چهارمین دور مذاکرات صلح نمایندگان طالبان و هیأت آمریکایی به رهبری زلمی خلیل‌زاد، فرستاده ویژه امریکا برای صلح افغانستان که قرار بود به مدت دو روز(1 و 2 دلو) در دوحه قطر برگزار شود، به صورت باورنکردنی تا روز گذشته(شنبه، 6 دلو) نیز ادامه داشت.
گزارش‌هایی که در نتیجه این دور از مذاکرات از منابع طالبان به بیرون درز کرده، حاکی از پیشرفت‌هایی در روند گفتوگوها میان امریکا و طالبان است.
یک مقام ارشد طالبان به خبرگزاری رویترز گفته که گفتوگوهای شش‌روزه‌ی نمایندگان امریکا با طالبان با نهایی‌شدن پیش‌نویس توافق‌نامه پایان یافته است.
در این پیش‌نویس، نمایندگان امریکا و طالبان بر خروج نیروهای خارجی از افغانستان در 18 ماه پس از امضای توافق‌نامه، برقراری آتش‌بس و دورنمای حکومت موقت پس از برقراری آتش‌بس، رفع تحریم‌های جهانی بر رهبران طالبان و تبادله‌ی زندانیان میان طرف‌های درگیر تأکید کرده‌اند.
در مقابل، طالبان هم به امریکا تعهد داده‌اند که پس از توافق، تهدیدی از افغانستان متوجه امریکا و متحدانش نشود.
این مقام طالبان به رویترز گفته که آنها به دنبال نشست دوحه، در صدد نهایی‌سازی جدول زمانی برای آتش‌بس اند و تنها زمانی با حکومت افغانستان حاضر به گفتوگو خواهند شد که این آتش‌بس به اجرا گذاشته شود.
گزارش‌هایی نیز منتشر شده که نمایندگان آمریکا پذیرفته‌اند که نیروهای خود را از افغانستان خارج میکنند و گروه طالبان هم توافق کرده جلو حملات القاعده و گروه موسوم به دولت اسلامی یا داعش را علیه نیروهای خارجی مستقر در افغانستان بگیرد.
سید اکبر آقا، یکی از فرماند‌هان پیشین طالبان در این مورد به رسانه‌های افغانستان گفته که در نشست اخیر دوحه، طرف‌ها روی دو موضوع به توافق رسیده‌اند؛ خروج نیروهای خارجی از افغانستان و جلوگیری طالبان از فعالیت گروه‌های داعش و القاعده در خاک افغانستان.
خبرهای خوش خلیل‌زاد
اما زلمی خلیل‌زاد که پس از پایان گفتوگوهای شش روزه با طالبان در قطر، برای مشورت با سران حکومت وحدت ملی افغانستان راهی کابل شده، این دور از گفتوگوها با طالبان را موثر خوانده و گفته که در پیوند به موضوع‌های حیاتی، پیشرفت‌های مشخصی داشته‌اند، اما از سویی، توافق همه‌جانبه را به برپایی آتش‌بس فراگیر و گفتوگوهای درون افغانستانی مشروط کرده است.
در یک توییت آقای خلیل‌زاد آمده است:” این‌بار جلسات در این‌جا پربارتر از گذشته بود. ما در مورد مسائل مهم پیشرفت چشم‌گیری داشتیم. موفقیت بیشتری داشته‌ایم و گفتگوها را ادامه دادیم. تعدادی از موضوعات باقی مانده است که هنوز باید بر روی آن کار کرد. در واقع بر روی «هیچ چیزی» توافق نمی‌شود، مگر این‌که بر روی «همه چیز» توافق صورت گیرد و «همه چیز» باید شامل گفتگوهای بین‌الافغانی و آتش‌بس فراگیر باشد”.
هنوز جزییاتی از دیدارهای آقای خلیل‌زاد با رهبران حکومت افغانستان در کابل منتشر نشده است.
مایک پمپیو، وزیر خارجه امریکا نیز در توییتی گفته که از سوی آقای خلیل‌زاد، «خبرهای خوشی» را دریافت کرده است.
وی در توییت خود نگاشته است که ایالات متحد امریکا به آوردن صلح در افغانستان و خروج نیروها از این کشور جدی است و واشنگتن نخواهد گذاشت افغانستان دوباره به لانه‌های امن هراس‌افگنان بین‌المللی مبدل شود.
وزیر خارجه‌ی امریکا گفته است: «ایالات متحده امریکا به پی‌گیری مساله‌ی صلح، جلوگیری از بدل‌شدن افغانستان به پناه‌گاه امن هراس‌افگنان جهانی و برگرداندن نظامیان ما به خانه، جدی است. ما با حکومت افغانستان و تمام گروه‌های دخیل برای تقویت حاکمیت، استقلال و رفاه افغانستان کار می‌کنیم.»
