امنیتی مونیخ در آلمان به سر میبرد؛ جای که در آن ۳۵ نفر از سران کشورها و نزدیک به ۱۰۰ وزیر خارجه درباره مسایل امنیتی بحث و گفتگو میکنند. کنفرانس امنیتی مونیخ صبحِ روز جمعه (۲۵ دلو) به مدت سه روز با محوریت بحث در مورد بازتعریف مفهوم «غرب» و «غربیّتگرایی»، آغاز شد.
رییس جمهور غنی در حاشیهی این کنفرانس دیدارهای با ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو، مایک پمپئو و مارک اسپر، وزیران خارچه و دفاع آمریکا، و زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه رییس جمهور آمریکا در امور صلح افغانستان، داشته است. این در حالی است که روز پنج شنبه (24 دلو) مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا از توافق یک هفتهای کاهش خشونت در افغانستان میان آمریکا و طالبان خبر داده بود. دو روز قبل از آن (22 دلو) نیز، مایک پمپئو، در گفتگوی تلفنی جداگانه با رییسجمهور غنی و عبدالله عبدالله رییس اجراییه حکومت وحدت ملی، در رابطه به گفتگوهای جاری میان آمریکا و طالبان به رهبران حکومت ملی معلومات داده و از پیشرفتها در خصوص توافق کاهش خشونت خبر داده بود.
رییسجمهور غنی در آن گفتگوی تلفنی با مایک پمپئو، به او گفته بود که: «اکثریت مطلق افغانها اجماع به صلح دارند و بخاطر بدست آوردن این هدف ما تدبیر، جرئت، رهبریت و مدیریت در داخل افغانستان داریم و گامهای بعدی این روند توسط دولت جمهوری اسلامی افغانستان به وجه احسن مدیریت خواهد شد.»
اما، برخی از کاربران در شبکههای اجتماعی در پیوند به اعلامیههای رییسجمهور و رییس اجرایی حکومت وحدت ملی در رابطه به تماس تلفنی پمپئو، نوشته بودند که رهبران حکومت وحدت ملی برداشت متفاوت از سخنان مایک پمپئو داشتهاند. اینکه عبدالله برخلاف غنی از «پیشرفت قابل توجه» نمیگوید.
تمیم عاصی، رییس مرکز مطالعات جنگ و صلح افغانستان، به این باور است که اعلامیه پمپئو با اعلامیه ارگ و سپیدار متفاوت است و برداشتهای مختلفی از این تماسهای تلفنی وجود دارد. فقط معلوم است یک تلفن شده، اما محتویات و خوانشِ این اعلامیهها فرق دارد. آقای عاصی میافزاید، «ترامپ این توافق را مشروط به کاهش خشونتها اعلام کرده است، اینکه طالبان برای یک هفته خشونتها را کاهش بدهند. اما معنا و تعریف خود اصطلاح کاهش خشونتها هم معلوم نیست. و همچنان مناطقی که در آن خشونتها کاهش یابد نیز مشخص نیست؛ آیا در دهات خشونتها کاهش یابد یا در شاهراهها و شهرها؟ بسیاری از مسایل هنوز واضح نیست. در آمریکا، اما روی یک تقسیم اوقات سیاسی در رابطه به خروج تدریجی نیروهای آمریکایی از افغانستان کار میشود. در افغانستان که سیاسیون تعریف مشخص از صلح ندارند.»
گفتگوهای صلح در افغانستان
در داخل افغانستان اما هنوز، موضوع صلح دارای پیچیدگی های بسیاری است. در تازه ترین مورد، با آن که آمریکا از نهایی شدن جدی بخش اول مذاکرات صلح آقای خلیلزاد خبر می دهد اما در کابل از تشکیل گروه مذاکرهکننده با طالبان برای نشست بینالافغانی که بعداز امضای توافقنامه کاهش خشونت میان آمریکا و طالبان پیشبینی شده، خبری نیست. چنانچه شورای حراست و ثبات که یکی از جریانهای سیاسی مطرح است، از تنها مرجعیت بودن حکومت افغانستان در امور سیاسی و حقوقی در جریان گفتگوهای صلح دفاع نموده، اما از حکومت میخواهند که با سیاسیون مشورت کند. این شورا خواستار یک صدایی در گفتگوهای صلح شد. اما، عبدالله عبدالله، رییس اجراییه حکومت وحدت ملی، گفته است که «صلح در انحصار یک فرد و به نظر آن فرد نیست؛ بلکه خواست جمعی مردم افغانستان است.» منظور آقای عبدالله فعالیتهای وزارت دولت در امور صلح بود.
