فیروزالدین فیروز، وزیر صحت عامه افغانستان اخیرا جایزه «بهترین وزیر جهان» را از سازمان سران حکومت‌های جهان به‌دست آورده است.
مقام‌های وزارت صحت افغانستان، دلیل به‌دست آوردن این جایزه جهانی را توسط آَقای فیروز، اصلاحات به‌وجود آمده در عرصه صحی افغانستان و ابتکارات این وزارت و همچنان نگاه واضح این وزارت به آینده، عنوان می‌کنند.
فیروزالدین فیروز، وزیر صحت عامه افغانستان بزرگ‌ترین دستاوردش را گسترش دسترسی مردم به خدمات صحی دانسته و تاکید می‌کند که او در دوره دو ساله‌ی وزارتش، بیش از 400 مرکز صحی ایجاد کرده است.
آقای فیروز بزرگ‌ترین چالش را در برابر توسعه بخش صحت در افغانستان، موجودیت حکومت وحدت ملی و عدم «تفاهم» و «تعامل» در این حکومت می‌داند.
خبرنامه این گفت‌وگو را با وزیر صحت عامه افغانستان در کابل انجام داده است:
خبرنامه: جناب وزیر شما اخیرا عنوان بهترین وزیر را گرفته‌اید، دلایلی که این جایزه به شما اعطا شد، چه بود؟
فیروز: این نهاد به‌نام سازمان سران حکومت‌های جهان یاد می‌شود و بیش از 150 کشور عضویت آن را دارد. رهبری این نهاد به گونه دوره‌ای و نوبت‌وار می‌باشد که امسال رهبری آن را صدراعضم امارات متحده عربی بر عهده داشت. این نهاد سالانه بهترین وزیر جهان را بر اساس معیارها و نورم‌های خود انتخاب می‌کند و میعارهای گزینش خود را در اختیار یک موسسه تفتیش بین‌المللی قرار می‌دهد تا در زمینه فساد مالی، اخلاقی و کارکردهای وزیران نامزد، تحقیق کند.
این موسسه تحقیقی بیش از 250 هزار نماینده در سراسر جهان دارد. وظیفه این موسسه، جستجو وکاوش در مورد پس‌زمینه کاری و زندگی نامزدان دریافت‌کننده این جایزه می‌باشد. آنها حساب‌های مالی افراد را در بانک‌های داخلی و خارجی بررسی می‌کنند و همچنان در صدد یافتن سرنخ‌هایی از فساد اخلاقی این نامزدان می‌باشند. آنها با مراجعه به صفحات مجازی، از داستان‌هایی که در مورد این افراد گفته شده، بازدید می‌کنند تا مطمئن شوند به هیچ فسادی آغشته نبوده‌اند.
در معیار گزینش بهترین وزیر سال، چندین شاخص عمده و اساسی وجود دارد؛ نخستین شاخص گزینش نامزدان دریافت این جایزه مبرا بودن از هرگونه فساد مالی، اخلاقی و اداری می‌باشد. دومین شاخص گزینش، تأثیرگذاری و کارکردهای وزیر در جامعه مورد بررسی قرار می‌گیرد. در شاخص سوم بقای کارکردهایش مورد بحث قرار می‌گیرد. شاخص چهارم ابتکارات‌اش مورد بحث قرار می‌گیرد و می‌بینند آیا این وزیر ابتکاراتی داشته که برای جوامع دیگر الهام‌بخش باشد یا خیر؟. و شاخص پنجم دانش فرد را در سکتور مربوط ملاحظه می‌کند.
امسال از هر کشور، سه وزیر انتخاب می‌شد که سرانجام از میان آنها به 8 وزیر تقلیل پیدا کرد. سپس با معیارهای دقیق دیگر که آنان دارند، دوباره مرور کردند که امسال “الحمدالله” این افتخار نصیب مردم افغانستان شد.
