زلمی خلیلزاد، نماینده ویژه وزارت امورخارجه ایالات متحده امریکا برای صلح افغانستان پس از پایان گفت‌وگوهای شش روزه با طالبان در قطر، در سفر به کابل این دور از گفت‌وگوها با طالبان را موثر خوانده و گفته که در پیوند به موضوع‌های حیاتی، پیشرفت‌های مشخصی داشته‌اند، اما از سویی، توافق همه‌جانبه را به برپایی آتش‌بس فراگیر و گفت‌وگوهای درون افغانستانی مشروط کرده است.
جزییاتی که روز دوشنبه (8 دلو) از دیدار آقای خلیلزاد با رهبران حکومت افغانستان در کابل منتشر شده، آمده که شام روز یک‌شنبه(7 دلو) خلیلزاد جزییات گفت‌وگوها در دوحه با طالبان را با محمد اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان و سایر اعضای حکومت شریک ساخت است.
خلیلزاد در این دیدارها معلومات نادرست و شایعات نشر شده از سوی رسانه‌های داخلی و بین‌المللی در خصوص مذاکرات با طالبان در دوحه را رد کرده، گفته است که در مورد ساختار نظام آینده افغانستان با طالبان هیچ‌گونه گفت‌وگو و بحثی صورت نگرفته، بلکه تنها روی مسأله آتش‌بس با طالبان بحث نموده، اما تا هنوز در این خصوص کدام پیشرفتی صورت نگرفته است.
آقای خلیلزاد گفته که “در مذاکره با طالبان، امریکا با تاکید گفته است که برای رسیدن به صلح دوام‌دار، یگانه راه حل، مذاکرات بین‌الافغانی می‌باشد”.
در جریان دیدار خلیلزاد با اشرف غنی، او گفته است که “طالبان خواستار خروج نیروهای خارجی از افغانستان شده‌اند، اما تا هنوز امریکا با آنان در این خصوص به هیچ‌گونه توافقی نرسیده‌اند. اگر در مورد خروج نیروهای خارجی از افغانستان هرگونه تصمیمی گرفته شود، در زمان معین آن در هماهنگی با دولت افغانستان تحت بحث تفصیلی قرار می‌گیرد”.
آقای خلیلزاد در مورد این‌که آیا طالبان در خصوص مذاکرات بین‌الافغانی تصمیم می‌گیرد و یا خیر، گفته که برای تعقیب موضوعات باقی مانده، بازهم با طالبان دیدار خواهد کرد.
این در حالی است برخی چهره‌های برجسته و شناخته‌شده افغانستان نیز از این گفت‌وگوها استقبال کرده و خواهان مذاکرات بین‌الافغانی با حضور نماینده افغانستان در دوره بعدی گفت‌وگوهای صلح شده‌اند، زیرا این شخصیت‌ها به این باوراند تا زمانی که گفت‌وگوهای صلح با نمایندگان افغانستان و حضور آنان صورت نگیرد، هیچ تغییر و تأثیری بر روند صلح نخواهد داشت. اما رییس‌جمهور افغانستان نگرانی‌های خاص خود را مطرح کرده است.
گفته می‌شود دور بعدی گفت‌وگوها میان نمایندگان طالبان و نماینده ویژه امریکا برای صلح افغانستان در اواخر ماه آینده میلادی برگزار شود و قرار است در این دور از گفت‌وگوها، ملاعبدالغنی برادر، معاون گروه طالبان، مسوولیت این گفت‌وگوها را به نمایند‌گی از طالبان داشته باشد؛ کسی که به باور آگاهان، نه تنها یک گفت‌وگوکننده، بلکه یک تصمیم‌گیرنده این گروه نیز شناخته می‌شود.
منابع گروه طالبان پیش‌تر گفته بودند که قرار است ملاعبدالغنی برادر، رئیس جدید دفتر سیاسی این گروه به زودی به مذاکرات صلح میان این گروه و نمایندگان آمریکا در دوحه بپیوندد.
بیم و امید مردم افغانستان
اما آن چه باعث نگرانی عده‌ای از شهروندان افغانستان شده، دوباره به قدرت رسیدن طالبان و تکرار دوره سیاه حکومت طالبانی می‌باشد. خواسته بسیاری از شهروندان افغان قبول صحبت طالبان با نمایندگان افغانستان است و تا زمانی که به صورت مستقیم با حکومت افغانستان صحبت صورت نگیرد، هیچ روند و تفاهم‌نامه‌ای قبول نخواهد بود. زیرا این موضوع مستقیم به افغانستان و مردم آن برمی‌گردد و این مردم این اجازه را به کسی نخواهند داد که برای سرنوشت‌شان تصمیم گرفته، دست‌آوردهای چندین ساله افغانستان را از بین ببرند. حقوق زنان، کودکان و قربانیان هیچ وقت قابل معامله نخواهد بود.
