انتخابات ریاست جمهوری 6 میزان برگزار شد اما این انتخابات نیز همانند گذشته به چالش‌های جدی همراه بود و اکنون به خاطر مسائل متعدد خوشبینی های اولیه درباره سرنوشت آن، وجود ندارد.
بسیاری از خبرنگاران محلی خبرنامه، ناظران انتخاباتی و تیم های انتخابات از هر ولایت و ولسوالی به این چالش‌ها اشاره داشتند.
ناقص بودن لیست نام رای‌دهندگان، آفلاین بودن دستگاه‌های بایومتریک یا عدم تشخیص چهره رای‌دهندگان توسط این دستگاه، عدم برقراری ارتباط با برخی از مراکز رای دهی و قطع ارتباط با آن ها در طول این روزها، از چالش‌های عمده این دوره انتخابات ریاست جمهوری بوده است.
6 میزان انتخابات ریاست جمهوری
روند رأی‌دهی انتخابات ریاست جمهوری روز شنبه(۶ میزان) از ساعت ۷ صبح در سراسر کشور تحت تدابیر شدید امنیتی آغاز شد.
قرار بود حدود ۹ میلیون تن در انتخابات ریاست جمهوری اشتراک کنند اما کمیسیون مستقل انتخابات در پایان انتخابات در گزارش اولیه اعلام داشت که در ۲ هزار ۵۹۷ مرکز رأی‌دهی، حدود ۱ میلیون و ۵۱ هزار و ۹۹۸ نفر شرکت کرده است. پس از آن روز گذشته، اما کمیسیون انتخابات اعلام داشت که از مجموع 3736 مرکز رای دهی، 2 میلیون و 196 هزار و 436 نفر رای داده اند. این آمارها نهایی نیست و قرار است که امروز میزان کلی رای دهندگان در انتخابات 6 میزان مشخص شود.
بر اساس گزارش‌ها، قرار است نتایج ابتدایی انتخابات ریاست‌جمهوری به تاریخ ۲۷ ماه میزان و نتایج نهایی در ۱۶ ماه عقرب اعلام شود.
نگاه ها به انتخابات
پوشش خبری روز انتخابات یکی از اولویت‌هایی بود که رسانه‌های داخلی به آن توجه داشتند. حضور خبرنگاران، ناظران و تحلیل گران در مراکز رای دهی یکی از راه‌هایی بود که باعث شد مردم مشکلات و چالش‌های پیش آمده را باز گو کنند.
علی عادلی، تحلیل‌گر در شبکه تحلیلگران افغانستان که برای پوشش انتخابات به بامیان و ولایات مرکزی افغانستان رفته، گفت که در مرکز بامیان از 5 محل لیسه ذکور مرکز بامیان، لیسه نسوان سرآسیاب، ریاست تربیه معلم، لیسه کارته صلح ملا غلام، مدرسه شینیه دای فولادی دیدن کرده و نظارت داشته است.
او در صحبت با خبرنامه گفت: “در آغاز روز رای دهندگان دوست نداشتند که از آنان عکس گرفته شود و دلیل آنان مشکلات امنیتی بود. نگرانی برای خطر جانی‌شان که آنان در شاهراه‌ها به خصوص در جاده جلریز با آن رو به رو هستند. چالش دیگر پیدا نشدن نان مردم در دستگاه یا لیست رای‌دهندگان بود، کسانی که در انتخابات پارلمانی رای داده بودند اما این بار نامشان در لیست نبود.”
او افزود: “مردم به ناظرین کمیسیون شکایات انتخابات شکایت خود را درج کردند و از این که با آمدن از راه دور نتوانستند در روند رای دهی شرکت کنند ابراز ناراحتی کردند.”
همچنان یکی از دیگر موارد ذکر شده از مراکز رای دهی بامیان حضور کمرنگ مردم بوده است. در صورتی که برای هر محل 400 رای دهنده می‌تواند رای دهد اما پس از ساعت 4 فقط 170 الی 180 نفر در هر محل رای داده بودند.
بنیاد انتخابات شفاف افغانستان(تیفا) نیز اعلام داشته که اشتراک مردم در تمام ولایات در انتخابات ریاست جمهوری کمرنگ بوده و با وجود فضای نسبتا امن، از ابتدای صبح تا پایان رای‌دهی، اشتراک به صورت چشم‌گیری افزایش نیافت.
تیفا روز شنبه (6 میزان) با نشر یک اعلامیه گفته بود که لیست رای‌دهندگان با چالش‌های فراوانی از آغاز تا پایان مواجه بوده و دستگاه‌های بایومتریک در ۸ ولایت نیز با مشکلات عدیده‌ای مواجه بوده. در اعلامیه این نهاد آمده است که “تعدادی از دستگاه‌ها چارچ تمام نموده و پاوربانک‌ها نیز کار نداده، در ۱۰۹ محل رای‌دهی، دستگاه‌های بایومتریک در محلات زنانه، لیست محلات مردانه و بالعکس را پرینت می‌دادند و همچنین در ۷۳ محل رای‌دهی دستگاه‌های بایومتریک پس از ساعت ۱۱ تا ۱۲ از کار افتاده و یا کار ابزار بایومتریک کند و آهسته گردیده بود، دستگاه‌های اضافی نیز پاسخگوی تمام محلات نبوده است”.
این در حالی است که کمیسیون شکایات انتخاباتی نیز شکایاتی را از سوی شهروندان کشور، نهادهای ناظر و رسانه‌ها ثبت کرده‌اند.