خبرنامه: دریافت این جایزه انتقادهایی نیز از سوی برخی‌ها را در پی داشته است. در حالی که مراکز صحی افغانستان با امکانات کمی روبرو است، شما چطور برنده این جایزه شدید؟
فیروز: در پاسخ به آنها دو موضوع قابل یادآوری است؛ یک صحت فرد و دوم، صحت عامه یا جامعه. من می‌پذیرم که ما هنوز در سکتور صحت به‌خصوص صحت فرد مشکلاتی داریم. وابستگی مالی و همچنان دسترسی به امکانات اندک مالی، باعث شده که شهروندان برای تداوی به بیرون از کشور بروند.
اما در بخش صحت عامه کارهای قابل ملاحظه‌ای صورت گرفته است. در کشوری مثل افغانستان که درگیر جنگ و خون‌ریزی است، ما توانستیم به مقدار 5 دالر خدمات صحی را برای هر شهروند در یک سال تخصیص دهیم. بر اساس این سهم، ما توانستیم خدمات صحی را بهتر از قبل عرضه کنیم.
به طور مثال در سال 2002، 700 مرکز صحی در سراسر افغانستان وجود داشت که این رقم اکنون به 3 هزار مرکز می‌رسد. این افزایش 85 درصدی را در عرصه خدمات صحی نشان می‌دهد. همچنان 85 درصد شهروندان افغانستان کمتر از یک ساعت فاصله با پای پیاده از نزدیک‌ترین مرکز صحی قرار دارند.
فراهم کردن این امکانات، 45 درصد مرگ و میر اطفال زیر 5 سال و 20 درصد مرگ و میر مادران را کاهش داده است.
همچنان در مورد سوء تغذیه، اگرچند مبارزه با سوءتغذیه تنها وظیفه صحت عامه نیست و دسترسی به غذا و چگونگی غذا در بروز سوءتغذیه نقش عمده‌ای دارد، اما ما توانستیم سوءتغذی مزمن را که 60 درصد در افغانستان شایع بود را به 20 درصد کاهش دهیم.
همچنان اوسط عمر و امید به زندگی در سال 2002 در مردان 42 سال و در زنان 43 سال بود که این ارقام هم‌اکنون به 60 سال افزایش یافته است.
این شاخص‌ها باعث شده که کارهای ما بهتر و موثرتر از دیگران واقع شود. با امکانات محدودی که در اختیار ما قرار دارد، ما توانستیم پیشرفت‌های چشم‌گیری در زمینه صحت داشته باشیم.
خبرنامه: مهم ترین پیشرفت شما در عرصه صحی در چند سال اخیر چه بوده؟
فیروز: مهم‌ترین پیشرفت ما در این عرصه، افزایش دسترسی به خدمات صحی است.
شما می‌دانید که یک بخش قابل توجه اراضی افغانستان در اختیار مخالفین مسلح دولت است و دولت نمی‌تواند خدمات صحی را از مجاری دولتی به آنها عرضه کند. اما از سوی دیگر مردم شدیدا به این خدمات نیاز دارند.
بنابر این راهی که ما در این مناطق پیش‌گرفتیم، انتخاب عرضه‌کنندگان غیردولتی مانند موسسات خیریه غیر دولتی است. دولت افغانستان از این طریق توانسته خدمات صحی را به بهترین شکل ممکن در اراضی که تحت تسلط دولت و یا تحت تسلط مخالفین بوده، عرضه کند. این باعث شده که زنان، اطفال و حتی مخالفین مسلح از خدمات صحی ما مستفید شوند.
خبرنامه: چه اصلاحاتی را شما در وزارت صحت آورده اید؟
فیروز: در دوره دو ساله وزارت من، بیش از 400 مرکز صحی ایجاد شده است.
ما توانستیم در ولایت‌های مختلف مانند نیمروز، نورستان، فراه، غزنی و بامیان، مراکز صحی ایجاد کنیم.