تأیید پیشرفتها توسط طالبان
اما گروه طالبان نیز با انتشار بیانیه‌ای از پیشرفت در گفتوگوهای خود با مذاکره‌کنندگان امریکایی سخن گفته است.
در یک پیام این گروه که در صفحه توییتر ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان منشتر شده، آمده است: “در نشست این دوره صحبت‌های صلح، در مورد خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان و دیگر مسائل مهم و مربوطه، بحث و پیشرفت صورت گرفته است، اما هنوز هم مسائل زیادی وجود دارد که باید در مورد آن فیصله صورت بگیرد که در این موارد نشست‌های دیگری انجام خواهد شد”.
هم‌چنان در اعلامیه این گروه آمده است: “تا موضوع خروج نیروهای خارجی از افغانستان حل نگردد، پیشرفت در بخش‌های دیگر امکان‌پذیر نیست”.
از سوی دیگر، سخنگوی گروه طالبان در واکنش به درز برخی جزییات از توافق روز گذشته(شنبه، 6 دلو) با نمایندگان امریکا، گفته است که مسأله ضرب‌الاجل 18 ماه برای خروج نیروهای خارجی از افغانستان در دوحه اصلا مطرح نشده است.
ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان صبح امروز یک‌شنبه(7 دلو) در یک توییت نگاشته است: “بعضی رسانه‌ها شایعه پخش کردند که گویا هیئت امارت اسلامی با جهت امریکایی به خاطر اخراج همه نیروهای آنها زمان 18 ماهه را تعیین نموده است. این راپور حقیقت ندارد، مسئله هژده ماه اصلا مطرح نشده است”.
بیم و امید و انتظار در جناح حکومت
وجود پیشرفت‌های اخیر در گفتوگوهای امریکا با بیم و امیدهایی در داخل افغانستان نیز همراه شده است.
شورای عالی صلح در واکنش به این پیشرفتها گفته که درباره گفتوگوهای صلح خوشبین است و در انتظار آغاز بی‌درنگ گفت وگوها میان نمایندگان طالبان و هیئت حکومت افغانستان می‌باشند.
اسدالله زائری، معاون سخنگوی این شورا گفته است: «نتیجه این نشست‌ها باید تعریف جدولی باشد که در آن، زمان و مکان گفتوگوها میان حکومت و تحریک طالبان مشخص شود.»
پیش از این نیز شورای عالی صلح افغانستان در پی شروع چهارمین دوره گفتوگوهای آمریکا و طالبان، گفته بود که نشست قطر باید آخرین نشستی باشد که بدون حضور نماینده مردم افغانستان برگزار می‌شود.
سید احسان طاهری، سخنگوی این شورا (2 دلو) در صحبت با خبرنامه گفته بود: «امیدواریم این نشست که دیروز و امروز سه‌شنبه در قطر برگزار شده است، مثبت باشد. توقع ما این است که اگر این نشست آخر نمی‌باشد، نشست‌های اخیری باشد که بدون حضور افغان‌ها صورت می‌گیرد. تصمیم‌گیری صلح افغانستان باید محول شود به حکومت افغانستان، به نمایندگی مردم این کشور و طالبان مسلح افغان. هیچ نشستی اگر این‌طوری بدون حضور نمایندگان افغان دوام پیدا کند، هیچ تأثیری در رابطه به صلح و ثبات افغانستان نخواهد داشت.»
این در حالی است که محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهور افغانستان در نشست مجمع جهانی اقتصاد در شهر داووس سویس گفته که وظیفه اصلی زلمی خلیل‌زاد، زمینه‌سازی برای مذاکرات مستقیم صلح میان دولت افغانستان و گروه طالبان است.
او افزوده که بدون حضور دولت افغانستان و رایزنی با کشورهای منطقه، مذاکرات نتیجه‌ای به دنبال نخواهد داشت.
سخنگوی شورای عالی صلح افغانستان گفته بود که قاطعیت طالبان بیش از پیش در مورد صلح افغانستان افزایش یافته است. او تأکید دارد که شورای عالی صلح افغانستان امیدوار است که طالبان برای جواب مثبت به مردم افغانستان به‌زودی آمادگی خود را اعلام کند، چون هیچ شهروندی در این کشور نیست که خواهان صلح نباشد.
در همین حال، فریدون خوزون، معاون سخنگوی ریاست اجرایی حکومت افغانستان پیرامون توافق‌های اخیر قطر می‌گوید که هیچ یک از این توافق‌ها با حکومت افغانستان در میان گذاشته نشده‌اند: «هرگاه توافقاتی صورت بگیرد، داکتر صاحب خلیل‌زاد آن را با حکومت افغانستان شریک می‌کند. امیدوار هستیم که ما را نزدیک‌تر بسازد و ما شاهد آغاز گفتوگوهای صلح باشیم.»