ـ رسانه‌ها
“نی” یا حمایت‌کننده رسانه‌های آزاد افغانستان، روز دوشنبه(8 دلو) طی نشست مطبوعاتی از آینده‌ی حق آزادی بیان و حقوق رسانه‌های مستقل موجود ابراز نگرانی کرده، گفته است: “مبادا پیش‌آمد نتایج گفت‌وگوهای صلح، وضع محدودیت، تعلیق و یا حذف بخش‌هایی از حق آزادی بیان باشد. هیچ فرایندی نباید منجر به محدود شدن فعالیت رسانه‌های آزاد شود و بزرگترین دست‌آورد هفده سال اخیر در کشور فروبپاشد”.
این نهاد پیشرو در زمینه‌ی دادخواهی برای رسانه‌ها و آزادی بیان، در نشست مطبوعاتی خود چندین پیشنهاد را به دولت افغانستان ارائه کرده است. به گفته آنان، صلح را زمانی می‌خواهند که؛
“ـ آزادی بیان به عنوان یک ارزش قابل حراست، در هر سندی که نتیجه‌ی گفت‌وگوهای صلح پنداشته می‌شود، گنجانده شود.
ـ با تحقق صلح باید تضمین مشخصی برای حراست و حمایت از آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها برای جامعه‌ی رسانه‌ای افغانستان ارائه گردد.
ـ رسانه‌ها باید از جریان گفت‌وگوهای صلح با جزئیاتی که سبب خدشه‌دارشدن این فرایند نمی‌شود، آگاه شوند.
ـ قاتلان روزنامه‌نگاران و عاملان خشونت در برابر خبرنگاران و رسانه‌ها، با عقد هیچ موافقت‌نامه‌ی صلحی نباید عفو گردند. هم حکومت افغانستان و هم طرف‌های درگیر، باید این حکم را در نظر داشته باشند”.
ـ زنان
در کنار رسانه‌ها، زنان نیز نسبت به آینده توافق صلح با طالبان شدیدا نگران اند.
رحیمه جامی، یک عضو مجلس نمایندگان از ولایت هرات، زمانی که در مورد نزدیک شدن آمریکا و طالبان به یک معاهده صلح شنید، در مورد پاهایش فکر کرد. بانو جامی در سال 1996، زمانی که نیروهای طالبان به قدرت رسیدند، تا زمانی که مجبور به ترک وظیفه نگردیده و برایش گفته نشده بود فقط زمانی می‌تواند از خانه بیرون شود که تا “بجلک پا”ی خویش را با “برقع” بپوشاند، یک سرمعلم بود.
زنان افغانستان اکنون در هراس هستند تا مبادا دوباره درگیر محدودیت‌ها و خانه‌نشینی‌هایی شوند که آنان را از انگیزه زندگی و پیشرفت باز دارد.
ـ فعالان مدنی
احمدشاه استانکزی، فعال جامعه مدنی در این مورد به خبرنامه گفت: “ما دید مثبتی به روند صلح داریم و زمانی که صحبت صلح و موضوع صلح است، چون مربوط کشور افغانستان می‌شود، باید هر تصمیمی که گرفته می‌شود، با مردم در جریان گذاشته شود؛ خصوصا خانم‌ها که هنوز هم جایگاه‌شان خالی است و بیشترین آسیب را دیده‌اند. ما خواهان آن هستیم که باید زنان در بخش صلح و گفت‌وگوهای صلح حضور داشته باشند و قربانیان نیز در نظر گرفته شود.”
اما وی معتقد است که هنوز هم گفتگوها به جایی نرسیده است: “از جریان صحبت‌های طالبان با آمریکا مردم افغانستان تاکنون هیچ خبری ندارد و نماینده‌ای نیز از مردم افغانستان در این نشست‌ها حضور ندارد و نمی‌توان در این مورد قضاوتی داشت، اما باید به یاد سپرد که قبلا نیز زمانی که حکومت افغانستان با مجاهدین یک‌جا شده بود، آنان با قبول قانون اساسی و ارزش‌های ملی به دولت افغانستان پیوسته بودند، بنابراین این روند نیز باید همانند قبل انجام پذیرد”.
به باور استانکزی: “هنوز هم به طور رسمی گفت‌وگوها با طرف افغان شروع نشده است و اکنون بیشتر طالبان خواستار اعاده حیثیت هستند. طالبان می‌گویند که دولت آمریکا ما را از افغانستان بیرون کرده، پس اولین راه این است که ما باید با آن‌ها صلح کنیم، دومین مسئله این است که کشورهای منطقه‌ای که در این مورد دخیل هستند، خواسته‌های مشروع و نامشروعی دارند که می‌خواهند از این روند استفاده کرده و به خواسته‌های خود برسند. به این سبب گفت‌وگوها تاکنون بین آمریکا و طالبان وجود دارد.”