در غزنی ما سنگ تهداب شفاخانه 300 بستر را گذاشتیم. همچنان ما شفاخانه شیخ زاهد ولایت میدان وردک را که از ده سال بدین‌سو مخروبه بود، دوباره فعال‌سازی کردیم و به زودی در دو سه هفته آینده فعال می‌شود. شفاخانه جناح در دشت برچی کابل نیز به‌زودی افتتاح خواهد شد. شفاخانه مجهز تداوی گرده که از سوی پاکستانی‌ها در ننگرهار ساخته شده، نیز فعالیت خود را آغاز کرده است.
قبلا برای تنظیم سکتور دوا چندین مرجع وجود داشت، اما اکنون ما اداره واحدی به نام ریاست امور تنظیم دوا و محصولات صحی ایجاد کردیم. همچنان فعالیت‌های مثبت دیگر نیز در این زمینه انجام شده است؛ مانند ساخت لابراتوارهای کنترول دوا و غذا در پنچ ولایت افغانستان که این کار قبلا صورت نگرفته بود.
در قسمت منابع بشری باید بگویم که قبلا از تعدای افرادی که در سکتور صحت ایفای وظیفه می‌کردند، نمی‌دانستیم. حالا خوش‌بختانه به کمک منابع بشری این وزارت، ما توانستیم تمامی کارمندان دولتی که در سکتور صحت مصروف اجرای وظیفه اند، اعم از داکتر، نرس و قابله را راجستر و ثبت دیتابیس کنیم. فعلا در تلاش ثبت افرادی هستیم که در سکتورهای خصوصی صحت ایفای وظیفه می‌کنند.
شورای طبی یکی از اصول مهم در سکتور صحت هر کشور است و این شورا سیستم صحی در یک کشور را اعبتار می‌بخشد و ارزش می‌دهد. ما با ابجاد این شورا توانستیم زمینه اعتباربخشی به متخصصین خود و همچنان زمینه تحصیلات بین‌المللی را برای آنها فراهم کنیم.
برای هماهنگی بیشتر، شورای سراسری قابلگی و نرسنگ را نیز ایجاد کردیم که این یک گام خوب در عرصه خدمات بهتر صحی محسوب می‌شود. همچنان اداره اعتباردهی کیفیت خدمات صحی در چوکات این وزارت نیز از ابتکارات ما است.
اخیرا در قسمت نظام‌مند کردن سکتور خصوصی صحت نیز اقدامات خوبی صورت گرفته و ما پیوسته در تلاش بهبود امورات صحی هستیم. در سالهای اخیر پیشرفت‌های خوبی در این زمینه‌ها صورت گرفته است. به گونه مثال تا چند سال پیش عملیات‌های قلب، پیوند گرده و تعویض مفصل در افغانستان ناممکن به نظر می‌رسید، اما امروز مردم از خارج از کشور برای امورات صحی و معالجه به این‌جا می‌آیند.
وزارت صحت عامه افغانستان به زودی یک مرکز بزرگ پیوند گرده و مرکز عملیات‌های قلب را در یک‌سال آینده در چارچوب وزارت صحت عامه ایجاد خواهد کرد تا بیمارانی که از سوراخ قلب رنج می‌برند، در داخل افغانستان مورد تداوی قرار گیرند.
خبرنامه: نگاه شما به بخش خصوصی و مراکز صحی غیردولتی چگونه بوده است؟
فیروز: نگاه ما بر خلاف سابق که به سکتور خصوصی به عنوان «دشمن» دیده می‌شد، نگاه مثبت و به‌عنوان یک بال است. در قدم اول ما با ایجاد یک مقرره و اصل، در صدد هماهنگ کردن و تسهیل امکانات بیشتر برای سکتور خصوصی بخش صحت بوده‌ایم.
دوم ایجاد مکانیزم منظم برای هماهنگی میان دو سکتور خصوصی و دولتی از دست‌آوردهای ما است.
در کشورهای پیشرفته جهان به سکتور خصوصی اهمیت بیشتری می‌دهند، اما در افغانستان وقتی سکتور صحی خصوصی با دولتی مقایسه می‌شود، باید به این نکته توجه کرد که اکثر زیرساخت‌های صحی دولتی ما قدامت هفتاد ساله یا بیش از آن دارد.