استقبال شخصیت‌ها و جریان‌های سیاسی افغانستان
اما در شرایطی که مواضع حکومت افغانستان پیرامون گفتوگوهای صلح امریکا و طالبان هم‌چنان با بیم و امید و تأکید بر مذاکرات بین‌الافغانی تکرار می‌شود، شخصیت‌ها و جریان‌های سیاسی افغانستان از پیشرفت‌های اخیر استقبال کرده‌اند.
حامد کرزی، رئیس‌جمهور پیشین افغانستان با نشر یک اعلامیه گفته است: “از پیشرفت در مذاکرات صلح میان نمایندگان طالبان و زلمی خلیل‌زاد، نماینده خاص ایالات متحده امریکا برای صلح این کشور استقبال می‌کنم”.
او استقرار صلح و امنیت در افغانستان را در صدر آجندای ملت این کشور دانسته و تأکید کرده که مذاکرات صلح باید با استقرار آتش‌بس و پایان دادن به خونریزی در افغانستان هم‌زمان باشد، و این صلح و پایداری زمانی تحقق پیدا می‌کند که محصول مذاکرات و توافق میان خود افغان‌ها باشد.
هم‌چنان جریان سیاسی “محور مردم افغانستان” به رهبری رحمت‌الله نبیل و “تیم صلح و اعتدال” به رهبری محمد حنیف اتمر، از نامزدان احتمالی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان از این پیشرفت‌های تازه استقبال کرده‌اند.
در یک اعلامیه محور مردم افغانستان درباره گفتوگوهای صلح بین ایالات متحده امریکا و طالبان آمده است: “محور مردم افغانستان با تعهد و احترام به آرزوی مقدس صلح‌طلبی مردم افغانستان، همیشه در این راستا تلاش و بذل مساعی کرده است. ما از توافقات اخیر میان نماینده‌های ایالات متحده و طالبان در قطر در راستای تحقق صلح در کشور استقبال می‌کنیم”.
اما این جریان سیاسی در ادامه بر شروع فوری و عاجل گفتگوهای صلح میان نمایندگان افغانستان و حرکت طالبان تأکید کرده است.
محور مردم افغانستان تأکید کرده است: “روند صلح باید هرچه زودتر به یک روند واقعی بین‌الافغانی ارتقاء یابد، صرف حضور نمایندگان مردم کشور ما در گفتگوهای صلح می‌تواند دست‌آوردها، حقوق و آزادی‌های تمام مردم افغانستان را تضمین و زمینه تأمین امنیت پایدار را در کشور ما فراهم کند”.
تیم انتخاباتی صلح و اعتدال به رهبری محمد حنیف اتمر، نامزد احتمالی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان نیز از گفتوگوهای اخیر دوحه و نتایج آن استقبال کرده، از طالبان خواسته که از مذاکرات بین‌الافغانی حمایت کند.
در یک اعلامیه تیم انتخاباتی صلح و اعتدال در مورد تحولات اخیر در روند صلح افغانستان آمده است: مذاکرات اخیر صلح در دوحه یک قدم مهم پنداشته می‌شود و ما نتایج آن را با امیدواری تعقیب می‌کنیم.
در بند دوم این اعلامیه، تیم صلح و اعتدال تأکید کرده که یگانه راه موفقیت پروسه مذاکرات و دستیابی به صلح پایدار را در راه‌اندازی مذاکرات بین‌الافغانی می‌داند، بر این اساس، در حالی که از جانب امریکا به سبب تاکید روی اهمیت گفتوگوهای بین‌الافغانی سپاس‌گذاری می‌کند٬ از طالبان می‌خواهد از مذاکرات بین‌الافغانی حمايت نماید.
تیم انتخاباتی محمد حنیف اتمر تصریح نموده که برقراری آتش‌بس همه‌جانبه به مثابه قدم اول در راستای موفقیت پروسه مذاکرات و برقراری صلح، بسیار مهم است.
این تیم در عین حال اعلام کرده که از موقف‌گیری حکومت افغانستان در قبال تلاش‌های موجود صلح مطمین نیست و به باور آنها، این حکومت باید از تلاش‌های جاری با جدیت حمایت نموده، در راه موفق ساختن پروسه صلح و ختم جنگ خان‌مانسور، قدم‌های مثمر بردارد.
چشم‌انداز مصالحه
از دیدگاه کارشناسان نیز ادامه گفتوگوهای آمریکا با گروه طالبان مثبت بوده و امید می‌رود که بتواند پس از 18 سال جنگ، به نتیجه مطلوبی دست پیدا کند.