عدم اجازه نیروهای امنیتی برای رای در مراکز تحت کنترول آنان، نبود نام رای‌دهندگان در لیست و تشخیص آنان در دستگاه بایومتریک و یا عدم تشخیص چهره رای‌دهندگان با دستگاه بایومتریک باعث شد بسیاری‌ها نتوانند در این روند شرکت داشته باشند.
کمیسیون شکایات انتخاباتی اعلام کرده است که بر اساس گزارش‌های رسیده از ولایت‌ها، تاکنون به تعداد دو هزار و 275 شکایت و اعتراض را از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ثبت کرده‌اند.
بهتر از انتخابات گذشته
با همه این‌ها با توجه به واکنش نهادهای متفاوت، این انتخابات بهتر از گذشته عنوان شده است.
محمدیوسف رشید، رئیس فیفا، بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه به خبرنامه گفت: “این انتخابات بهتر از گذشته بود و به نظر من دلیل جدی وجود ندارد تا انتخابات را به چالش بکشد ولی اگر کاندیدا برخورد سیاسی دارند مربوط خود آن‌ها است و اما باید به انتخابات احترام بگذارند و نتیجه را قبول کنند. این انتخابات نسبت به گذشته بهتر بوده است که اگر مشکل تخنیکی نبود، شاید حضور مردمی که از حق رای محروم شده‌اند نیز در این دور خیلی پررنگ‌تر دیده می‌شد.”
تادامیچی یاماموتو، نماینده ویژه سازمان ملل متحد در افغانستان که دیروز به محل‌های رأی‌دهی رفته بود، حمایت شهروندان کشور از دموکراسی را ستود.
یاماموتو گفت: “در بازدید از یکی از مراکز رأی‌دهی در کابل، من از تلاش زنان و مردان افغانستان برای یک انتخابات شفاف و معتبر ستایش کردم. رای‌دهندگان نشان دادند که عزم این را دارند تا از دموکراسی حمایت کنند.”
پیتر پروژل، سفیر آلمان در افغانستان نیز در یک پیام توییتری ابراز امیدواری کرده که انتخابات افغانستان عادلانه و شفاف خواهد بود. او گفته که: “با شروع انتخابات ریاست جمهوری، از یکی از محلات رأی‌دهی در کابل بازدید کردم. امیدوارم که افغان‌ها در سرتاسر کشور بتوانند تا حق دموکراتیک خود را با خیال راحت و در یک روند انتخاباتی آزاد، عادلانه و شفاف به کار گیرند.”
مشروعیت انتخابات
با توجه به موارد بالا اکنون با اشتراک کمرنگ شهروندان در این انتخابات سوال مشروعیت آن به میان آمده است.
مطابق به قانون انتخابات مشروعیت انتخاباتی از سه بعد حقوقی، سیاسی و اجتماعی سنجیده می‌شود، از لحاظ حقوقی ارقام تعیین کننده مشروعیت نیست، اما از لحاظ اجتماعی به میزانی که مردم بیشتری در انتخابات شرکت کنند و سهم پررنگی در این روند داشته باشد مشروعیت انتخابات بیشتر است.
در همین حال مشروعیت سیاسی با رفع نگرانی‌های کاندیدا به دست می‌آید تا با رسیدگی به اعتراضات آنان این مسئله حل گردد.
رئیس فیفا در این مورد گفت که: “به نظر من اکنون از لحاظ سیاسی و حقوقی مشکلی در مشروعیت انتخابات وجود ندارد اما از لحاظ اجتماعی به دلیل جنگ‌ها، مشکلات تخنیکی و نگرانی که ما داریم تجربه تلخی گذشته است و اعتمادی که در دوره‌های گذشته انتخاباتی باید در مردم شکل می‌گرفت، نگرفت و کمپاین‌های انتخاباتی نیز در این مدت زیاد هم کارساز نبود که مردم را تشویق به رای دهی کنند. به همین دلیل اما حضور مردم کمرنگ‌تر بود.”
کمیسیون مستقل حقوق بشر گفته که یافته‌های آنان نشان می‌دهد که انتخابات ریاست جمهوری با مشکلات چون حضور کمرنگ افراد دارای معلولیت، رای دهندگان به ویژه زنان، رویدادهای امنیتی، تأخیر در آغاز رأی‌دهی، نبود کارمندان کمیسیون در زمان تعیین‌شده و مشکلات تکنیکی همراه بوده است.
تقلبات انتخاباتی
دو روز پس از برگزاری انتخابات اما سوال های زیادی پیرامون تقلبات احتمالی در این انتخابات مطرح شده است. کلیپ های زیادی در رسانه های اجتماعی از تقلب در حوزه های مختلف انتخاباتی حکایت دارد.
با این حال، اما فیفا نهاد ناظر انتخابات از ثبت گزارش از تقلب‌ها در سطح کشور خبر می‌دهد ولی آن را کم عنوان کرده گفت: “مشکلات انتخاباتی از یک سو وجود دارد و تقلب‌های هر چند کم و محدود از سوی دیگر در ولایات کشور ما شاهد گزارش‌ها از تقلب‌های انتخاباتی بوده‌ایم. ما از نقاط مختلف ولایات مانند کابل، پکتیا، کاپیسا گزارش دریافت کرده‌ایم.”
این در حالی است که اشرف غنی، رئیس جمهور و یکی از نامزدان انتخابات ریاست جمهوری بر رسیدگی به گزارش‌های شکایات انتخاباتی در همه بخش‌ها تاکید کرده است.
آقای غنی از کمسیون مستقل شکایات انتخاباتی خواسته تا همه شکایت‌های انتخاباتی را جدی بگیرد و به آن رسیدگی کند.