خبرنامه: پیشرفتی هم در قوانین و پالیسی‌های صحی در چند سال گذشته داشته اید؟
فیروز: ما استراتژی و پالیسی مشخص برای وزارت صحت عامه افغانستان تعریف کرده بودیم. پالیسی که نقش بسیار پررنگی در برنده شدن ما برای گرفتن این جایزه داشت.
ما این پالیسی را در شش محور تنظیم کردیم و اولویت‌ها را برای خود تعیین کردیم. در قسمت عرضه خدمات صحی، صحت جامعه، حکومت‌داری خوب، مبارزه با فساد، در قسمت انکشاف نهادی وزارت صحت عامه و قوای بشری این وزارت و این‌که چه کارهایی باید در کوتاه‌مدت و درازمدت باید انجام شود، ما در چارچوب پالیسی این وزارت تنظیم کردیم.
در کنا این پالیسی، ما مقررات و پالیسی دیگری را نیز در بخش استخدام پرسونل در سکتور صحت ایجاد کردیم.
چالش‌هایی هم در سکتور قوانین صحت وجود دارد، در قانون اساسی افغانستان آمده است که عرضه خدمات صحی برای شهروندان مجانی می‌باشد؛ در حالی که تنها 6 درصد بودجه صحی افغانستان را حکومت می‌پردازد، 24 درصد را خارجی‌ها تمویل می‌کنند و مبتاقی را مردم می‌پردازند. این‌جاست که نارضایتی‌ها از عرضه خدمات صحی به وجود می‌آید.
ما جدیدا قانونی را از طرح کردیم و هر دو مجلس نیز آن را تصویب کرده که اخذ فیس اندک از افرادی که توانایی مالی دارند، می‌باشد. ما با ایجاد این مقرره، در صدد این هستیم بتوانیم برای کسانی که توانایی مالی ندارند، کمک مالی در نظر بگیریم و همچنان با اخذ این پول، می‌توانیم منابع مالی ایجاد کنیم و نیز کیفیت را در بخش صحت بالا ببریم. اقدام بعدی ما تهداب‌گذاری برای بیمه صحی است.
خبرنامه: چالش‌های درون حکومتی و بیرونی که شما در بخش صحت رو برو هستید، چه است؟
فیروز: چالش بزرگ درون حکومتی در عرصه صحت، موجودیت حکومت وحدت ملی است.
موجودیت حکومت وحدت ملی و رهبری “دو سر” مشکل عمده‌ای است که در برخی مواقع تفاهم کردن و ایجاد تعادل، خودش چالش‌آفرین است.
چالش‌های دیگر کمبود منابع مالی است. بدون شک عرضه خدمات، آن‌چنانی که باید باشد، صورت نمی‌گیرد؛ در حالی که قانون اساسی صریحا بیان کرده که خدمات صحی برای شهروندان مجانی است، اما ما به دلیل کمبود منابع مالی، نمی‌توانیم خدمات رضایت‌بخش و کاملا رایگان را به شهروندان عرضه کنیم.
چالش دیگر ما کمبود پرسونل خانم به خصوص در مناطق دوردست می‌باشد. ناامنی یکی دیگر از چالش‌ها است که باعث شده نتوانیم به گونه‌ای درست از مراکز صحی نظارت جدی داشته باشیم.
چالش بعدی ما چالش ناامنی است. ناامنی سبب شده که ما نتوانیم به صورت گسترده در تمام نقاط افغانستان خدمات ارایه کرده و نظات داشته باشیم. چالش وابستگی اقتصادی عرصه صحت از چالش‌های مهم دیگر است که هر روز این کمک‌ها کمتر می‌شود.