در همین حال گلبدین حکمتیار، یکی از نامزدان ریاست جمهوری و از رهبران جهادی افغان، با ارائهی طرحی در مورد پیشبرد مذاکرات صلح، گفته است که صلح خواست تمام مردم بوده و هیچ فرد و یا نهادی حق ندارد آن را به تنهایی رهبری کند. او گفته که تا اکنون، هیچ مرجعی که از سوی تمام مردم افغانستان قابل قبول باشد، ایجاد نشده تا در مورد طرح صلح و هیأت مذاکرهکننده با طالبان، تصمیم بگیرد. به نظر می رسد اشاره آقای حکمتیار به فعالیتهای وزارت دولت در امور صلح است، که به دستور رییس جمهور غنی تأسیس شده تا امور مذاکرات و گفتگوهای صلح را پیش ببرد.
حکومت افغانستان اما از همصدایی میان حکومت و سیاسیون در روندگفتگوهای صلح خبر میدهند. عبدالسلام رحیمی، وزیر دولت در امور صلح، در دیداری که با کرن دیکر، معاون سفیر ایالات متحده آمریکا در افغانستان، داشته است، به معاون سفیر آمریکا در کابل گفته که تلاشهای وزارت دولت در امور صلح، در دیدارهای که با سیاسیون داشته، نتیجهبخش بوده و بیانگر این مسئله است که در بسیاری از مسایلِ روند صلح اکثر سیاسیون با حکومت همصدایی دارند و حکومت نظریات و طرحهای تمام سیاسیون را درنظر میگیرند.
در حالیکه در آنسوی مرزهای افغانستان گفتگوهای صلح وارد مرحلهی حساس شده است، در افغانستان، اما هنوز میان بازیگران سیاسی بیرون از حکومت و رهبرانِ حکومت وحدت ملی، از جمله رییسجمهور و رییس اجراییه روی یک طرح جامع در رابطه به مذاکره با طالبان توافقی صورت نگرفته است، و در این راستا یک توافقنظر کّلی میان همهی نیروهای فعال در این زمینه وجود ندارد. چنانچه محمد عارف رحمانی، معاون کمیسیون امنیت داخلی در مجلس نمایندگان، در صفحهی توییتر خود نوشته است: «به گمانم کشور ما در نقطهی امید بخشی قرار گرفته است. آهنگ مصالحه نواخته شده و قراره تروریستان با ارباب بزرگ؛ پیمان مصالحه ببندند. چیزی که مرا نگران میسازد عاقبت این پروژه است: مباد ارزشهای بنیادین قانون اساسی موجود، وجه المصالحه قرار گیرد. بازگشت به دیو امارت و با جمهوریتی آهنین!»
طرفهای گفتگو
دکتر عمر صدر، در یک اثر پژوهشی زیر عنوانِ «حل سیاسی منازعه افغانستان» که از سوی انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان به نشر رسیده است؛ طرفهای درگیر در منازعهی افغانستان را حکومت افغانستان، طالبان و نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا میداند. به نظر صدر، اما طرفهای درگیر همدیگر را طرف اصلی منازعه نمیدانند. از دید طالبان طرف طرف اصلی منازعه ایالات متحده آمریکا و طرف فرعی آن حکومت افغانستان است. موقف رسمی آمریکاییها این است که طالبان و حکومت افغانستان طرفهای اصلی منازعه هستند. از نظر حکومت افغانستان اما طرف اصلی منازعه پاکستان/ارتش پاکستان است.