وحید مژده، آگاه مسائل سیاسی به خبرنامه گفت: “با این گفتوگوها به نظر می‌رسد که مشکل افغانستان در حال حل شدن است و آمریکایی‌ها که تاکنون حاضر نبودند با طالبان مذاکره کنند، اکنون پای گفتوگو با طالبان نشسته و برای خروج نیروهای‌شان از کشور نیز به توافق رسیده‌اند. این نه تنها برای کشور، بلکه برای کشورهای منطقه نیز مهم است.”
این آگاه سیاسی گفت که فکر می‌کند اگر این موضوع با جهت بین‌الافغانی صورت بگیرد، ما شاهد رفع شدن جنگ 40 ساله افغانستان خواهیم بود.
این در حالی است که پیش از این، یکی از مشکل‌ترین مسائل، اعلام خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان بود که بارها توسط طالبان تقاضا شده بود، اما حال به نظر می‌رسد با توافق آمریکایی‌ها، این مشکل نیز در حال حل شدن است.
در توییت مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا پیرامون نتایج گفتوگوهای دوحه نیز آمده است: “ایالات متحد امریکا به آوردن صلح در افغانستان و خروج نیروها از این کشور جدی است و واشنگتن نخواهد گذاشت افغانستان دوباره به لانه‌های امن هراس‌افگنان بین‌المللی مبدل شود”.
وحید مژده نیز معتقد است که بزرگ‌ترین مانع برای صلح که همواره بهانه جنگ طالبان بوده، حضور نیروهای خارجی در کشور است که امیدوار است با این توافق حل گردد.
او یکی از مشکلات دیگر در مسیر گفتوگوهای صلح با طالبان را توافق افغان‌ها بر سر یک نظام جدید می‌داند و این سوال را مطرح می‌کند: “آیا این‌بار افغان‌ها با تجربه بی‌اعتمادی نسبت به هم می‌توانند نظام جدیدی را ایجاد کنند یا خیر؟!”
قدم‌های بعدی
گفته می‌شود دور بعدی گفتوگوها میان نمایندگان طالبان و نماینده ویژه امریکا برای صلح افغانستان در اواخر ماه آینده میلادی برگزار شود و قرار است در این دور از گفتوگوها، ملاعبدالغنی برادر، معاون گروه طالبان، مسوولیت این گفتوگوها را به نمایندگی از طالبان داشته باشد؛ کسی که به باور آگاهان، نه تنها یک گفت‌وگوکننده، بلکه یک تصمیم‌گیرنده این گروه نیز شناخته می‌شود.
از سوی دیگر، منابع گروه طالبان پیشتر گفته بودند که قرار است ملاعبدالغنی برادر، رئیس جدید دفتر سیاسی این گروه به زودی به مذاکرات صلح میان این گروه و نمایندگان آمریکا در دوحه بپیوندد.
ملا برادر دو روز پیش به عنوان رئیس دفتر طالبان تعیین شد؛ اقدامی‌که هدف آن تقویت گفتوگوهای صلح با واشنگتن خوانده شده است.
دو مقام طالبان که از جریان مذاکرات دوحه آگاهی دارند، به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که تعیین ملا برادر به ریاست هیات مذاکره‌کننده طالبان، به معنی جدی شدن بیشتر مذاکرات است.
منابع طالبان همچنین به بی‌بی‌سی گفته‌اند که برعلاوه تعیین ملا برادر به عنوان رئیس دفتر قطر، ۸ والی نام نهاد و ۴ رئیس کمیته‌های مختلف این گروه تبدیل شده و ظاهرا دلیل آن مخالفت این افراد با گفتوگوهای صلح بوده است.
ملا برادر یکی از موسسان گروه طالبان اکتوبر گذشته پس از هشت سال، از زندانی در پاکستان آزاد شد. گفته می‌شود که ملا برادر از افراد بسیار نزدیک ملا عمر، رهبر سابق طالبان است و به همین دلیل به او لقب “برادر” داده بود.
اما این گفتوگوها در حالی صورت می‌گیرد که گروه طالبان به صورت روزانه حملات شدیدی را علیه اهداف دولت افغانستان و نیروهای امنیتی این کشور انجام می‌دهند و از نظر تحلیل‌گران، این گروه از سال ۲۰۰۱ نسبت به هر زمانی دیگر، قدرت بیشتری در افغانستان دارد.
اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان اخیرا گفته که بیش از ۴۵ هزار نیروی امنیتی این کشور از سال ۲۰۱۴ در جنگ علیه شورشیان کشته شده‌اند.
با این حال اتفاقات جدید چهارمین دوره گفتوگوهای آمریکا و طالبان طی 6 روز گذشته نیز در طول 17 سال اخیر بی‌سابقه بوده و به باور بسیاری از تحلیل‌گران، مسئله جنگ افغانستان وارد فصل جدیدی می‌شود که چشم‌انداز آن روشن‌تر به نظر می‌رسد.
افزودن دیدگاه