خبرنامه: پولیو یک مرض شایع و خطرناک در سالهای اخیر بوده است، اقدامات شما برای محو این مرض چه بوده است؟
فیروز: پولیو در افغانستان هم چالش بوده و هم فرصت. نکته خوبی که باید در مورد پولیو عرض کنم، این است که این مرض از قسمت اعظم افغانستان برچیده شده است. من با اطمینان می‌گویم که این مرض از 95 درصد خاک افغانستان محو شده و این بیماری تنها در چند ولایت؛ قندهار، ننگرهار و کنر باقی مانده که سه دلیل عمده باعث شده این مرض هنوز هم در این ولایت‌ها به چشم بخورد؛
دلیل نخست، اجازه ندادن مخالفان برای تبلیغ خانه به خانه در این مناطق باعث شده که حدود 800 هزار تا یک میلیون طفل در این مناطق از واکسین پولیو محروم بماند، اما خوش‌بختانه در دو سال گذشته بنا به توافقی که با مخالفین داشته‌ایم، استراتژی تبلیغاتی مسجد به مسجد را پیش گرفتیم و توانستیم حدود 600 هزار تن از این اطفال را واکسین کنیم.
دلیل دیگر شیوع این بیماری، هم‌مرز بودن با پاکستان است که رفت و آمد بیش از حد افغان‌ها با پاکستان باعث شده این بیماری بیشتر گسترش یابد.
دلیل دیگر هم باورهای نادرست افراد راجع به این واکسین است. مردم بعضی مناطق به این باورند که این واکسین ساخته دست کفار است و فرزندان‌شان را عقیم می‌کند؛ لذا از واکسین کودکان‌شان سرباز می‌زنند و تغییر این باورها زمان‌گیر است.ما به زمان بیشتر نیاز داریم که این باورها را تغیر دهیم.
خوش‌بختانه استراتژی کمپاین مسجد به مسجد ما نتیجه خوب داده و فعلا بیشتر تمرکز ما در ولایت قندهار است. ما در بعضی مناطق امن این ولایت در صدد ایجاد مراکز درمانی این بیماری هستیم.
از آن‌جایی که بعضی ولایت‌ها خیلی سنتی هستند و مراجعه مرد بر در خانه‌ها برای واکسین غیرقابل قبول است؛ لذا ما در صدد گماشتن خانم‌‌ها برای واکسین در این مناطق هستیم. ما همچنان در تلاش آغاز استراتژی خانه به خانه در این مناطق هستیم.
خبرنامه: اقدامات شما برای تداوی بیماری‌های که زمینه تداوی آن در افغانستان کمتر است، چه بوده؟
فیروز: برای تداوی این بیماری ما یک مرکز مجهز در شفاخانه جمهوریت ساخته‌ایم. چند مرکز تشخیص در شفاخانه استقلال و ولایت‌های ننگرهار و هرات نیز ایجاد کرده ایم.
یگانه چالشی که ما با آن مواجه استیم، این است سرطان تداوی کیمیاوی؛ شعاوی و جراحی نیاز دارد. ما در داخل می‌توانیم تداوی جراحی و کیمیاوی سرطان را انجام دهیم، اما تداوی شعاوی این بیماری در داخل افغانستان امکان‌پذیر نیست؛ به خاطری که ما باید از مرکز انرژی اتمی جهان، اجازه خرید و استفاده این تجهیزات را بگیریم که این به نحوی بسیار هزینه بالا ضرورت دارد.
با وجودی که ما چهل سال پیش مرکز پیش رفته تدوای سرطان همراه با پروفیسورهای مجرب در شفاخانه علی آباد داشتیم، اما بدبختانه بر اثر جنگ‌ها از فعالیت باز ماند و اگر ما بتوانیم دوباره این مرکز را که با استفاده از انرژی اتمی کار می‌کند، ایجاد کنیم، دیگر لازم نیست هم‌وطنان ما برای تداوی این بیماری به خارج از کشور بروند.
ما همچنان یک صندوق کمک به این بیماران را ایجاد کردیم تا بیمارانی که توانایی مالی ندارند، بتوانند از آن استفاده کنند.