با این نظر، مسئلهی منازعه و صلح افغانستان پیچیده است، به این دلیل که طرفهای درگیر همدیگر را به عنوان طرف اصلی منازعه به رسمیت نمیشناسند، بنابراین، در گفتگوهای صلح نیز چنین عمل میکنند. در گفتگوهای صلح نیز دقیقاً چنین بوده است. اما به نظر می رسد، آسانترین مرحلهی این گفتگو، مرحلهی میان آمریکا و طالبان بوده است. چرا که دو طرف تا حدی در بر سر اینکه طرف منازعه هستند، میتوانند طرف صلح نیز باشند، توافقنظر دارند.
در این مرحلهی گفتگوها، تا حدی خواستها نیز مشخص بوده است: خروج نیروهای خارجی و تضمینِ اینکه از خاک افغانستان و از سوی طالبان علیه منافع و امنیت آمریکا و متحدانش تهدید صورت نگیرد. اما مرحلهی دشوار گفتگوهای صلح پس مانده است؛ اینکه طرفهای اصلی مقابل همدیگر قرار بگیرند، آنهای که قرار است در بستر سیاسی و اجتماعی افغانستان روی نظام سیاسی، ارزشهای قانون اساسی، و در واقع روی همهچیز گفتگو کنند، به توافق برسند و با همدیگر صلح کنند. آنهم گروهای که منافع شان در جنگ تأمین میشوند، نه در صلح.
تغییر ادبیات
گفتگوهای صلح میان آمریکا نزدیک به یک سال است که جریان دارد، اما با عنوانهای متفاوت. در این اواخر اما، کاربُردِ کلمهی «صلح» کمتر شده و در ادبیات گفتگوها تناقض های میان بازیگرانم مشاهده می شود. آمریکاییها با طالبان روی کاهش خشونت مذاکره میکنند. اما حکومت افغانستان به ریاست جمهوری محمداشرف غنی از پیش شرط آتشبس با طالبان حرف میزند، ولی در عمل از سوی دولت/حکومتِ افغانستان برنامهی عملی در این راستا وجود ندارد.
آغاز گفتگوها در مورد صلح بود، اما به مرور زمان ادبیات گفتگو تغییر کرد و روی آتشبس مذاکره کردند، اما در نهایت به کاهش خشونت انجامید. اما از مفهوم کاهش خشونت هنوز تعریف مشخص نشده است. کاهش خشونت در چه سطح و در کدام مناطق؟ کاهش خشونت در این گفتگوها و توافقات چه تفاوتی با آتشبس دارد؟ کیها وچه کسانی شامل این کاهش خشونت میشود؟ البته برخی معتقدند که توافق یک هفتهای کاهش خشونت به این معنا است که آمریکاییها از اینکه طالبان میتوانند وضعیتِ نیروهای شان را مدیریت کنند و از نفوذ رهبران و مذاکرهکنندگان طالبان مطمئن شوند، توافق نموده تا بعداز آن روی آتشبس و مسایل دیگر مذاکره نمایند.
دیدگاه مردم
با همهی این سردرگمیها، پیچیدگیها و فرازونشیبها در گفتگوهای صلح میان طرفهای درگیر در جنگ و صلحِ افغانستان، شهروندانِ افغانستان اما همچنان در انتظار صلح پایدار هستند و حتی امید به صلح برای شان زیبا است.
بر اساس یک نظرسنجی که از طریق صفحهی فیسبوک طلوعنیوز صورت گرفته است، 60 درصد از 16 هزار نفری که در نظرسنجی رأی دادند، نسبت به کاهش توافق خشونت و تحولات اخیر در مذاکرات صلح خوشبین هستند.
بعضی از شهروندانِ اما همچنان نگران بدترشدنِ وضعیت بعداز صلح با طالبان هستند. نگرانیهای شهروندان را میتوان در عرصههای مختلف مشاهده نمود. بهطور نمونه در این اواخر کمپینی شکل گرفته بود که بسیاری از شهروندان درباره کارهای که قرار است وقتی صلح در کشور شان حاکم شود، انجام دهند، در شبکههای اجتماعی نوشته بودند.
افزودن دیدگاه