تردیدی نیست که تغییر دادن عادات قدیمی کار سختی است و اتخاذ سبک جدیدی برای زندگی می‌تواند مانند حرکت در یک مسیر سربالایی باشد!
در این مقاله با یک مدل ساده اما قدرتمند آشنا می‌شوید: «مدل مراحل تغییر»، که دانش پشتِ تحول شخصی را توضیح می‌دهد.
شما خواهید فهمید که چگونه و چرا برخی تغییرات ماندگار می‌شوند و برخی دیگر دوامی ندارند، و اینکه ساختن عادات جدید چقدر زمان می‌برد.
مدل مراحل تغییر چیست؟
مدل مراحل تغییر که ۳۰ سال پیش، توسط جی.او.پروچسکا و کارلو سی.دیکلمنته توسعه داده شد، نتیجه‌ی کار این دو محقق با افرادی است که سگرت می‌کشند.
پروچسکا و دیکلمنته علاقمند به یافتن پاسخ این سوال بودند که چرا بعضی از افرادی که سیگرت می‌کشند قادر هستند خودشان ترک کنند در حالی که برخی دیگر به کمک حرفه‌ای نیاز دارند.
«مدل مراحل تغییر» تاکید دارد که تغییر ساده نیست. برخی از آدم‌ها ممکن است در یک مرحله به مدت طولانی بمانند و برخی حتی به هدف‌شان نمی‌رسند. این مدل برای درمان افراد معتاد به سیگرت و کسانی که مواد مخدر مصرف می‌کنند، به کار رفته‌است اما می‌تواند برای ترک هر عادت بدی کاربرد داشته باشد. برترین ویژگی‌های مدل مراحل تغییر این است که درک آن ساده است، توسط تحقیقات گسترده‌ای حمایت می‌شود و می‌تواند در موقعیت‌های بی‌شماری مورد استفاده قرار بگیرد.
مدل مراحل تغییر
مرحلهی ۱: پیش‌تامل
در این مرحله، فرد هیچ برنامه‌ای برای اعمال تغییر در شش ماه آینده ندارد، شاید به این دلیل که در حالت انکارِ مشکل خود است، برای پرداختن به آن توانی ندارد یا بعد از چند بار شکست، مایوس شده‌است. مثلا ممکن است او بداند که باید ورزش کردن را شروع کند، اما انگیزه‌ای برای این کار ندارد. او مدام دفعات قبل را به یاد می‌آورد که ورزش را شروع کرده، اما آن را نیمه‌کاره رها کرده‌است. چنین شخصی تنها زمانی متوجه مزایای اعمال تغییر خواهد شد که به مرحلهی بعدی برسد.
مرحلهی ۲: تامل
در این مرحله، فرد کم‌کم متوجه مزایای تغییر می‌شود. او می‌فهمد که تغییر دادن عادت‌هایش برایش فایده خواهد داشت، اما زمان زیادی را برای فکر کردن در مورد سختی‌های آن تغییر، صرف می‌کند. این مرحله ممکن است زمان زیادی طول بکشد، شاید حتی یک سال یا بیشتر!
مثلا، فرد ممکن است مزایای ورزش منظم را برای سلامتی درک کند، اما وقتی به زمان و زحمتی که لازم دارد فکر می‌کند، میل به ورزش کردن را از دست می‌دهد. این شخص زمانی به مرحلهی بعدی می‌رسد که یک برنامه‌ی ثابت و منظم برای ورزش کردن تدوین کند.
مرحلهی ۳: آمادگی
در این نقطه، شخص برنامه‌ای برای خود آماده می‌کند. این مرحله کوتاه است و فقط چند هفته طول می‌کشد. مثلا فرد، برای یک دوره‌ی ورزشی ثبت‌نام کرده و یک برنامه‌ی غذایی مناسب را شروع می‌کند، یا کسی که سیگرت زیادی می‌کشد، در این مرحله به یک مشاور مراجعه می‌کند.
مرحلهی ۴: اقدام
زمانی که فرد، برنامه‌ی خود را مشخص کرده‌است، باید اجرای آن را شروع کند. این مرحله معمولا چندین ماه طول می‌کشد. در مثال این مقاله، شخص به طور منظم در تمرینات شرکت کرده و برنامه‌ی غذایی را به دقت رعایت می‌کند. در واقع در این مرحله است که میلِ به تغییر کاملا مشهود است. اگر متوجه شدید که یکی از نزدیکان‌تان تغییر کرده‌است، بدانید که این تغییر ناگهانی نبوده‌است! فقط شما از مراحل قبل اطلاعی نداشته‌اید.
۵. مرحلهی ۵: پایداری
بعد از گذشت چند ماه از مرحلهی اقدام، فرد به این فکر می‌افتد که چطور می‌تواند در تغییراتی که ایجاد کرده ثبات قدم داشته باشد و بر اساس آن، تغییراتی را در سبک زندگی‌اش ایجاد می‌کند. به عنوان مثال، کسی که عادت کرده به طور منظم ورزش کند و برنامه‌ی غذایی بهتری داشته باشد، در مقابل وسوسه‌ها مقاومت می‌کند و عادات جدیدی را که به دست آورده، به طور آگاهانه مورد مراقبت قرار می‌دهد.
در صورتی که فرد در این مرحله سست باشد، عادات تازه‌اش را ممکن است ترک کند! اما اگر به مدت یک سال یا بیشتر آنها را ادامه بدهد، وارد مرحلهی ۶ می‌شود.
مرحلهی ۶: پایان
ویژگی این مرحله تعهد مطلق نسبت به عادت جدید و اطمینان از عدم بازگشت به روزهای گذشته است، اما آدم‌های زیادی به این مرحله نمی‌رسند! در مثال ما، فرد دیگر حتی تصور ورزش نکردن برایش غیرممکن به نظر می‌رسد!
با این وجود، غالب کسانی که وارد این مرحله می‌شوند، به صورت نامحدود در آن می‌مانند. زیرا هرچند، زمان زیادی لازم است برای این که یک عادت شکل بگیرد و طبیعی شود، اما وقتی این اتفاق رخ داد، فرد می‌تواند با تلاش اندکی برای همیشه نسبت به آن متعهد بماند.
نتیجه‌گیری
مدل مراحل تغییر، می‌تواند راهی فوق‌العاده برای درک تغییر در خودتان و دیگران باشد. هرچند این مدل هم محدودیت‌هایی دارد، اما مسیری را که در حین اعمال تغییر طی می‌کنید، پیش چشم‌تان پدیداری می‌کند و بنابراین می‌دانید که در طول راه باید انتظار چه چیزهایی را داشته باشید. کارتان را با شناخت یکی از عادت‌های بدتان شروع کنید. ببینید که کجای این فرایند قرار دارید؟ و برای رسیدن به مرحلهی بعد چه کارهایی باید انجام بدهید؟
افزودن دیدگاه