خبرنامه: سالانه هزارها تن از شهروندان افغانستان به‌خاطر تداوی، خارج از کشور می‌رود، این آمار در زمان وزارت شما کاهش داشته؟
فیروز: خوش‌بختانه در سالهای اخیر سیاحت طبی در افغانستان به گونه بی‌پیشنه‌ای کاهش یافته و ما در صدد کاهش بیشتر این پدیده هستیم.
به گونه مثال در سالهای گذشته مردم برای جراحی‌های قلبی به خارج از کشور می‌رفتند، اما اکنون در بیشتر موارد می‌توانند عملیات‌های قلبی را در داخل کشور انجام دهند و ما چندین مرکز انجیوگرافی و انجیوپلاستی را در داخل ایجاد کردیم که به مراتب با صرفه‌تر از رفتن به خارج از کشور است.
اقدامات ما در عرصه صحت باعث شده است که دیگر بیماران برای پیوند گرده، پیوند مفصل، عملیات‌های عصبی و دیالیز به خارج نروند و من با اطمینان می‌گویم که در حدود 25 تا 30 درصد سیاحت طبی کاهش یافته است.
خبرنامه: همکاری‌های تمویل‌کنندگان بین‌المللی در سالهای اخیر چگونه بوده است؟
فیروز: همکاری دونرهای بین‌المللی کاهش یافته و این کاملا مشهود است.
آنها به این باور اند که در سالهای اخیر از سرمایه‌گذاری آنها به گونه موثر استفاده صورت نگرفته است. موجودیت فساد گسترده در ادارت دولتی باعث کاهش این کمک‌ها شده، اما سکتور صحت حداقل قناعت جامعه جهانی را مبنی بر مصرف درست بودجه‌اش حاصل کرده و این دست‌آورد بزرگی است.
بودجه صحی ما از سوی جامعه جهانی در سه سال آینده حدود 600 میلیون دالر است و این نشان‌دهنده اعتماد جامعه جهانی حداقل برای سه سال آینده می‌باشد. اما من این کمک‌ها را بسنده نمی‌دانم؛ به خاطری که این بودجه برای خدمات صحی عام به مصرف می‌رسد، نه برای بیماران سرطانی و یا بیماران دیگر.
خبرنامه: برنامه‌های شما در سال جدید خورشیدی چیست؟
فیروز: برنامه اصلی ما در سال آینده کاهش توریزم صحی است.
ما شفاخانه شیخ زاید و شفاخانه وزیر اکبر خان را طی یک قرارداد به یک شرکت خارجی واگذار کردیم تا با تجهیز این شفاخانه‌ها، از رفتن شهروندان برای تداوی به بیرون از کشور جلوگیری کنیم تا از هزینه بیش از حد شهروندان برای تداوی بیماران‌شان پیش‌گیری شود.
اقدام بعدی ما راه‌اندازی مجدد کمپنی دواسازی «بکستر» است که قرار است مقیاس کم دوا را در داخل افغانستان تولید کند.
در سال آینده کیفیت خدمات صحی نیز بیشتر مورد توجه صورت خواهد گرفت تا میزان رضایت شهروندان را از خدمات صحی افزایش دهیم. همچنان نظام‌مند کردن سکتور خصوصی صحت از جمله برنامه‌های ما در سال آینده خواهد بود.
برنامه مهم دیگر ما توزیع عادلانه قوای بشری در سکتور صحت است.
مثلا در ولایت‌های دوردست کشور به ازای هر صد هزار نفر، یک داکتر است؛ در حالی که در شهرها به ازای تعداد کمتر شهروندان، داکتر موجود است. به خصوص داکتران خانم که از اجرای وظیفه در مناطق دوردست سر باز می‌زنند و ما با وجود تلاش‌های فراوان، تا هنوز نتوانستیم بر این چالش فایق آییم؛ بنابراین توزیع عادلانه قوای بشری در سال پیش رو از اولویت‌های ما خواهد بود.
افزودن دیدگاه