ـ عالمان دینی
قادر عالمی، امام جمعه غرب کابل نیز در صحبت با خبرنامه گفت: “ما از پروسه صلح در شرایط بحرانی کشور استقبال خواهیم کرد.”
اما او در مورد نگرانی در مورد قبول حقوق شهروندی اقلیت‌ها و زنان نیز تاکید کرد: “هر کسی جایگاه خود را دارد؛ زنان، مردان، اقلیت‌ها و اکثریت‌ها می‌دانند که جنگ و درگیری به نفع هیچ کسی نیست و ما طرف‌دار صلح و ثبات هستیم، مشروط بر این‌که صلح در سایه آن باشد که حق کسی ضایع نشود و قربانی آن هیچ کسی نباشد.”
ـ کمیسیون حقوق بشر
هم‌چنان مقام‌های کمیسیون حقوق بشر به خبرنامه می‌گویند: “خواسته‌های مشخص کمیسیون حقوق بشر افغانستان از طرف‌های درگیر مبنی بر صلح این است که باید پروسه شفاف باشد و باید بر اجماع ملی صورت بگیرد. صلح مالکیت افغان‌ها است و باید یک روند افغانی باشد که در آن همکاری جامعه بین‌المللی و کشورهای منطقه نیز دخیل است، اما دیدگاه مردم افغانستان نباید به فراموشی سپرده شود.”
لطیفه سلطانی، مسئول رسیدگی به امور زنان کمیسیون حقوق بشر افغانستان در صحبت با خبرنامه گفت: “چنان‌که باید به این امر توجه صورت گیرد، پس باید در این روند زنان نیز سهم داشته باشند، اکنون دولت افغانستان مسئله صلح را جدی گرفته است و تعقیب می‌کند، ما نیز در این‌باره خوش‌بین هستیم، زیرا نیاز به صلح داریم و آن‌چه برای ما حایز اهمیت است، این است که صلح باید پایدار باشد.”
وی گفت: “زنان اکنون نظامی را قبول دارند و حمایت می‌کنند که از آنان و حقوق‌شان حمایت کنند و اگر غیر از این باشند، هیچ وقت صلح قابل قبول نخواهد بود؛ بنا در پروسه صلح حضور زنان مهم و ضروری است و روند صلح باید بدون تغییر ارزش‌های مندرج در قانون اساسی، رعایت و حمایت از آن به دست بیاید.”
به باور خانم سلطانی، سهم و امتیازدهی به مخالفین مسلح باید متکی به قانون باشد.
وی خاطرنشان کرد: “با توجه به مسئله خروج نیروهای خارجی که بحثی سیاسی است، چیزی که باید به آن توجه شود تامین امنیت است که مکلفیت دولت دانسته شده و نباید به آن بی‌توجه بود. باید قبل از تصمیم‌گیری برای خروج نیروها خارجی، سنجید که آیا نیروهای افغانستان به تنهایی قادر به تامین امنیت هستند یا نه! با لحاظ کردن این موضوع تصمیم بگیرند.”
شروط مردم
دیدگاه‌های اکثریت مردم افغانستان نشان می‌دهد که صلح زمانی به پایداری می‌رسد که طرف‌های درگیر به قانون اساسی این کشور احترام گذاشته، آن را بپذیرند.
مردم افغانستان برای پذیرفتن صلح، این شروط را مطرح می‌کنند؛
ـ صلح تنها با زمین انداختن تفنگ و قطع صدای شلیک گلوله تمام نمی‌شود، این صلح باید پایدار باشد،
ـ طرف‌های درگیر به ارزش‌های حقوق بشری معتقد باشند و با آن‌چه جامعه و عصر نوین تقاضا می‌کند، کنار بیایند،
ـ به قانون اساسی و حقوق بشر احترام بگذراند و این موارد را قربانی منافع سیاسی خود نکنند،
ـ طالبان باید اظهار کنند که مخالف آموزش زنان نیستند.
به باور مردم افغانستان، اگر طالبان به صورت عموم به ارزش قانون اساسی احترام گذاشته و این را قبول کند که به حقوق همه افراد افغانستان احترام دارد، هیچ ممانعتی فراروی حقوق زنان و شهروندان وجود نخواهد داشت، اما اگر چنین شروطی از سوی مخالفین مسلح پذیرفته نشود، این صلح قابل قبول نخواهد بود.